همشهری آنلاین - مریم سرخوش: بعضی از زائران در حال بازگشت هستند و عده‌ای هم تازه سفر خود آغاز کرده‌اند. اما هر چه هست، این سو و آن سوی مرز ایران و عراق مسافران با مشکلات زیادی مواجه شده‌اند. علاوه بر مشکلات حمل‌ونقل، ترافیک و ازدحام جمعیت، بروز علائم مشکوک ابتلا به کرونا، وبا، تب کریمه‌کنگو، آنفلوآنزا و بیماری‌های گوارشی هم گزارش می‌شود.
اما این یک سوی ماجراست و گرما هم زائران را آزار داده است. متخصصان تأکید می‌کنند رسیدگی به گرمازده‌ها نسبت به سایر بیماری‌ها در اولویت است و علاوه بر حمایت‌های درمانی باید پشتبیانی غذایی به‌ویژه آب شرب هم به موقع انجام شود، اما بعضی از آنها در ترافیک می‌مانند و دسترسی به استراحت و آب کافی ندارند.
مشکل دیگر را هم زائران ورودی به ایران ایجاد می‌کنند که هنگام عبور از گیت‌های مرزی علائم بیماری‌شان را بروز نمی‌دهند. علائمی ازجمله ضعف و بی‌حالی، سرگیجه، سردرد شدید و تهوع، استفراغ، اسهال و سرفه دارند اما چون خسته‌اند و نمی‌خواهند بیشتر از این معطل بمانند، حرفی نمی‌زنند و به گمان خودشان پس از ورود به کشور سراغ مراکز درمانی می‌روند، اما چند کیلومتر جلوتر وضعیت‌شان حادتر می‌شود. البته اقدامات و حمایت‌های درمانی از سوی وزارت بهداشت، اورژانس و هلال احمر در مرزهای ایران و عراق برقرار است و امکانات دارویی هم فراهم شده، اما تصاویر متعددی از وضعیت نامناسب زائران در حال انتشار است و ازدحام مردم و گرمای هوا مشکلات بسیاری را به‌وجود آورده است.
با آغاز بازگشت زائران هم مرکز بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت دستورالعمل بهداشتی اربعین ۱۴۰۱ را با تاکید بر همه گیری کرونا، اعلام وضعیت اضطراری در مورد آبله میمونی و بیماری های واگیر و منطقه ای منتشر کرد که بر این اساس کلیه زائران ورودی تحت مراقبت سندرمیک و آموزش‌های بهداشتی مرتبط قرار خواهند گرفت و در صورت مشکوک بودن به بیماری واگیر از سوی پرسنل پایگاه مراقبت بهداشتی مرزی، پس از بررسی و معاینات لازم و در صورت نیاز تحت نمونه‌برداری آزمایشگاهی قرار خواهند گرفت و در طی این مدت افراد در ایزوله تعیین شده در مرز مستقر خواهند شد.
علائم بیماری را اعلام نمی‌کنند
هوا آنقدر گرم است که مسئولان حاضر در مرز هم بیمار می‌شوند. مجتبی خالدی، سخنگوی اورژانس کشور، در نقطه صفر مرزی مهران حضور دارد و دچار گرمازدگی شدید شده است. حالش البته پس از سرم‌درمانی بهتر شده و حالا به همشهری می‌گوید: «طی روزهای اخیر مهران یکی از شلوغ‌ترین مرزهای کشور بوده و خود شهر مهران هم پر شده از خودروهای سواری. به همین دلیل بسیاری از زائران مجبورند پای پیاده از پل زائر تا نقطه صفر مرزی سفر کنند.»
به گفته خالدی هوا به‌ویژه در ساعت‌های میانی روز بسیار گرم است و منجر به گرمازدگی زوار می‌شود: «اصلی‌ترین مشکل همین گرمازدگی است و موج مراجعات هم قابل توجه است. تاکنون ۱۰ هزار زائر گرمازده، از سوی اورژانس درمان شده‌اند و از ۳۰ هزار ماموریت اورژانس هم ۶۵۰۰ ماموریت بحث گرمازدگی بوده است.»
به‌گفته خالدی، همه گروه‌های سنی در میان بیماران وجود دارند از کودک ۲ماهه تا پیرمرد ۷۵ساله اما کودکان به اندازه افراد بزرگسال توان ندارند و در مواجهه با گرما در معرض آسیب بیشتری قرار می‌گیرند: «کودکان با کوچک‌ترین افزایش دمای محیط می‌توانند دچار گرمازدگی شوند. فردی که بزرگسال است به راحتی علائمی ازجمله ضعف و بی‌حالی را بروز می‌دهد اما کودکان اگر با ضعف مواجه شوند، گاهی اوقات مادران یا خانواده تصور می‌کردند که فرزند آنها خواب یا در حال استراحت است. درصورتی‌که ممکن است کودک دچار کاهش سطح هوشیاری شده باشد.»
او بحث بهداشت در بازگشت زائران را بسیار مهم می‌داند و تأکید می‌کند: «باید بیماری‌های گوارشی و کرونا را جدی گرفت. بسیاری از مسافران علائم گوارشی ازجمله دل‌درد، سرگیجه، تهوع و استفراغ دارند و اگر به‌سرعت به درمانگاه‌ها مراجعه نکنند ممکن است باعث بیمار شدن دیگران هم بشوند. اما یکی از مشکلات این است که آنها علائم بیماری خود را هنگام عبور از مرز و ورود به کشور برای عبور از گیت‌های مرزی به مراقبان بهداشتی اعلام نمی‌کنند.
این مسئله باعث می‌شود ۵تا ۱۰کیلومتر جلوتر شرایط آنها حادتر و نیازمند بستری شوند. البته در خروج از کشور بسیار کم با این علائم مواجه هستیم و بیشتر زوار هنگام برگشت این علائم را دارند. در این‌باره ضرورت دارد که علائمی ازجمله ضعف و بی‌حالی، سرگیجه، سردرد شدید و تهوع، استفراغ، اسهال و سرفه به محض ورود به کشور به پایگاه‌های مراقبت بهداشت مرزی اعلام شود. تمامی زیرساخت‌ها از سوی متولیان حوزه بهداشت و درمان فراهم است و در بحث بهداشت محیط و بیماری‌های واگیر تلاش‌های زیادی انجام می‌شود تا زائران به سلامت برگردند.» این مسئول ادامه می‌دهد: «تاکنون حدود هزار تست شناسایی کرونا انجام شده و مردم در این‌باره با اعلام علائم می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند. گزارش این علائم باعث می‌شود تا درمان به‌موقع انجام شود. اگر موارد ساده باشد با درمان‌های خوراکی حل می‌شود و موارد شدیدتر هم با سرم‌درمانی یا بستری و تجویز داروهای آنتی‌بیوتیک قابل درمان است.»
کاهش رعایت پروتکل‌های کووید-۱۹
هوا بسیار گرم و با توجه به برآورد ۳ تا ۴میلیون نفری زائران، امسال علاوه بر مشکلات معمول ازجمله اجتماعات انبوه در شرایط سخت، گرمازدگی و کرونا هم وجود دارد. اینها را حمیدسوری، رئیس کارگروه بهداشت و پیشگیری ستاد ملی مقابله با کرونا به همشهری می‌گوید که خودش در عراق حضور دارد: «گزارش، تصاویر و عکس‌هایی که از محدوده مرزها به‌خصوص در خاک عراق منتشر می‌شود، به خوبی نشان می‌دهد که شرایط مناسبی برای زائران وجود ندارد. البته این موضوع چند هفته پیش، در بازدید و ارزیابی وضعیت اعلام شد که به‌نظر نمی‌رسد امکان مراقبت کافی از زائران مهیا باشد. این مسئله به‌ویژه درباره افراد پرخطر و دارای آسیب‌پذیری بیشتر ازجمله افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، زنان باردار، کودکان و سالمندان تأکید شد تا از حضور در این مراسم مذهبی اجتناب کرده و در شرایط عادی‌تر عازم این سفر شوند.»
به‌گفته سوری امسال علاوه بر مشکلات متداول این گردهمایی انبوه ازجمله تراکم جمعیت، زیر دست و پاماندن، گرمازدگی، بیماری‌های گوارشی، نبود خواب و استراحت کافی و...، مسئله کووید-۱۹ هم مطرح است: «در این شرایط رعایت پروتکل‌ها به شکل مناسبی نیست و به‌دلیل تراکم جمعیت، فاصله‌گذاری فیزیکی هم وجود ندارد. ایمنی افراد کاهش پیدا می‌کند و شانس ابتلا به کرونا بیشتر می‌شود، به همین دلیل نگرانی از خیزش مجدد بیماری وجود دارد.»
او تأکید می‌کند: «همین حالا هم شرایط پاندمی شکننده است و حداقل سفارشی که می‌توان به زائران و مردم داشت این است که از مواجهه با افرادی که دارای علائمی ازجمله تب، سرفه و مشکلات تنفسی هستند اجتناب کنند. افراد بیمار هم باید مراقبت‌های بیشتری داشته باشند تا باعث بیمار شدن دیگران نشوند.»
۲ مسئله نگران‌کننده برای زائران
به گفته محمد کریمی‌نیا، دستیار رئیس سازمان پدافند غیرعامل هم توقف جمعیت و گرمای هوا ۲مسئله بسیار نگران‌کننده برای زائران ایرانی در مرزهاست. او در این‌باره توضیح بیشتری به همشهری می‌دهد و می‌گوید: «پیش از پاندمی کووید-۱۹ یک بحث بسیار مهم مطرح بود مبنی بر اینکه جمعیت حدود ۲۰ تا ۲۵میلیون نفری ۸۰ کشور دنیا که در عراق گرد هم جمع می‌شوند، ناخواسته با بیماری‌هایی متناسب با فصل مواجه خواهند بود. در فصول سرد آنفلوآنزا و سرماخوردگی و در فصل گرما هم بیماری‌های گوارشی. امسال برای نخستین بار مراسم اربعین به تابستان رسیده و تا ۷، ۸سال آینده هم وجود خواهد داشت که شایع‌ترین اتفاق آن گرمازدگی شدید زائران است.»
به‌گفته کریمی‌نیا، پیش از آغاز مراسم اربعین، بیماری وبا هم در کشور عراق شایع و در برخی شهرها آمار ابتلا و مواردی از فوتی گزارش شده است: «باید به این امر توجه جدی داشت که اگر کسی در سفر به این کشور دچار علائم گوارشی می‌شود، به سرعت به نخستین مرکز درمانی مراجعه کند و اقدامات درمانی را انجام دهد.»
او به تمام نشدن پاندمی کرونا اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «زیرسویه‌های مختلف اومیکرون که اکنون سویه غالب در جهان است، نشان دادند که میزان ایمنی‌بخشی آنها پس از بهبودی، کوتاه‌مدت است و فرد می‌تواند در زمان کمی دوباره مبتلا شود. به همین دلیل این احتمال وجود دارد که بیماری دوباره رشد داشته باشد.»
او ادامه می‌دهد: «علاوه بر کووید-۱۹، بیماری‌های دیگر ازجمله تب کریمه کنگو، آنفلوآنزا، مالاریا و آبله میمونی هم باید جدی گرفته شود چرا که به‌شدت قابل گسترش هستند. اما از این بیماری‌ها مهم‌تر گرمازدگی است. اکنون قبل از مسیر عراق با وجود ترافیک چند ۱۰کیلومتری، تراکم جمعیت و معطلی‌ها، گرمازدگی زائران را تهدید می‌کند. امسال هم براساس برخی گزارش‌ها تعداد بانوان از آقایان بیشتر است که به‌دلیل نوع پوشش بیشتر در معرض گرمازدگی قرار می‌گیرند. این گرمای شدید، کم آبی ناشی از ترافیک و به موقع نرسیدن آب موجب می‌شود که جمیعت گرمازده افزایش پیدا کند. رسیدگی به این افراد نسبت به بیماران دیگر اولویت دارد. چرا که احتمال بروز خطر بیشتر است. باید اقدامات و رسیدگی به موقع برای این افراد در بخش درمانی و پشتیبانی مواد غذایی ازجمله تامین آب صورت بگیرد.»
این کارشناس سلامت معتقد است تأکید مسئولان برای درخواست از مردم و مراجعه نکردن آنها به مرزها کافی نیست و باید بار ورود به مناطق مرزی کم شود: «در این‌باره ضرورت دارد از استان‌های قبلی مثل همدان و کرمانشاه مسیر تردد بسته شود. باید حداقل به‌مدت ۲روز اقدام جدی انجام شود که بار جمع شده ناشی از جمعیت در پشت مرزها در خروج و یا ورود به کشور تخلیه شود.»
اربعین سازوکار مشابه مراسم حج نیاز دارد
«داده‌های دقیقی درباره اینکه چه بیماری‌هایی در مسیر زائران اربعین در عراق وجود دارد، در اختیار وزارت بهداشت نیست، اما عمده‌ترین آنها وبا، تب کریمه کنگو و مسمومیت‌های غذایی است که مورد تأیید قرار دارد.» این نکته‌ای است که ابراهیم قادری، رئیس اداره مراقبت مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت به همشهری اعلام می‌کند و درباره اقدامات وزارت بهداشت توضیح می‌دهد: «وزارت بهداشت مسئول مراقبت از بیماری‌هاست و امسال در بحث اربعین حدود ۸۰کارشناس اعزام شده‌اند تا نظارت بر کنترل، طغیان بیماری‌ها و رعایت مسائل بهداشتی را انجام و گزارش‌های لازم را ارائه کنند. البته یکی از مشکلات اصلی در اربعین امسال بحث گرمازدگی است که جزو بیماری‌های واگیر محسوب نمی‌شود اما بسیار اهمیت دارد. در بحث درمان هم هلال احمر در خاک عراق و اورژانس کشور در مرزهای ایران فعال هستند.»
قادری درباره اینکه آیا در بازگشت زائران، امکان بروز موج جدیدی از بیماری کرونا وجود خواهد داشت می‌گوید: «فعلا در یک آرامش نسبی قرار داریم و پیش‌بینی این مسئله سخت است. پیک هفتم را پشت سرگذاشته‌ایم و به‌نظر می‌رسد که عراق و کشورهای همسایه هم از پیک بیماری عبور کرده‌اند.»
این مسئول همچنین درباره اقدامات بهداشتی و نظارتی برای بازگشت زائران هم عنوان می‌کند: «در این‌باره مراقبت‌های سندرمیک انجام می‌شود. یعنی از افرادی که علائم خاصی دارند (حدود ۱۶ نوع سندروم ازجمله تب و بثورات جلدی، اسهال حاد آبکی، تب و زردی حاد، تب و خونریزی و...) بررسی و تست می‌شوند و درصورت نیاز قرنطینه و ایزوله انجام خواهد شد. بیشترین تلاش این است که تا حد زیادی جلوی ورود برخی بیماری‌ها به کشور گرفته یا شناسایی سریع درباره آنها صورت بگیرد. در این مدت افرادی هم شناسایی شده‌اند که مشکوک به آبله مرغان، کرونا یا آنفلوآنزا بوده‌اند که با انجام تست اقدامات لازم درباره این افراد انجام شده است.»
به‌گفته قادری مسئله مهم این است که ایام اربعین یکی از مهم‌ترین تجمعات مذهبی دنیاست که با حضور بیش از ۲۰میلیون زائر برگزار می‌شود و از ایران بین ۳ تا ۵میلیون زائر در این مراسم شرکت می‌کنند: «در این‌باره ضرورت دارد که سازوکار رسمی و منسجم به مانند مراسم حج برای آن تعریف و اجرایی شود. یعنی افراد دسته‌بندی و کاروان‌بندی شوند و با نظم و ترتیب به زیارت بروند. شرایط فعلی به‌دلیل ازدحام و گرمای هوا بسیار سخت است و مشکلاتی هم در ناوگان حمل‌ونقل ایجاد می‌کند. همه اینها تحت برنامه منسجم قابل مدیریت است و خطرات را کاهش می‌دهد. البته این مسئله در اختیار وزارت بهداشت نیست و از سوی نهادهای دیگر باید برنامه‌ریزی و اجرا شود.»
نظر شما