همشهری‌آنلاین - فتانه احدی: دور جدید مذاکرات در وین آغاز شده و اکنون رایزنی ها در حال انجام است.
رامین مهمانپرست سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه معتقد است که این مذاکرات از ۳ حالت خارج نیست؛ یا باید طرف آمریکایی تقاضای طرف ایرانی را بپذیرد، یا طرف ایرانی امتیاز دهد یا اینکه هر دو طرف مذاکره انعطاف نشان دهند تا توافق صورت گیرد و به تعهداتشان پایبند باشند.
این دیپلمات همچنین یک راه حال متفاوت برای گرفتن تضمین از آمریکا ارائه می‌دهد.
گفت وگوی همشهری‌آنلاین با رامین مهمانپرست سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه و سفیر پیشین ایران در لهستان، لیتوانی، قزاقستان و تایلند را بخوانید.
- چالش بزرگ آمریکا | استراتژی هایی که شکست خورد | ایران می‌گوید توان ساخت سلاح هسته ای را دارد اما...
- ایران به دنبال اطمینان و تضمین |ضرب‌الاجل‌های بی‌فایده آمریکا برای ایران | سال‌هاست که دیگر تحریم‌ها به عنوان شمشیر داموکلس بر سر ایران قرار ندارد
- ماجرای ادعای «ضرب‌الاجل ۷۲ ساعته» برای مذاکرات وین
از این دور مذاکرات چه دورنمایی مشاهده می‌شود؟ صورت مسئله مذاکرات احیای برجام را چگونه می توان ترسیم کرد؟
همچنان مذاکرات ادامه دارد و صورت مسئله برای دو طرف کاملا روشن است و از ۳ حالت خارج نیست؛ یا باید طرف آمریکایی وارد چهارچوبی شود که نقطه نظر طرف ایرانی است و تعهد دهد. یا باید طرف ایرانی امتیاز دهد و نقطه نظر طرف غربی و آمریکایی را بپذیرد. یا دو طرف هرکدام به میزانی انعطاف داشته باشند که هم چهارچوب مورد نظر محقق شود و هم به تعهداتشان پایبند بمانند. قطعا از این ۳ حالت بیشتر نداریم.
امکان دارد ایران امتیاز دهد؟ یا آیا طرف آمریکایی چهارچوب‌های مذاکره کنندگان ما را می‌پذیرد؟
اگر قرار باشد که طرف ایرانی بخواهد امتیاز دهد، با توجه به اینکه یک تجربه تلخ وجود داشته است، خیلی بعید به نظر می‌رسد. زمانی که برجام توافق شد ما به تعهدات خود عمل کردیم. عملا آن فضای اقتصادی برای ما باز نشد. تحریمهای شرکت‌هایی که می‌خواستند با ایران کار کنند برداشته نشد، نقل و انتقالات پولی و مالی صورت نگرفت و نفت ما فروش نرفت.
این تجربه تلخ باعث می‌شود که دیگر جایی برای اینکه ایران امتیاز دهد باقی نماند و این کاملا مشخص است. طرف آمریکایی نیز اگر منتظر امتیاز بیشتری است، وقت خود را تلف می‌کند.
نقطه مقابلش این است که طرف آمریکایی چهارچوب‌های مذاکرهکنندگان ما را بپذیرد. و به اصطلاح تصمیم‌های لازم را بگیرد. البته امکان دارد مقامات آمریکایی این تصمیم را غیرممکن بدانند. به دلیل شرایط سیاسی داخل آمریکا و فردی که بعدها روی کار بیاید، چهارچوب‌ها را بر هم بزند. و یا حتی همین دولت اگر ببیند شرایط تغییر کرده است، به تعهدات خود در آمریکا عمل نکند. اگر این را به عنوان یک موضوع جدی نگاه کنیم.
اگر آمریکا تضمین ندهد ایران باید چه راهی در پیش گیرد؟
مثلا ما می‌توانیم بگوییم چون طرف مقابل تضمین نمیدهد ما دیگر کاری به برجام نداریم یا اینکه دنبال راه‌های دیگری باید باشیم و به شکل دیگری عملا تضمین اتفاق بیفتد. یعنی شرایط طوری باشد که اگر آنها به تعهدات خود عمل نکردند خود به خود متضرر شوند و ما منافع بیشتری به دست آوریم که این می‌تواند فرمول‌های مختلفی داشته باشد. از طریق تعریف منافع؛ به اصطلاح ما به سویی رویم که اگر آنها به تعهدشان عمل نکنند، یا بخواهند مجددا تضمین ندهند و ما منافعی از برجام نداشته باشیم، احساس کنند ضرر بیشتری خواهند کرد و دیگر هیچ توافقی در کار نیست.
حالت سوم این است که ما روی حرف خود ایستاده‌ایم و به هیچ عنوان کوتاه نخواهیم آمد و طرف آمریکایی روی حرفش بایستد و به هیچ وجه کوتاه نیایید معنی‌اش این است که هیچ افقی برای این توافق مشاهده نخواهد شد.
اگر به این نقطه برسیم طرف آمریکایی یا می‌خواهد تحریم‌ها را ادامه دهد که عملا در حال انجام این کار است. نه تنها تحریمهای قبلی سرجای خود است بلکه تحریم های جدیدی هم مشاهده می‌شود.یا جدای از تحریم بخواهد تهدید عملیات نظامی کند.
عملیات نظامی هم می تواند گزینه‌ای باشد که آمریکا از آن استفاده کند؟
عملیات نظامی چندین بار در چند سال گذشته گفته‌اند که این گزینه نیز روی میز است. ولی گزینه نظامی هم بدون مقدمه امکان‌پذیر نیست. چرا که آنها محاسبه می‌کنند که اگر بخواهند وارد عملیات نظامی شوند، اگر خودشان دچار خسارتهای سنگینی شوند قطعا این کار را انجام نخواهند داد. رویکرد دولت آقای بایدن این بوده که نه تنها وارد عملیات نظامی مستقیم نخواهد نشود، بلکه همان جایی هم که بوده آنجا را ترک می‌کنند و به شکل دیگری سعی می‌کنند پیش روند. بنابراین احتمال اینکه درگیری نظامی پیش آید خیلی خیلی بعید است.
با این تفاسیر شما فکر می‌کنید که آمریکا به دنبال چیست و تحریم‌ها به کجا کشیده خواهد شد؟
حداکثر این است که باز هم تحریم‌ها را ادامه دهند یا نهایت دایره آن را کوچکتر کنند.گزینه طرف مقابل آمریکا و مذاکره ایرانی هم می‌تواند عنوان کند که برجام خاصیتی برای ما نداشت و چه دلیلی دارد که ما بخواهیم ما تعهدی بدهیم و شما هم تعهد ما را قبول نکنید. آژانش هم مدام گزارش دهد که فعالیت ما صلح‌آمیز بوده ولی برای مثال با گزارش یک گروهک تروریستی مجددا ما را تهدید و تحریم کنید، امتیازات را ندهید ولی خواسته‌های جدیدی داشته باشید. ضمن اینکه عملا آمریکایی ها نشان دادند که مشکلاتشان بحث هسته‌ای نیست. اگر مشکل آنها این بود که این دانش در اختیار ایران قرار دارد و نگران فضای نظامی گری هسته‌ای بودند و خودشان اطلاعات دقیق داشتند و آژانس هم گزارش می‌داد اگر واقعا این بود، توافق قبلی که روی همین انجام شده بود و ما محدودیت‌ها را پذیرفته بودیم که دیگر نباید آن توافق را بر هم می‌زدند و وقتی که وارد مذاکرات می‌شوند و بحث فعالیت منطقه‌ای ایران را مشخص می‌کنند یا اینکه قصد دارند توانایی موشکی ایران را کنترل کنند، به دنبال توافق نخواهند بود. آنها به دنبال تنگ‌تر کردن دایره فعالیت کشور ما هستند و می خواهند فشار را بر حضور منطقه‌ای ما افزایش دهند. اینجا به نظر میاد که موضع‌گیری طرف ایرانی می‌تواند این وضعیت را از ابهام در آورد. بلاخره ما حاضریم پایبند تعهدات خود بمانیم ولی عملا باید دستاوردهای برجام را مشاهده بکنیم، طرف آمریکایی باید با یک شکلی با فرمولی این شرایط را فراهم کند و یا بپذیرد که دیگر توافقی درکار نیست و ما هم هیچ دلیلی ندارد که مدام گزارش دهیم فعالیت‌هایمان صلح‌آمیز است یا نیست.بلاخره ما که بارها گفته‌ایم که به دنبال تسلیحات هسته‌ای نیستیم و آن را خلاف شرع و اعتقاداتمان می‌دانیم. وباید راه خود را ادامه دهیم.
چگونه می‌شود برای آینده برجام از آمریکا ضمانت گرفت؟
طرف آمریکایی همواره اصرار دارد که ما نمی‌توانیم پایبندی به برجام را تضمین کنیم. این بهانه شاید یک راه داشته باشد. با توجه به اینکه قدرت‌های جهانی پای توافق آمده‌اند واحیای برجام را به نفع همه می‌دانند، پس باید برای این نگرانی آمریکا تضمینی داده شود. اگر واقعا قدرت‌های جهان به دنبال توافق در برجام باشند، و مدعی باشند که ما نمی‌توانیم آینده سیاسی آمریکا را پیش بینی کنیم، پس در این صورت می‌توان رقم سنگینی برای مثال معادل ۵۰۰ میلیارد دلار از آنها غرامت نقض توافق و به عمل نکردن تعهدات خود خواست.
بدین صورت که آمریکا و قدرت‌های دیگر مانند انگلیس، آلمان، روسیه و چین در قالب یک قطعنامه متعهد شوند که اگر به هر دلیلی مقامات آمریکایی فعلی و یا دولت‌های بعدی توافق را نقض کرده و به تعهدات خود عمل نکردند، آن مبلغ به عنوان خسارت به ایران پرداخت شود. اگر واقعا نگران تصمیم‌گیری دولت‌های بعدی خود هستند این کار را می‌توانند انجام دهند تا توافق صورت گیرد. یک قرارداد و موافقت دو طرفه انجام دهند، تا هر طرف قرارداد، توافق را نقض کرد مجبور شود خسارت دهد. رقم ضمانت هم قابل توجه و سنگین باشد که به راحتی کسی نتواند آن را نقض کند، به نظرم باید روی این فرمولها کار کرد.
آمریکا چنین پیشنهادی را می‌پذیرد؟
اگر به این شکل موضوع را تغییر جهت دهیم، ته ذهن طرف آمریکایی مشخص می‌شود که واقعا به دنبال ایجاد کردن شرایط مثبت در برجام است یا به دنبال بهانه است.
اگر دولت آقای بایدن می‌گوید که طرفدار احیای برجام هستیم اما نمی‌توانیم آینده را تضمین کنیم، پس می‌توانند نخست توافق کنند و مبلغ ۵۰۰ میلیارد دلار را در یک حساب بین‌المللی قرار دهند و هر زمانی دولت آمریکا، علی‌رغم اینکه ایران به تعهدات خود عمل کرده، تعهداتش را نقض کرد و یا از برجام خارج شد، با تایید باقی اعضا، آن مبلغ را قانونا در اختیار ایران قرار دهند. باید به دنبال چنین روش‌هایی بود.
آیا می‌شود از انگلیس و فرانسه انتظار داشت تا باید به متحدشان فشار بیاورند که تصمیمات لازم را برای یک توافق پایدار و قوی بگیرند؟
موقعی که آقای ترامپ روی کار آمد و آمریکایی‌ها از برجام خارج شدند، فرانسه و انگلیس و آلمان گفتند که ما در غیاب آمریکا برجام را ادامه می‌دهیم. و دلار را از معادلات حذف میکنیم، صندوقی را تاسیس میکنیم و نفت ایران را با یورو خریداری میکنیم. اما این ادعاها عملی نشد. که دو حالت داشت، یا توانایی مقابله با سیاست‌های آمریکا را نداشتند و ادعای بیخود می‌کردند. یا اینکه توانایی هم داشتند اما اراده هماهنگی با آمریکایی‌ها را نداشتند. حال اینکه الان می‌توانند تاثیر بگذارند یا نه؟! باید دید که چگونه می‌توان از آنها تضمین گرفت.
برای اجرایی نشدن تعهدات طرف غربی، باید تضمین سنگین مالی بگذاریم. فرانسه، انگلیس و آلمان را نیز باید در این تضمین شریک کنیم، تا همه احساس کنند که اگر تعهدات نقض شد باید هر یک خسارت سنگینی بدهند.
آن موقع ممکن است به خاطر منافع خود جلوی زیاده خواهی آمریکا را بگیرند. اگر ایرانی‌ها تعهدات خود را کامل انجام دهند و طرف آمریکایی نخواهد به تعهدات خود عمل کنند آن موقع با انگیزه پیگیری می‌کنند. من فکر می‌کنم که تنها راهش این است که فرانسه، انگلیس و آلمان شریک آمریکا در دادن خسارت باشند.
نظر شما