در حالی‌که هر روز کشورهای جدیدی عزم خود را برای ساخت نیروگاه‌های جدید اعلام می‌کنند و بر تعداد کشورهای استفاده‌کننده از انرژی هسته‌ای افزوده می‌شود، مخالفت با فعالیت صلح آمیز هسته‌ای ایران سیاست یک بام و دو هوای کشورهای غربی را در برخورد با مسئله هسته‌ای ایران نشان می‌دهد. روند افزایش مصرف انرژی باعث شده است تا کشورهای مختلف دنیا سهم بیشتری از انرژی هسته‌ای را در تامین برق مورد نیاز برای خود قائل شوند. در این مقاله نگاهی خواهد شد به تلاش کشورهای دنیا برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای بیشتر و رویکرد مخالف‌شان نسبت به فعالیت صلح آمیز هسته‌ای ایران.
بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای در تامین برق کشورها تا دهه 80 هزاره دوم بسیار رواج داشت ولی حادثه غمبار چرنوبیل در اوکراین در سال 1986و کشته و زخمی شدن گروهی از افراد بی‌گناه باعث شد تا فعالیت سبزها در کند کردن ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای با توفیق نسبی روبه‌رو شود، ولی روند افزایش مصرف انرژی و به تبع آن قیمت و محدود شدن انرژی‌های فسیلی و مهم‌تر از آن، افزایش بی‌رویه گازهای گلخانه‌ای موجب شد تا کشورهای مختلف در سیاست انرژی خود بازنگری کرده و به سمت افزایش سهم انرژی هسته‌ای در تامین برق خود گام بردارند، به‌طوری‌که در حال حاضر بیش از 30 نیروگاه اتمی جدید در حال ساخت در دنیا وجود دارد و هر روز کشورهای جدیدی عزم خود را برای ساخت نیروگاه‌های جدید اعلام می‌کنند و بر تعداد کشورهای استفاده‌کننده از انرژی هسته‌ای افزوده می‌شود.
در بین کشورهای مختلف مصرف انرژی بیش از همه در کشورهای آسیایی افزایش بی‌رویه‌ای دارد و از مجموع 29 نیروگاه هسته‌ای در حال ساخت حدود 15 نیروگاه در قاره کهن آسیاست البته در این قاره بیشترین افزایش مصرف مربوط به چین و هند است. در حال حاضر تنها 3درصد انرژی مصرفی هند از بخش هسته‌ای است و این کشور در نظر دارد تا سال 2022 این رقم را به 10درصد و در 2052 به 26 درصد برساند.
چین نیز از قافله سازندگان عقب نمانده و 4 راکتور جدید در ساخت داشته و مناقصه برای نیروگاه‌های جدید اعلام کرده‌اند. اروپا نیز رنسانس جدیدی در بهره‌گیری از انرژی اتمی تجربه می‌کند. فرانسه که بیش از 75درصد انرژی برق خود را از نیرو گاه‌های هسته‌ای تامین می‌کند، در چند سال آینده رآکتور جدیدی را در فلامان ویله در منطقه نورماندیا افتتاح خواهد کرد. بلغارها نیز مناقصاتی برای ساخت نیروگاه هسته‌ای در منطقه بلنه اعلام کرده‌اند.رومانی و اسلواکی نیز برای ساخت نیروگاه‌های جدید در تلاشند.
اسلواکی در نظر دارد با کمک انل ایتالیا 2 نیروگاه جدید را در منطقه موچووچ بسازد که به 2 نیروگاه ساخته شده در دهه 80 اضافه خواهد شد. بلاروس در نظر دارد به جرگه کشورهای اتمی بپیوندد. رئیس‌جمهوری این کشور از ساخت نیروگاه جدیدی خبر داده است که در 2009 آغاز خواهد شد. رومانی نیز در حالی که از 2 نیروگاه با فناوری کاندوی کانادا در منطقه چرناودا بهره می‌گیرد برای ساخت نیروگاه‌های جدید تلاش می‌کند.
رقابت برای بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای در اروپا بسیار جدی است. اسلوونی نیز که 53 درصد برق مصرفی خود را وارد می‌کند اخیرا راهبرد انرژی خود را تا 2023 اعلام کرده است، در این راهبرد بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای و ساخت یک نیروگاه در کرسکو در دستور کار است. ایتالیا نیز برای ساخت نیروگاه هسته‌ای تلاش می‌کند برلوسکنی، نخست وزیر ایتالیا، می‌گوید باید در سیاست انرژی هسته‌ای تجدید نظر شود چرا که هزینه تولید برق در ایتالیا 20 تا 30درصد بیشتر از دیگر کشورهاست و ایتالیا با 40 هزار مگابایت بزرگ‌ترین وارد‌کننده انرژی الکتریکی در دنیاست.
مهم‌تر از موارد مذکور اینکه آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای بعد از بیش از سه دهه فعالیت برای اولین بار در نوامبر 2006 از دولت‌های جهان درخواست کرد ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای را در حداقل زمان در دستور کار قراردهند و گر چه دیدگاه‌ها در مورد موضوع متفاوت است ولی روند افزایش مصرف انرژی، بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای را اجتناب ناپذیر می‌کند.
فاتیح بیرول، مدیر اقتصادی آژانس، بر این باور است که زمان تصمیم‌گیری در مورد ساخت نیروگاه‌های اتمی جدید فرا رسیده است. وی می‌گوید: اکنون زمان تصمیم‌گیری است، قبل از اینکه به نقطه غیرقابل بازگشتی در شرایط زیست‌محیطی و تامین انرژی جهان برسیم.
مضافا اینکه آژانس معتقد است انرژی هسته‌ای با هزینه تولید انرژی فسیلی در رقابت بوده و در جهان به اندازه کافی منابع اورانیوم وجود دارد.پیش‌بینی آژانس این است که سرمایه‌گذاری در بخش تولید انرژی تا سال 2030 به 71 هزار میلیارد دلار برسد و آژانس بر این باور است که پیشرفت‌های حاصله در بخش امنیت نیروگاهی نیز موجب کاهش نگرانی‌های زیست‌محیطی در این بخش شده و تولید و ساخت نیروگاه‌های جدید با هزینه‌های کمتری خواهد بود.
توصیه به کار‌گیری انرژی هسته‌ای در اروپا به آژانس محدود نشده و کمیسیون اروپا نیز از کشورهای عضو اتحادیه خواسته است تا مطالعات بهره‌گیری گسترده‌تر از انرژی هسته‌ای را آغاز کرده تا بدین طریق از میزان افزایش وابستگی خود به گاز و نفت کاسته و امنیت انرژی خود را تامین کند.
کمیسیون اروپا در توصیه خود همچنین گوشزد می‌کند که انرژی هسته‌ای آلترناتیو خوبی برای مقابله با گرم شدن بیش از حد زمین است. جالب‌تر اینکه در اروپا بعد از آژانس و کمیسیون، پارلمان نیز وارد موضوع شده و همت کشورهای عضو برای گسترش ساخت نیروگاه‌های جدید هسته‌ای را خواستار شده است و قطعنامه تخصصی موضوع نیز با اکثریت آرا به‌ویژه نمایندگان آلمانی پارلمان اروپا تصویب شده است.
در اروپای مرکزی فقط لهستان و اتریش از نیروگاه هسته‌ای بهره‌ای نمی‌گیرند با همه اینها لهستان نیز در نظر دارد که نیروگاه هسته‌ای خود را تا 2023 در مدار تولید قرار دهد.همه چیز گواه آن است که فرایند تامین انرژی به سمت افزایش سهم انرژی هسته‌ای در تامین برق است. در مطالعات پارلمان اروپا نیز اذعان شده است که در سال 2020 هزینه تولید برق با ذغال سنگ حدودا دو برابر هزینه تولید برق با انرژی هسته‌ای خواهد بود.
روسیه که به‌عنوان یک قدرت برتر در ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای مطرح است 7 نیروگاه جدید را در کنار 31 نیروگاه موجود خود در دست ساخت دارد.روس‌ها در بازار خارجی نیز حضور فعالی داشته و برای موفقیت در مناقصات ساخت نیروگاه‌های اتمی در اقصی نقاط دنیا رقابت سختی را دنبال می‌کنند. روسیه در 2006 توانست در رقابت با شرکت‌های غربی از جمله وستینگ هاوس آمریکا در مناقصه ساخت نیروگاه اتمی در بلغارستان برنده شود.شرکت برنده این مناقصه همان شرکتی است که ساخت نیروگاه اتمی ایران را بر عهده دارد؛ نیروگاهی که ساخت آن موجب ناخرسندی برخی از کشورها شده است؛ امری که انسان را بیش از هر چیز به یاد سیاست یک بام و دو هوا می‌اندازد.
جالب اینجاست که کشورهایی بیشترین ناخرسندی را از موضوع دارند که از طرفی خود بالاترین بهره را از انرژی هسته‌ای برده و از طرف دیگر به‌دلیل تعامل دیرینه با ملت تمدن ساز ایران خوب می‌دانند که اراده ملت ایران بهره‌گیری صلح آمیز از انرژی هسته‌ای است. دنیا خوب می‌داند که از زمان ظهور فناوری جدید ملت ایران بیشترین رویکرد صلح طلبی و نوع دوستی را از خود نشان داده است که اوج آن را ما در جنگ تحمیلی شاهد بودیم و در حالی که شهر‌های ایران زیر حملات موشکی دشمن بود ایران هرگز برای غلبه بر دشمن از تاکتیک بمباران شهر‌ها و مناطق مسکونی استفاده نکرد.
آمریکا نیز از قدرت‌های برتر انرژی هسته‌ای است. در این کشور بیش از 103 نیروگاه هسته‌ای فعال است که قریب به یک‌چهارم نیروگاه‌های هسته‌ای دنیا از کل 244 نیروگاه در این کشور است. البته گر چه این کشور سیاست ساخت نیروگاه‌های جدید را کند کرده است ولی اخیرا شرکت وستینگ هاوس رآکتور هزار مگاواتی جدیدی را عرضه کرده که تلاش دارد در رقابت‌ها خارجی بیشترین بهره را از آن بگیرد. موضوع دیگر در آمریکا این است که بسیاری از نیروگاه‌های این کشور به پایان عمر خود رسیده و باید جایگزین شود که حداقل در سال‌های نزدیک 30 رآکتور در این محدوده قرار خواهد گرفت.
به هر حال در جهان امروز بیش از 442 نیروگاه هسته‌ای قریب به 370 هزار مگاوات برق تولید می‌کنند، این در حالی است که بزرگ‌ترین نیروگاه حرارتی جهان در لهستان صرفا 4 هزار مگاوات برق تولید می‌کند و حرکت به سمت ساخت نیروگاه‌های جدید امری اجتناب ناپذیر بوده که کسی را یارای مقابله با آن نبوده و دولت‌های جهان نیز به چند دلیل عمده از جمله افزایش قیمت، عوارض زیست‌محیطی، کاهش منابع فسیلی بیش از پیش به سمت بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای رفته و بهره‌گیری همه کشورها از جمله ایران را از انرژی هسته‌ای برای تولید برق منطبق با مقررات آژانس انرژی اتمی امری عادی و کاملا منطقی ارزیابی می‌کنند.
*سفیر ایران در آلبانی
