به گزارش همشهری آنلاین به نقل از گاردین کارولین برتوزی از دانشگاه استنفورد، مورتن ملدال از دانشگاه کپنهاگ و کارل بری شارپلس از موسسه پژوهشی اسکریپس در کالیفرنیا به خاطر یافتن و بهره بردن از واکنش‌های شیمیایی ساده و زیبا و کارآمدی که برای خلق مولکول‌های پیچیده برای صنعت داروسازی، نقشه‌برداری DNA و ساختن موارد طراحی‌شده برنده جایزه نوبل شیمی شدند.
این جایزه که بوسیله آکادمی سلطنتی علوم سوئد در استکهلم اعلام شد، با پاداش معادل ۱۰ میلیون کرون سوئد (۹۰۰ هزار دلار) همراه است و به طور مساوی میان برندگان تقسیم خوهد شد.
کمیته نوبل اعلام کرد که این جایزه برای «ایجاد حوزه شیمی کلیک و شیمی بیوارتوگونال» به این افراد داده می‌شود.
پروفسور اولاف رامستروم، عضو کمیته شیمی نوبل این جایزه را «جایزه‌ای فوق‌العاده برای کشفی فوق‌العاده خواند.»
او گفت: «این دانشمندان بر روی روش‌هایی برای متصل کردن مولکول‌ها، متصل کردن واحدهای سازمانی مولکول‌ها- به طوری که به سادگی و به طور مستقیم- شبیه قطعات لگو جفت‌وجور شوند، کار کرده‌اند.»
به گفته رامستروم همانطور که با جفت و جور کردن قطعات لگو می‌توان اشکال پیچیده‌ای از ساختمان یا ابزارها یا وسائل نقلیه ساخت، در این حوزه از شیمی به نام «شیمی کلیک» از در سطح مولکولی عمل مشابهی انجام می‌شود.
کارل بری شارپلس با دریافت جایزه نوبل شیمی به جمع شمار معدودی از افراد می‌پیوندد که دو بار برنده جایزه نوبل شده‌اند. شارپلس قبلا در سال ۲۰۰۱ برای نخستین بار برای «واکنش‌های شیمیایی اکسیداسیون فعال‌شده بوسیله کاتالیزورهای کایرال» برنده جایزه نوبل شیمی شده بود. چهار دانشمند دیگر جان باردین، ماری کوری، لینوس پائولینگ و فرد سانگر هم دوبار برنده جایزه نوبل شیمی شده‌اند.
دکتر فیلیپ برودویت از مجله «دنیای شیمی» انجمن سلطنتی شیمی انگلیس می‌گوید اهدای این جایزه به دانشمندان در این حوزه شیمی برای سال‌ها پیش‌بینی می‌شد: «این حوزه شیمی درباره داشتن کنترل کامل بر واکنش‌های شیمیایی است.»
شارپلس اصطلاح «شیمی کلیک» را برای توصیف واکنش‌های شیمیایی که سریع، با بازدهی بالا و پاک هستند را ابداع کرد، به این معنی که آنها در آنها مقدار چندانی مواد فرعی ناخواسته تولید نمی‌شوود. یکی از نخستین «واکنش‌های کلیک» واکنش حلقه‌زایی آزید- آلکین با کاتالیزگری مس است که به طور مستقل بوسله شارپلس و ملدال کشف شد و شاخه خاص خودش در شیمی سنتتیک را ایجاد کرد.
پروفسور جان آکویست، عضو کمیته نوبل شیمی کلیک را به متصل کردن قلاب‌های شیمیایی کوچک به واحدهای ساختمانی مولکولی تشبیه کرد تا بتوان آنها را به هم متصل کرد. شگرد این کار به گفتهاو یافتن قلاب‌هایی که به یکدیگر و فقط به یکدیگر متصل می‌شوند.
کارولین بتروزی یکی دیگر از برندگان امسال جایزه نوبل شیمی، از شیمی کلیک برای ایجاد واکنش‌های «بیوارتوگونال» (bioorthogonal) استفاده کرد که به طور ایمن داخل جانداران زنده عمل می‌کنند بدون اینکه بیوشیمی آنها را مختل کنند. این پیشرفت به دانشمندان اجازه داد حرکت مولکول‌های زیستی را درون سلول‌ها دنبال کنند و فعالیت‌های پیچیده حیاتی را تمایز دهند.
واکنش‌های شیمیایی که این برندگان ایجاد کردند به دانشمندان امکان انواع جدیدی از مولکول‌های زیستی بسازند و داروهای سرطان را دقیقا به جاهای مورد نیاز در بدن بیماران انسانی بفرستند.
پروفسور گیل رید، رئیس جامعه سلطنتی شیمی انگلیس درباره دستاورد کار این برندگان گفت: «کار آنها پتانسیل فوق‌العاده‌ای برای کاربرد در سلامت انسان و داروها دارد و امکاناتی را ایجاد می‌کند که بسیار هیجان‌انگیز هستند.»
برتوزی هجدهمین زنی است که در تاریخ جوایز نوبل برنده جایزه شیمی می‌شود.
نظر شما