وقتی نوزادان زرد می‌شوند

همشهری آنلاین- یکتا فراهانی : زردی نوزاد به معنای زرد شدن  پوست و چشم اوست که  بسیار شایع است. اما اگر به موقع بررسی نشود مشکلات غیرقابل جبرانی به دنبال خواهد داشت. در واقع زردی هنگامی اتفاق می‌افتد که سطح بیلی روبین نوزادان در خون زیاد می‌شود. بیلی روبین زرد رنگ است و هنگام تجزیه طبیعی گلبول‌های قرمز تولید می‌شود. با توجه به اینکه در نوزادان، کبد هنوز تکامل پیدا نکرده؛ ممکن است نتواند  بیلی روبین را از بین ببرد. در نتیجه رنگ نوزاد زرد می‌شود.

زردی نوزاد را جدی بگیرید

 دکتر پریسا محققی، فوق‌تخصص نوزادان، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران و رئیس بخش «ان آی‌سی‌یو» بیمارستان حضرت رسول اکرم در مورد علل بروز زردی در نوزادان می‌گوید: «طبق آمارها تقریبا ۶۰ درصد نوزادانی که به موقع به دنیا می‌آیند و همچنین  ۸۰ درصد نوزادان نارس، درجاتی از زردی را در همان روزها و هفته‌های اول تولد تجربه می‌کنند.

 به‌همین دلیل بسیاری از خانواده‌ها فکر می‌کنند زردی، مشکل  همه نوزادان است و به همین دلیل متوجه  اهمیت آن نمی‌شوند و آن را بسیار کم‌رنگ جلوه می‌دهند.»

به گفته محققی، البته این موضوع تا حدی صحیح است و در واقع تعداد خیلی زیادی از نوزادان هنگام تواد دچار زردی می شوند. ولی این موضوع  از اهمیت و لزوم توجه به موقع به آن کم  نمی‌کند.

مراجعه به موقع پزشک متخصص

دکتر محققی می‌گوید زردی در موارد خفیف خودبه‌خود برطرف می‌شود، ولی مشکل اینجاست  در مواردی که زردی شدید درمان نشود، ممکن است  عوارض جبران‌ناپذیری  را متوجه مغز و  اندام‌های دیگر کند و حتی در سنین بالاتر باعث عقب‌ماندگی ذهنی و اختلالات حرکتی شود که قابل‌درمان نیست.

 همه نوزادانی که از بیمارستان مرخص می‌شوند حداقل یک نوبت باید  ازنظر زردی  به پزشک مراجعه کنند و  طبق نظر او  در صورت نیاز بقیه بررسی‌ها یا درمان را با نظر پزشک پیگیری کنند.

دلایل بروز زردی

به گفته دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران، دلایل بروز زردی در دوره نوزادی خیلی متعدد و متفاوت  است. یعنی بعضی علت‌ها فیزیولوژیک هستند و بعضی نوزادان به دلایلی  این نوع زردی را تجربه می‌کنند.

مهم‌ترین دلیل بروز زردی  هم آن است که  نوزاد  نسبت به سنین بالاتر پرخون‌تر است و وقتی گلبول‌های قرمز و خون نوزاد خراب می‌شود ماده ای تولید می‌کند که به عنوان بیلی روبین شناخته می‌شود و رنگ زرد نوزاد هم به خاطر همین ماده است.

   دکتر محققی می‌گوید بیلی روبین  باید در بدن تغییراتی کند تا بتواند دفع شود. با توجه به اینکه کبد نوزاد هنگام تولد هنوز فعال نشده؛ نمی‌تواند بیلی روبینی را که بیش از حد تولید شده به راحتی دفع کند. در واقع جمع شدن بیلی روبین در بدن نوزاد باعث زرد شدن رنگ پوست او خواهد شد. اما با بهبود عملکرد کبد، زردی نوزاد هم برطرف خواهد شد.

 عوامل تشدید کننده زردی

 به گفته  رئیس بخش «ان آی‌سی‌یو» بیمارستان رسول اکرم، در نوزادی که وزن او بالای دو و نیم کیلو گرم باشد، بعد از سه روز  اگر بیلی روبین او تا ۱۲ هم باشد قابل قبول است و خطری برای نوزاد ندارد.   ولی بالا رفتن بیشتر بیلی روبین یا کم بودن وزن نوزاد و قرار گرفتن او در شرایط غیر عادی می‌تواند بیلی روبین ۱۲ را هم خطرناک کند؛ به گونه ای که در این صورت  به فکر درمان نوزاد بود.

در واقع نارس بودن نوزاد و پایین بودن وزن او (یعنی کمتر ازدو و نیم کیلوگرم) و همچنین گروه خونی متفاوت نوزاد از مادر از عوامل تشدیدکننده زردی نوزادان به شمار می‌رود.

تشخیص زردی

محققی می‌گوید رنگ زرد نوزاد معمولا قابل تشخیص است. البته متخصصان زودتر از دیگران می‌توانند آن را تشخیص دهند. ولی  بیلی روبین هم حتما باید اندازه‌گیری شود.

خود خانواده ها هم باید هوشیار باشند و در روزهای اولیه تولد حتما اندازه  بیلی روبین نوزاد را بررسی و میزان زردی او را اندازه‌گیری کنند. البته مسوولیت تشخیص زردی نوزاد به عهده خانواده ها نیست و حتما نیاز به کار تخصصی در بیمارستان دارد. بنابراین بعد از مرخص شدن  نوزاد از بیمارستان حتما باید زمانی هم برای بررسی زردی نوزاد مشخص شود.

عوامل خطر برای زردی شدید  

به گفته این فوق تخصص نوزادان، از جمله عوامل خطر آفرین برای ابتلای نوزادان به زردی می‌توان به افزایش سریع بیلی روبین بیشتر از پنج میلی‌گرم در روز اشاره کرد. همچنین اگر بیلی روبین در روزهای نخست تولد بالا باشد هم خطرناک خواهد بود  که حتما باید بررسی شود.

از جمله عواملی که باعث افزایش تولید بیلی روبین در نوزادان می شود می توان به ناسازگاری گروه‌های خونی بین مادر و نوزاد اشاره کرد. اگر گروه خونی  مادر با کودک یکسان باشد احتمال بالا رفتن بیلی روبین خیلی کمتر است. اما ناهماهنگی گروه خونی مادر با کودک احتمال بروز زردی را افزایش خواهد داد.

ناسازگاری گروه خونی مادر با کودک    

دکتر محققی می‌گوید وقتی RH  خون مادر منفی اما RH خون کودک مثبت باشد نیز خطر تولید بیلی روبین  با سرعت زیاد، بیشتر  خواهد شد. اما عوامل خطر دیگری هم وجود دارند. مثلا ابتلا به فاویسم هم می تواند در این میان نقش داشته باشد. فاویسم بیماری ارثی خونی است که به علت کمبود یکی از آنزیم‌های گلبول قرمز است.

در ایران در شهرهای  شمالی  یا  جنوب (یعنی  کنار دریای خزر و خلیج‌فارس زندگی می‌کنند) این نقص آنزیمی شایع‌تر  است.

تغذیه ناکافی

به گفته دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران عامل خطرناک دیگر، ناکافی بودن تغذیه کودک است. چون در این صورت، حرکات روده‌ای  کمتر  خواهد شد. در نتیجه دفع بیلی روبینی که در بدن تولید شده کمتر می‌شود.  چون بیلی روبین باید ازطریق  روده‌ها  و مقدار کمتری هم از ادرار نوزاد دفع شود. اما  نوزادی که به اندازه کافی شیر نمی‌خورد، حرکت روده و  دفع  کمتری هم دارد. در نتیجه احتمال بروز زردی هم در او بیشتر خواهد شد.

محققی می‌گوید کم‌کاری تیروئید نوزاد هم  عامل دیگری برای احتمال بیشتر برای ابتلا به زردی خواهد بود. بیمار بودن نوزاد هم به هر دلیلی، این احتمال را افزایش خواهد داد. چون روند شیر خوردن او را با مشکل مواجه خواهد کرد. همان‌گونه که نوزادان نارس که وزن‌شان کم است نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا به زردی قرار دارند.

ابتلای مادر به دیابت نیز می تواند خطر ابتلای نوزاد را به زردی بیشتر کند. به همین خاطر والدین باید از تمام این موارد آگاهی داشته باشند تا مانع از  ابتلای فرزندشان به زردی های خطرناک شوند.

مقابله با عوامل خطر

به گفته دکتر محققی، وقتی احتمال ابتلای نوزاد به زردی  با توجه به عوامل خطر آفرین از جمله ناهماهنگی  گروه خونی مادر با فرزند بیشتر باشد، بررسی زردی نوزاد باید با حساسیت و همچنین با سرعت بیشتری پس از تولد انجام شود.

در واقع بیشترین خطر زردی نیز تا ۷ روز پس از تولد نوزاد متوجه او خواهد بود. چون معمولا بعد از پنج تا هفت روز معمولا بیلی روبین پایین می‌آید و خودبه‌خود زردی نوزاد  هم از بین می رود.  

اما وقتی زردی  خیلی شدید باشد و بررسی های لازم نیز به موقع  انجام نشود، بیلی روبین وارد سلول‌های مغزی می‌شود و در آنجا  تاثیرات  مخربی به جا خواهد گذاشت.  یعنی باعث مرگ سلول‌های مغزی و همچنین  اختلال در کارکرد سلول‌های آن  خواهد شد.

بیماری «کرن ایکتروس»

محققی می‌گوید وقتی زردی شدید باشد نوزاد دچار بیماری کرن ایکتروس (کلمه‌ای یونانی؛ کرن :هسته. ایکتروس :زردی به معنای زردی هسته؛ عارضه ناشی از زردی شدید) می‌شود.  کرن ایکتروس نوعی آسیب مغزی در نوزادان است که  به دلیل تجمع بالای بیلی روبین در مغز به وجود می آید.  

این بیماری بسیار نادر است و در واقع یک  فوریت پزشکی به شمار می‌رود. نوزادانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند سریع باید درمان شوند تا سطح بیلی روبین خون آنها  کاهش پیدا کند و از آسیب مغزی در آینده  نیز پیشگیری شود.

در صورتی که اگر خون نوزاد به موقع تعویض و بیماری او  درمان نشود؛ مشکلات زیادی مانند عقب ماندگی ذهنی و حرکتی و همچنین ناشنوایی را برای او به دنبال خواهد داشت. \