همشهری آنلاین- وجیهه امیرخانی: هفتاد و نهمین دوره جشنواره فیلم ونیز به عنوان قدیمی و موثرترین جشنواره سینمایی جهان از چهارشنبه ۳۱ آگوست آغاز شده و تا ۱۰ سپتامبر ادامه خواهد داشت. این جشنواره که اوت ۲۰۲۲ جشن ۹۰ سالگی خود را برگزار کرد امسال در سالن نمایش سالاگرانده که طی ۲ سال اخیر به دلیل پاندمی با ظرفیت نصفه میزبان فیلم‌ها می‌شد در حال برگزاری است تا یکی از مهم‌ترین جشن های سینمایی را در حافظه تاریخی سینمای جهان ثبت و ضبط کند.
جشنواره فیلم ونیز چگونه متولد شد
جشنواره فیلم ونیز در ۶ تا ۲۱ اوت ۱۹۳۲ نخستین دوره خود را با عنوان «نمایشگاه هنر سینماتوگرافی» در تراس هتل «Excelsior» برگزار کرد و فیلم «دکتر جکیل و آقای هاید» ساخته «روبن مامولیان» با بازی «فردریک مارچبه» به عنوان اولین فیلم تاریخ جشنواره فیلم ونیز در ساعت ۲۱:۱۵ روز ششم اوت سال ۱۹۳۲ برای تماشاگران روی پرده رفت.
دومین دوره جشنواره سینمایی دو سال بعد و در سال ۱۹۳۴ برگزار شد. در آن سال که جشنواره ونیز برای اولین بار شاهد رقابت فیلم‌ها بود ۱۹ کشور با حضور ۳۰۰ خبرنگار در جشنواره شرکت کردند و «جام موسیلنی» به عنوان جایزه به بهترین فیلم خارجی و بهترین فیلم ایتالیایی اعطا شد.
پس از گرفتاری‌هایی که جشنواره در دهه ۴۰ و آغاز جنگ جهانی دوم داشت، همچنین ناآرامی‌های سیاسی و اجتماعی دهه ۶۰ که باعث توقف برگزاری در سال‌های ۱۹۷۳، ۱۹۷۷ و ۱۹۷۸ شد در سال ۱۹۷۹ مجددا احیاء شد و تا به امروز به حیات خود به عنوان یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین جشنواره‌های سینمایی جهان ادامه داده است.
ردپای سینمای ایران در ونیز
اولین حضور سینمایی ایران به سال ۱۳۳۸ با فیلم کوتاه مینیاتورهای ایرانی به کارگردانی مصطفی فرزانه برمی‌گردد. این فیلم به عنوان محصول فرانسه در جشنواره آن سال حاضر شد و از این نظر می‌توان آن‌را اولین حضور یک کارگردان ایرانی به شمار آورد، نه اولین محصول سینمای ایران. با این احتساب اولین حضور سینمای ایران را به سال ۱۳۴۰با فیلم کوتاه «یک آتش» ابراهیم گلستان بر می‌گردد که مدال برنز را از آن خود کرد.
«گاو» داریوش مهرجویی فیلم مهم دیگری است که در سال ۱۳۵۰ در بخش خارج از مسابقه به نمایش درآمد و اولین جایزه فیپرشی را برای فیلم گاو به خانه آورد. در سال ۱۳۵۱، ۱۴ فیلم ایرانی در بخش‌های مختلف این جشنواره به نمایش درآمد. «آرامش در حضور دیگران»، «رهایی» و «باد جن» ناصر تقوایی، «بیتا» هژیر داریوش، «پستچی» داریوش مهرجویی، «رگبار» بهرام بیضایی، «چشمه» آربی آوانسیان، «بامداد جدی» احمد فاروقی قاجار، «اربعین» ناصر تقوایی، «رقص رونما» هوشنگ شفتی، «رقص‌های محلی بجنوردی» سهراب شهید ثالث، «جن» بهرام ری پور، «نان و کوچه» عباس کیارستمی، ناصر تقوایی، «ادیان در ایران» منوچهر طیاب از جمله این فیلم‌ها هستند.
«طبیعت بی‌جان» سهراب شهید ثالث هم در سال ۱۳۵۴ به‌عنوان آخرین فیلم پیش از انقلاب اسلامی در جشنواره ونیز امکان حضور پیدا کرد و بعد از آغاز تغییرات پس از انقلاب اسلامی، روند ارسال فیلم‌های ایرانی به جشنواره ونیز با نمایش فیلم «دونده» امیر نادری در سال ۱۳۶۴ در بخش خارج از مسابقه جشنواره ونیز از سر گرفته شد.
در سال ۱۳۷۰ فیلم «گروهبان» مسعود کیمیایی در بخش خارج از مسابقه به‌نمایش درآمد. «دت یعنی دختر» ساخته ابوالفضل جلیلی در سال ۱۳۷۴ در بخش مسابقه رسمی پذیرفته شد که دو جایزه اوزله طلایی و جایزه یونیسف در سال ۱۳۷۴ به این فیلم تعلق گرفت. سال بعد هم جلیلی با فیلم «یک داستان واقعی» مهمان جشنواره ونیز شد.
سال ۱۳۷۶ رفیع پیتز با فیلم «فصل پنجم» در بخش هفته منتقدان نماینده سینمای ایران حاضر شد. یک سال بعد و در سال ۱۳۷۷ فیلم «سکوت» که در بخش رقابتی حاضر بود، مورد توجه قرار گرفت و سه جایزه مدال طلای سنای ایتالیا، جایزه سینمای آینده بهترین فیلم رابطه انسان و طبیعت و تقدیرنامه جایزه سرجیوترازاتی را از آن خود کرد.
سال ۱۳۷۸ نوبت به «باران و بومی» ساخته رخشان بنی اعتماد در بخش سرزمین‌های جدید رسید. او در کنار عباس کیارستمی که «باد مارا خواهد برد» را در بخش اصلی و رقابتی به نمایش گذاشت در ونیز حضور داشتند. کیارستمی در این دوره از جشنواره سه جایزه بزرگ هیات داوران، فیپرشی و هیات داوران جوان را به خود اختصاص داد.
۳ سال بعد در دوره ۵۹ ونیز دیگر کارگردان زن سینمای ایران، منیژه حکمت با اولین فیلم خود، «زندان زنان» در بخش افق‌ها و ناصر رفایی هم با فیلم اول خود، «امتحان» در هفته منتقدان حضور داشت. این درحالی بود که سینمای ایران در دوره‌های قبلی توانسته بود شیر طلایی را از آن خود کند. شصتمین دوره جشنواره فیلم ونیز در سال ۱۳۸۲ فیلم‌های «ابجد» ساخته ابوالفضل جلیلی، «لذت دیوانگی» ساخته حنا مخملباف، «سکوت بین دو فکر» ساخته بابک پیامی و «پا برهنه تا هرات» ساخته مجید مجیدی را به نمایش گذاشت.
فیلم «یادداشت بر زمین» اولین ساخته علی محمد قاسمی در بخش هفته منتقدان دوره ۶۲ ونیز به نمایش درآمد و سال ۱۳۸۵ تنها فیلم «باز هم سیب می‌خوای» ساخته بایرام فضلی خارج از مسابقه، اکران شد.۱۳۸۷ نوبت به حضور دوباره عباس کیارستمی با فیلم «شیرین» این‌بار در بخش خارج از مسابقه رسید. یک سال بعد علی کریم، کارگردان فیلم اولی، «چاله» را به جشنواره ونیز فرستاد که به عنوان فیلم اختتامیه و خارج از مسابقه در بخش هفته منتقدان به نمایش درآمد. خانه پدری ساخته کیانوش عیاری نیز در شصت و نهمین دوره ونیز در بخش افق‌ها به روی پرده رفت.
بنی‌اعتماد، کیارستمی و دیگران
در هفتاد و یکمین دوره جشنواره ونیز در سال ۱۳۹۳، رخشان بنی اعتماد که این‌بار با فیلم بلند قصه ها در بخش مسابقه رسمی حضور پیدا کرده بود، جایزه بهترین فیلمنامه را دریافت کرد که جایزه بسیار مهمی برای سینمای ایران به حساب می‌آمد. ونیز ۷۲ که در سال ۹۴ برگزار شد، فیلم اول سینمایی وحید جلیلوند، «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت» را مورد توجه قرار داد. این فیلم جایزه فیپرشی را برای بهترین فیلم بخش افق‌ها و هفته منتقدین و جایزه «اینتر فیلم» را به چنگ آورد.
ونیز ۷۳ که از ۱۰ تا ۲۰ شهریور ۱۳۹۵ برگزار شد به عباس کیارستمی تقدیم شد. فیلم «منو خونه ببر» و یکی از اپیزودهای ۲۴ فریم به همراه فیلم مستند ۷۶ دقیقه و ۱۵ ثانیه با عباس کیارستمی ساخته سیف الله صمدیان در روز افتتاحیه جشنواره به نمایش در آمده و آلبرتو باربرا در سخنانی به ستایش عباس کیارستمی پرداخت. پرویز شهبازی هم با فیلم «مالاریا» در بخش افق‌ها حضور پیدا کرد. هفته منتقدان هم فیلم «طبل» محصول مشترک ایران و فرانسه را برای برنامه رقابتی‌اش انتخاب کرد.
ونیز ۷۴ باز هم به وحید جلیلوند جایزه بهترین کارگردانی و نوید محمدزاده جایزه بهترین بازیگری را برای فیلم بدون تاریخ، بدون امضا در بخش «افق‌های نو» اختصاص داد.
آخرین افتخارآفرینی سینمای ایران تا قبل از این دوره جشنواره ونیز هفتاد و نهمین دوره آن برای «جنایت بی‌دقت» شهرام مکری رقم خورد و او موفق شد جایزه بهترین فیلمنامه را از آن خود کند.
جشنواره ونیز ۲۰۱۹ میزبان فیلم سعید روستایی «متری شش و نیم» در بخش افق‌های ونیز بود تا یکصدمین اثر سینمایی ایران، در قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی جهان به نمایش گذاشته شود.
سال پربار ایران در ونیز
سینمای ایران امسال حضور پررنگی در جشنواره فیلم ونیز دارد. در این دوره از جشنواره و در کنار آثاری از ۲۳ سینماگر ازجمله آلخاندرو گونزالز ایناریتو، دارن آرونوفسکی، تاد فیلد، لوکا گوادانینو، مارتین مک دونا، سانتیاگو میتر و کوجی فوکودا میزبان ۵ فیلم از سینمای ایران است که برای کسب جایزه نخست جشنواره یعنی شیر طلایی بهترین فیلم، شیر نقره‌ای (جایزه بزرگ هیأت داوران)، شیر نقره‌ای (بهترین کارگردانی)، جام ولپی برای بهترین بازیگر زن و بهترین بازیگر مرد، جایزه هیأت داوران، جایزه بهترین فیلمنامه، جایزه «مارچلو ماسترویانی» برای بهترین بازیگر نوظهور جشنواره رقابت می‌کنند.
فیلم‌های «شب، داخلی، دیوار» ساخته وحید جلیلوند و «بدون خرس» از جعفر پناهی، در بخش مسابقه اصلی جشنواره امسال ونیز حضور دارند. در بخش افق‌ها نیز فیلم «جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی حضور خواهد داشت و در بخش افق‌ها اِکسترا نیز فیلم «بی‌رویا» از آرین وزیردفتری به نمایش درخواهد آمد. فیلم «تنها» به کارگردانی جعفر نجفی هم در بخش خارج از مسابقه نوزدهمین دوره بخش مستقل «روزهای ونیز» به نمایش گذاشته می‌شود.
«شب، داخلی، دیوار» نخستین نمایش جهانی خود را ۷ سپتامبر (۱۶ شهریور) برای اهالی رسانه در سالن «Sala Darsena» تجربه می‌کند و اولین نمایش عمومی خود را نیز روز ۸ سپتامبر (۱۷ شهریور) از ساعت ۱۶:۱۵ در سالن «Sala Grande» خواهد داشت. ساخته جلیلوند در مجموع طی روزهای ۷ تا ۹ سپتامبر (۱۶ تا ۱۸ شهریور) در ۵ نوبت در جشنواره ونیز به روی پرده خواهد رفت که چهار نمایش ویژه دارندگان کارت (اهالی سینما و رسانه) و دو نمایش عمومی خواهد بود.
نوید محمدزاده و امیر آقایی بازیگران اصلی «شب، داخلی، دیوار» هستند و فیلم داستان مردی نابینا را دنبال می‌کند که دربان ساختمانش جلوی اقدام به خودکشی او را می‌گیرد و به او اطلاع می‌دهد که یک زن فراری در ساختمان پنهان شده است.
امروز و در هفتاد و نهمین جشنواره فیلم ونیز «جنگ جهانی سوم» و «بی‌رویا» از ایران هم در بخش افق‌های جشنواره به روی پرده می‌روند.
یک تشویق کوتاه ۱۵۰ ثانیه‌ای برای «برفک»
«برفک/ نویز سفید» ساخته نوآ بامباک فیلم افتتاحیه جشنواره ۲۰۲۲ ونیز بود که با حضور در بخش مسابقه اصلی و چهره هایی چون آدام درایور، گرتا گرویگ و دان چیدل به نمایش درآمد. این دومین حضور نوآ بامباک در افتتاحیه ونیز است. پیش از این، او در سال ۲۰۱۹ با فیلم «داستان ازدواج» در جشنواره فیلم ونیز حاضر شده بود.
اقتباس نوآ بامباک از رمان دان دلیلو به عنوان «برفک» درحالی آغازگر ونیز ۲۰۲۲ شد که با تشویق ۱۵۰ ثانیه‌ای همراه شد که البته بنا بر قواعد مرسوم این تشویق به منزله استقبالی اندک از یک فیلم است. برخی از فیلم‌ها ممکن است تا ۸ دقیقه و بیشتر هم تشویق شوند.
«برفک» فیلمی در مذمت مصرف‌گرایی است و خانواده‌ای را در دهه ۱۹۸۰ به تصویر می‌کشد که در دهه ۸۰میلادی در مواجهه با مصرف‌گرایی و تکنولوژی دچار پوچی و شک و تردیدهای بنیادی می‌شود. داستان این فیلم درباره زوجی که به مرگ می‌اندیشند. شخصیت اصلی جک (با بازی درایور) استاد دانشگاهی است که در زمینه هیتلر تحقیق می‌کند و ...این فیلم با نقدهای متفاوتی روبه‌روشده و منتقد ورایتی از آن به عنوان نگاه طنزآمیز دان دلیلو به زندگی طبقه متوسط آمریکایی یاد می‌کند.نوآ بامباک در سال ۲۰۱۹ نیز با «داستان ازدواج» و ستاره هایی نظیر آدام درایور و اسکارلت جوهانسون در جشنواره ونیز حاضر و با اقبال زیادی روبرو شد و پس از آن ۶ نامزدی اسکار کسب کرد.
درخشش کیت بلانشت با تشویق ۶ دقیقه‌ای
هفتاد و نهمین جشنواره فیلم ونیز تا کنون شاهد نمایش فیلم جدید تاد فیلد با عنوان «تار» با بازی کیت بلانشت در نقش آهنگساز معروف و اولین رهبر ارکستر زن آلمانی هم بوده است. در پایان این فیلم که به نظر می‌رسد یکی از پرطرفدارترین فیلم‌های فصل اسکار باشد، تماشاگران در سالن سالاگرانده با شعار «براوو» سر پا ایستاده بودند، به مدت ۶ دقیقه فیلم، کارگردان و بازیگرانش را تشویق کردند.
همچنین نقدهای تحسین‌برانگیزی هم که بر این فیلم نوشته شده و به نظر می‌رسد بلانشت برای هشتمین بار نامزدی اسکار را کسب کند. نینا هاس، نومی مرلانت، مارک استرانگ، جولیان گلاور، آلن کوردونر، سوفی کاور و سیلویا فلوت دیگر بازیگران این فیلم هستند. بلانشت و تاد فیلد در یک کنفرانس مطبوعاتی هم حضور یافتند و به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ دادند.
فیلد در سخنانش گفت این نقش را برای بلانشت نوشته و بلانشت تاکید کرد که از ابتدای فیلمنامه دریافت ایفای این نقش چقدر پیچیده است. وی گفت این شخصیت مجموعه‌ای از تناقض‌هاست و به یقین درگیر چیزی در گذشته خود یا خانواده‌اش بوده است.
تشویق ۱۲ دقیقه‌ای برای «ارواح اینیشرین»
فیلم «ارواح اینیشرین» ساخته جدید «مارتین مک‌دونا» فیلم دیگری است که پس از نمایش در جشنواره فیلم ونیز با تشویق بیش از ۱۲ دقیقه‌ای حاضران در سالن همراه شد. همکاری مجدد «کالین فارل»، «برندون گلیسون» و «مارتین مک‌دونا» در مقام نویسنده و کارگردان برای نخستین بار پس از فیلم «در بروژ»، با استقبال گرم مخاطبان در جشنواره فیلم ونیز همراه شد.
فیلم «ارواح اینیشرین» که اولین فیلم «مک دونا» پس از «سه بیلبورد خارج از میسوری» در جشنواره ونیز است، در پایان نمایش در بخش مسابقه اصلی ونیز با تشویق ایستاده بیش از ۱۲ دقیقه‌ای همراه شد که در جشنواره امسال بی‌سابقه بوده است.
داستان کمدی سیاه «مارتین مک‌دونا» فیلم‌ساز و نمایشنامه‌نویس مشهور بریتانیایی-ایرلندی در سال ۱۹۲۳ در جزیره اینیشرین اتفاق می‌افتد و داستان دو دوست پادریاک و کولم را دنبال می‌کند و وقتی کولم به طور ناگهانی و غیرمنتظره دوستی خود را به پایان می‌رساند، پادریاک در تلاش است این رابطه را ترمیم کند.
«مک‌دونا» در مصاحبه‌ای فیلم جدیدش را «داستان غم‌انگیز ساده جدایی دو جوان» توصیف کرد و اضافه کرد که یکی از دلایل اصلی نوشتن آن، بازگشت «کالین فارل» و «برندون گلیسون» بوده است چرا که از زمان ساخت فیلم «در بروژ» با آنها دوست بوده و همیشه امیدوار بوده که هیچ کس دیگری با آنها به عنوان زوج سینمایی کار نکند.
«ارواح اینیشرین» پس از نمایش در ونیز در جشنواره فیلم تورنتو به نمایش گذاشته می‌شود و قرار است از تاریخ ۲۱ اکتبر به صورت محدود اکران شود.
تشویق ۴ دقیقه‌ای که اشک کارگردان را درآورد
«باردو» فیلم جدید آلخاندرو ایناریتو در حالی در ونیز به نمایش درآمد که این کارگردان با چشمان اشک‌آلود شاهد تشویق ۴ دقیقه‌ای حضار شد. نمایش فیلم ۳ ساعته «بادرو» ساخته آلخاندور گونزالس ایناریتو، حضار ایستاده به مدت ۴ دقیقه وی را تشویق کردند تا آنجا که چشمان کارگردان مکزیکی به اشک نشست.
ایناریتو که به وضوح از اقبالی که به فیلمش شد متاثر شده بود این فیلم را به عنوان اولین فیلمش پس از «بازگشته از گور» در سال ۲۰۱۵ ساخته است. «باردو» با «هشت و نیم» فدریکو فلینی مقایسه شده و تاکنون بازخوردهای متفاوتی به خود دیده است؛ اما این فیلم پرپیچ وخم و اغلب عمیق و تاثیرگذار توانست تماشاگران ونیز را به خوبی با خود همراه کند.
داستان این فیلم درباره یک روزنامه‌نگار و مستندساز مکزیکی است که پس از مدت‌ها به خانه برمی‌گردد و باید با مساله هویت و روابط خانوادگی روبه‌رو شود و در یک بحران وجودی به کار بپردازد.
ایناریتو گونزالس با «بازگشته از گور» ۱۲ نامزدی اسکار کسب کرد و جایزه بهترین کارگردانی را برد. «مرد پرنده‌ای» هم در اسکار ۲۰۱۵ موفق به کسب ۹ نامزدی شد و اسکار بهترین فیلم و اولین جایزه کارگردانی را برای ایناریتو کسب کرد. هرچند ایناریتو فیلم‌هایش را با فیلمبرداری امانوئل لوبسکی می‌سازد اما این بار داریوش خنجی فیلمبردار وی است.
روز میزبانی ونیز برای سینمای ایران
هشتمین روز اکران فیلم‌های دور هفتاد و نهم، جشنواره ونیز میزبان دو فیلم ایرانی جنگ جهانی سوم و بی‌رویا بود. بی رویا ساخته آرین وزیر دفتری به تهیه‌کنندگی هومن سیدی که ۱۵ شهریور نخستین بار در جشنواره اکران شد، بار دیگر در روز چهارشنبه یعنی امروز در سالا جیاردینو در ساعت ۸ و ۴۵ دقیقه میزبان علاقمندان به سینمای ایران خواهد بود. همچنین جنگ جهانی سوم به کارگردانی هومن سیدی هم در ساعت ۱۴ و در سالا دارسنا نمایش داده می‌شود.
نکته قابل توجه اینکه امسال لیلا حاتمی از داوران بخش رقابتی ونیز است که جولین مور ریاست آن را برعهده دارد. ماریانو کوهن کارگردان آرژانتینی، لئوناردو دی کاستانزو کارگردان ایتالیایی، آدری دیوان کارگردان فرانسوی برنده شیر طلای سال پیش، کازئو ایشیگورو نویسنده ژاپنی برنده نوبل ادبیات و رودریگو سوروگوین کارگردان اسپانیایی دیگر اعضای گروه داوری هستند.
نظر شما