به‌گزارش همشهری آنلاین، با وجود اینکه در روزهای اخیر تحولات منطقه‌ای، به‌ویژه در خاورمیانه، تحت‌تأثیر سفر رئیس‌جمهور آمریکا به سرزمین‌های اشغالی و عربستان‌سعودی قرار داشت، اما حضور همزمان رجب طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین در تهران نشان می‌دهد تحول در ساختار نظام بین‌الملل سریع‌تر از آنچه تصورش می‌رفت، درحال شکل‌دهی مناسبات منطقه‌ای و البته جهانی است.
بر همین اساس هم هست که کارشناسان معتقدند برگزاری نشست «سران روند آستانه» در تهران، پس از ۲سال وقفه، تبلور مدلی از مشارکت مثبت کشورها برای تأمین امنیت منطقه و مبارزه با تروریسم است و برخلاف آنچه در جریان سفر منطقه‌ای بایدن رخ داد و واگرایی علیه جمهوری‌اسلامی با شکست مواجه شد، همگرایی منطقه‌ای با حضور ایران می‌تواند گامی بلند در جهت ثبات‌سازی در منطقه باشد.
در این میان اگرچه گفته می‌شود روند آستانه در هفتمین نشست خود برای پیشبرد اهداف و مأموریت‌های طراحی شده با چالش‌ها و موانع مهمی مواجه خواهد بود، اما ارزیابی‌ها نشان می‌دهد ایران، روسیه و ترکیه درحال برداشتن گام‌های مهمی در راستای مفاهمه بیشتر در این عرصه هستند.
هماهنگی برای ثبات‌سازی در سوریه
در چنین شرایطی اهمیت حضور همزمان روسای‌جمهور ترکیه و روسیه در تهران از دید رسانه‌های جهانی نیز پنهان نماند و خبرگزاری فرانسه با اشاره به نشست مهم در تهران با حضور روسای‌جمهور ۳کشور نوشت که آنها قصد دارند در این نشست دیدگاه‌های خود را درباره سوریه هماهنگ کنند تا از تنش بیشتر در منطقه جلوگیری شود.
تهران، مسکو و آنکارا که در سال‌های اخیر، به‌عنوان بخشی از روند صلح آستانه برای حل‌و فصل بحران ۱۱ساله سوریه با یکدیگر دیدار و رایزنی کرده‌اند، درحالی امروز (سه‌شنبه) دوباره در نشستی حاضر می‌شوند که دولت ترکیه در تدارک آغاز یک عملیات ویژه نظامی در مناطق شمالی سوریه است؛ آن‌هم در وضعیتی که ایران و روسیه از دولت قانونی دمشق حمایت می‌کنند و بارها نگرانی‌شان را از فعالیت‌های تنش‌زای آنکارا به مقام‌های این کشور منتقل کرده‌اند.
در این میان روسای‌جمهور ترکیه و روسیه درحالی برای نخستین‌بار از زمان آغاز بحران اوکراین در تهران با یکدیگر دیدار می‌کنند که ناظران بین‌المللی معتقدند اردوغان به‌دنبال متقاعد کردن تهران و مسکو در زمینه عملیات نظامی‌اش در شمال سوریه است؛ موضوعی که با توجه به مواضع اخیر ایران و روسیه در قبال تحولات سوریه، چندان قابل تحقق به‌نظر نمی‌رسد.
تقویت همکاری‌های راهبردی ایران و روسیه
تقویت مناسبات دوجانبه از دیگر محورهایی است که در جریان سفر همزمان روسای‌جمهور ترکیه و سوریه در تهران مورد توجه طرفین قرار خواهد گرفت. سفر پوتین به تهران در شرایطی است که روابط ۲کشور در ماه‌های اخیر وارد مرحله نوینی شده‌است و کارشناسان معتقدند تهران و مسکو در شرایط کنونی به شرکای بی‌بدیلی برای یکدیگر تبدیل شده‌اند.
سفر دی‌ماه سال‌گذشته رئیس‌جمهور کشورمان به مسکو را می‌توان سنگ بنایی برای دور جدید مناسبات دوجانبه دانست که سرآغازی شد بر گفت‌وگوهای مستمر ۲کشور برای گسترش مناسبات در عرصه‌های گوناگون. اکنون بعد از گذشت حدود ۵ماه از دیدار رئیسی و پوتین در کاخ کرملین، حضور رئیس‌جمهور روسیه در تهران رایزنی‌های ۲کشور را وارد فاز جدیدی می‌کند.
این در شرایطی است که تقویت همکاری‌های تهران و مسکو در حوزه‌های مختلف با واکنش‌هایی ازسوی کشورهای غربی و به‌ویژه آمریکا مواجه شد؛ تا جایی که مقام‌های کاخ‌سفید نتوانستند ترس خود از افزایش همکاری‌های تهران و مسکو در حوزه‌های مختلف، به‌ویژه عرصه فنی و نظامی را پنهان کنند و کوشیدند در این زمینه با روی آوردن به فضاسازی، مناسبات ایران و روسیه را تحت‌تأثیر قرار دهند.
یک مقام امنیتی رژیم صهیونیستی نیز در روزهای اخیر با اشاره به همکاری‌های نظامی ایران و روسیه گفت که بعید می‌داند قرارداد فروش پهپاد میان تهران و مسکو شامل توافقی برای محدود کردن فعالیت رژیم صهیونیستی در سوریه باشد؛ موضوعی که از وحشت بیش‌از پیش تل‌آویو از این همکاری‌ها حکایت دارد.
گفته می‌شود پوتین در تهران علاوه‌بر حضور در نشست سران آستانه، با رهبر انقلاب و رئیس‌جمهور کشورمان نیز دیدار و گفت‌وگو خواهد داشت تا راه جدیدی که ۲کشور با هدف گسترش همکاری‌ها در حوزه‌های متنوع آغاز کرده‌اند، با قوت بیشتری پیگیری شود.
هفتمین نشست شورای‌عالی همکاری ایران و ترکیه
گذشته از تقویت مناسبات راهبردی تهران و مسکو، حضور رئیس‌جمهور ترکیه در تهران نیز نویددهنده آغاز فصل جدیدی در مناسبات دوجانبه است. کارشناسان معتقدند اردوغان در جریان چهارمین سفر خود به تهران پیگیری موضوع‌های مهمی را در دستورکار دارد و برگزاری هفتمین نشست شورای‌عالی همکاری ایران و ترکیه می‌تواند زمینه‌ساز گسترش بیش‌از پیش تعاملات دوجانبه باشد.
هفتمین نشست شورای‌عالی همکاری ایران و ترکیه در شرایطی برگزار می‌شود که کارشناسان معتقدند در این نشست موضوع‌های حساس بسیار زیادی، از روابط و همکاری دوجانبه گرفته تا مسائل و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی مطرح خواهد شد. گفته می‌شود رئیسی و اردوغان در تهران درباره محورهای مختلفی مانند افزایش همکاری‌های اقتصادی و تجاری، مبارزه مشترک با تروریسم و تحولات منطقه‌ای بحث و تبادل‌نظر خواهند کرد. افزایش حجم تجارت تا ۳۰میلیارد دلار و نقشه‌راه جدید همکاری دوجانبه از مهم‌ترین موضوع‌های این سفر خواهد بود.
در کنار اینها روسای‌جمهور ۲کشور درباره عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه، جنگ روسیه و اوکراین، وقوع بحران انرژی و موادغذایی ناشی از جنگ اوکراین و برقراری ثبات در قفقازجنوبی نیز گفت‌وگو خواهند کرد. این در شرایطی است که ۲کشور در زمینه مسائل زیست‌محیطی نیز در ماه‌های اخیر رایزنی‌هایی داشته‌اند و به‌نظر می‌رسد این حوزه نیز ازجمله محورهای تبادل‌نظر رئیسی و اردوغان باشد.
۲دستورکار مهم اردوغان در تهران
یک پژوهشگر مسائل ترکیه به همشهری گفت: سفر رئیس‌جمهور ترکیه که همزمان با حضور رئیس‌جمهور روسیه در تهران خواهد بود، در قالب دیدار سه‌جانبه روسای‌جمهور ایران، روسیه و ترکیه برای ادامه روند آستانه خواهد بود که در شرایط کنونی تحولات منطقه، نگاه‌های بسیاری را به‌خود معطوف کرده است.
سیامک کاکایی افزود: به‌نظر من سفر رئیس‌جمهور ترکیه به تهران با ۲دستورکار اصلی انجام شده‌است؛ یکی شرکت در نشست سران آستانه که در شرایط کنونی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و دیگری گسترش روابط دوجانبه و حل‌وفصل برخی بحث‌های فی‌مابین.
وی ادامه داد: درباره دستورکار نخست باید اشاره کرد که اگرچه هفتمین نشست سران آستانه در راستای نشست‌های دیگر و باهدف ایجاد صلح و ثبات در سوریه برگزار می‌شود، اما اکنون شرایط در سوریه تفاوت کرده‌است و باید دید که طرف‌های حاضر در این نشست تا چه اندازه می‌توانند به دیدگاه مشترکی پیرامون تحولات سوریه برسند.
کاکایی با بیان اینکه هریک از ۳کشور حاضر در نشست سران روند آستانه در تهران، پیرامون تحولات سوریه دیدگاه ویژه خود را دارند، گفت: ملاحظات ترکیه در این میان بیشتر متوجه شمال سوریه و ایجاد منطقه حائل در این منطقه است. پیش‌از این نیز مقام‌های این کشور اعلام کرده بودند که درحال طرح‌ریزی عملیات نظامی در شمال سوریه هستند؛ موضوعی که در شرایط کنونی وضعیت این منطقه را با پیچیدگی‌های بیشتری مواجه می‌کند.
وی با اشاره به موضع جمهوری‌اسلامی دراین زمینه گفت: مقام‌های ایران بارها اعلام کرده‌اند که تهران مدافع راه‌حل سیاسی برای رفع نگرانی‌های ترکیه در شمال سوریه است؛ بنابراین گفت‌وگو در این زمینه یکی از محورهای تبادل‌نظر اردوغان و رئیسی در تهران خواهد بود.
عبور از دلخوری‌ها
این پژوهشگر مسائل ترکیه با اشاره به طرح موضوع‌های دوجانبه در این سفر گفت: گفت‌وگو درباره مباحث دوجانبه موردعلاقه تهران و آنکارا، بخش مهم دیگری از دستورکارهای سفر اردوغان به ایران خواهد بود؛ چند سالی می‌شود که میان مقام‌های ۲کشور در این سطح نشستی برگزار نشده‌است؛ بنابراین دیدار روسای‌جمهور ۲کشور در تهران می‌تواند به افزایش سطح همکاری‌ها و تبادلات دوجانبه کمک کند.
کاکایی با بیان اینکه رشد مراودات تجاری میان ایران و ترکیه از مهم‌ترین محورهای گفت‌وگوهای دوجانبه خواهد بود، افزود: در شرایط کنونی که ۲کشور از روند رو به رشد همکاری‌های اقتصادی خود فاصله گرفته‌اند و هدف‌گذاری گذشته درباره تحقق مبادلات تجاری تا سقف ۲۰میلیارد دلار جامه‌عمل نپوشیده‌است، دیدار روسای‌جمهور ۲کشور می‌تواند به جهش تعاملات تجاری دوجانبه کمک کند.
وی ادامه داد: در سال‌های اخیر روابط ایران و ترکیه با یک‌سری دلخوری‌هایی، از حوزه زیست‌محیطی گرفته تا بخش‌های سیاسی، همراه بوده‌است که امید می‌رود در جریان سفر اردوغان به تهران و با رایزنی‌هایی که انجام می‌شود، شاهد رفع بخش زیادی از این دلخوری‌ها باشیم و دیدگاه‌های ۲کشور بیش‌از گذشته به‌هم نزدیک شود.
کاکایی با اشاره به اینکه روابط ایران و ترکیه دیرپا بوده و از استحکام لازم برخوردار است، گفت: مهم این است که در شرایط کنونی ۲کشور از اراده سیاسی لازم برای گسترش روابط برخوردارند و آماده‌اند که همکاری‌های سیاسی - اقتصادی خود را تا رفع کامل برخی کدورت‌ها افزایش دهند.
آنکارا و سیاست «بازگشت به خاورمیانه»
این پژوهشگر مسائل ترکیه همچنین گفت: با توجه به بحران اوکراین و شرایط منطقه‌ای پس‌از آن‌که بر پیچیدگی تحولات افزوده‌است، انتظار می‌رود ارتقای همکاری‌ها برای غلبه بر مشکلاتی مانند «بحران غلات» و... نیز در دستورکار دیدارهای سه‌جانبه روسای‌جمهور ایران، ترکیه و روسیه قرار گیرد.
کاکایی با اشاره به برخی گمانه‌زنی‌ها مبنی بر سایه انداختن روابط ترکیه و تل‌آویو بر همکاری‌های ایران و ترکیه گفت: این موضوع ارتباط وثیقی با علاقه تهران و آنکارا برای گسترش روابط ندارد.
وی افزود: بحث اصلی این است که آنکارا چرخش جدیدی را در حوزه سیاست‌خارجی خود تجربه و راهبرد عادی‌سازی روابط با کشورهایی مانند عربستان‌سعودی، مصر و رژیم صهیونیستی را درپیش گرفته است و قصد دارد در این چارچوب حوزه روابط خارجی خود را ساماندهی کند.
کاکایی با بیان اینکه ترکیه براساس ملاحظات و منافع ملی خود، چارچوب‌های مدنظرش در حوزه سیاست‌خارجی را طراحی کرده‌است، تأکید کرد: ترکیه سیاست‌خارجی جدید خود را از منظر «بازگشت به خاورمیانه» پیش می‌برد و می‌توان گفت گسترش همکاری‌ها با تهران را نیز از همین زاویه پیگیری می‌کند.
وی همچنین با اشاره به سفر منطقه‌ای بایدن به خاورمیانه اضافه‌کرد: حضور همزمان روسای‌جمهور ترکیه و روسیه در تهران تصادفی نیست و تحولات جاری را باید با توجه به تحرکات جدید آمریکا در خاورمیانه مورد بازتحلیل قرار داد. مهم این است که بازیگران مهم تحولات امروز خاورمیانه در تهران به گفت‌وگو و رایزنی خواهند پرداخت.
نظر شما