به گزارش همشهری آنلاین، همراهی عربستان با تصمیم اوپک‌پلاس برای کاهش روزانه ۲ میلیون بشکه‌ای تولید نفت، موجی از انتقادات ضدسعودی را در آمریکا به راه انداخته که به اعتقاد برخی تحلیلگران، برای ولیعهد جوان در ریاض، دامنه تبلیغاتی خوبی داشته است. سیل انتقادات و حملات لفظی علیه موافقت عربستان با کاهش عرضه نفت، در واقع متوجه محمد بن‌سلمان است که با رؤیای نشستن بر تخت پدر، روزگار می‌گذارند. برای بن‌سلمان که می‌خواهد از خود یک چهره قاطع و مستقل به نمایش بگذارد، انتقادات تند و تیز در واشنگتن، غنیمت است.
در آمریکا سناتورهای بسیاری خواستار قطع کمک‌های واشنگتن به ریاض شده‌اند و جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید گفته که بایدن برنامه‌ای برای دیدار با ولیعهد سعودی در نشست آتی سران گروه ۲۰ ندارد. حتی قبل از آن، بایدن برای عربستان خط و نشان کشیده و گفته بود که همراهی سعودی‌ها با اوپک‌پلاس برای کاهش عرضه نفت پیامدهایی خواهد داشت.
تقریبا همه می‌دانند که قدرت رسمی در عربستان در دست سلمان، پادشاه ۸۶ ساله، و قدرت اصلی در انحصار بن‌سلمان، ولیعهد ۳۷ ساله است. اکنون حملات آمریکایی‌ها علیه ریاض این موقعیت را فراهم کرده تا ولیعهد جوان در لباس جدیدی ظاهر شود که در آن به‌عنوان چهره‌ای غیروابسته به واشنگتن نمایان می‌شود. واکنش‌ها در این سوی میدان و در ریاض حاکی از حمایت‌های داخلی از تصمیم بن‌سلمان در مقابل کاخ سفید است. جنجالی‌ترین واکنش‌ها را «سعود الشعلان»، نوه ملک عبدالعزیز داشته که در حمایت از ولیعهد که پسرعموی اوست، غرب را به جهاد تهدید کرده است. وب‌سایت میدل‌ایست‌آی گزارش داده که شعلان پیام خود را به انگلیسی و فرانسوی منتشر کرده تا مستقیم به گوش غربی‌ها برسد.
تاکنون خود بن‌سلمان به انتقادات تند و تیز مقامات غربی و تهدیدات به قطع حمایت‌ها از سوی آمریکا واکنشی نشان نداده و شاید سکوتش در برابر انتقادات نشانه رضایتش از این وضعیت باشد. اما دیگر مقامات سعودی از تصمیم کاهش عرضه نفت دفاع کرده‌اند. به‌عنوان نمونه «خالد بن‌سلمان»، وزیر دفاع و برادر کوچک‌تر ولیعهد گفته که تصمیم ما در اوپک‌پلاس، بجا بوده است.
با وجود برخی واکنش‌ها در ریاض، اما به‌نظر نمی‌رسد که بن‌سلمان و حکومت سعودی در عمل قادر به استقلال نظامی و امنیتی از واشنگتن باشند و شاید برخی واکنش‌های سعودی‌ها در برابر غرب تنها در حد یک مانور تبلیغاتی مطلوب برای ولیعهدی باشد که این روزها به‌شدت به ارائه یک چهره پرقدرت در بازی‌های سیاسی بین‌المللی نیازمند است.
پیوند عجیب
رابطه عربستان و آمریکا رابطه عجیبی است. هیچ معاهده یا پیمان دفاعی متقابلی میان دو طرف وجود ندارد که واشنگتن را با ریاض پیوند دهد. در عوض، یک پیوند غیررسمی میان دو طرف وجود دارد که تنها بر نفت و امنیت متمرکز است. این همکاری غیررسمی، ۷۰ سال پیش با یک قرار شام در یک ناو آمریکایی در کانال سوئز میان فرانکلین دی روزولت و عبدالعزیز بن‌سعود، نخستین پادشاه سعودی آغاز شد. منابع تاریخی ابن‌سعود را یک پادشاه سنتی به دور از قوانین دست‌وپاگیر دیپلماتیک معرفی می‌کنند که برای دیدار با رئیس‌جمهور وقت آمریکا ۸ گوسفند را با خود به ناو یواس‌اس کوئینسی برده بود تا همان‌جا قربانی شوند. واشنگتن‌پست در گزارشی می‌نویسد که مذاکرات رهبران آمریکا و عربستان روی این ناو، فقط روی نفت متمرکز نبود. در پایان این ملاقات توافقی به شکل یک پیمان غیررسمی شکل گرفت که براساس آن آمریکا در ازای حمایت سیاسی، دیپلماتیک و آموزش نظامی برای پادشاهی نوپای سعودی، به ذخایر نفت عربستان سعودی دست پیدا می‌کرد.
بعدها، هم واشنگتن و هم ریاض در جنگ سرد و پس از آن تحولات منطقه‌ای، متحدان پروپاقرص بین‌المللی شدند. عربستان سعودی در دهه ۱۹۹۰ به بعد به یکی از خریداران عمده تولیدات نظامی آمریکا تبدیل شد، اما این روابط نزدیک هیچ‌گاه تا به امروز شکل یک پیمان دفاعی متقابل به‌خود نگرفته است. هرچند در همه این سال‌ها سعودی‌ها به ندرت در برابر آمریکا برخلاف جهت رودخانه شنا کرده‌اند. مورد تقریبا استثنای مخالفت سرسخت ریاض و با واشنگتن در تحولات بین‌المللی به تحریم نفتی اعراب علیه اسرائیل در در سال‌های ۱۹۷۴-۱۹۷۳ بازمی‌گردد و غیراز آن نمی‌توان سابقه زیادی از استقلال عمل ریاض در برابر واشنگتن را پیدا کرد.
وابستگی در حوزه نظامی
مهم‌ترین اتکای عربستان سعودی به آمریکا در بخش تسلیحاتی و نظامی است. آمریکایی‌ها طی سال‌های گذشته به میزان زیادی تسلیحات نظامی را به همراه تکنسین‌های غربی در اختیار سعودی‌ها قرار داده‌اند، اما این انتقال تسلیحات، با آموزش نیروهای بومی عربستان همراه نبوده است. درصورتی که واشنگتن بخواهد این حمایت‌ها را قطع کند، سیستم‌های نظامی عربستان زمینگیر خواهند شد.
این وابستگی حتی در بخش‌های غیرنظامی مانند نفت و گاز هم دیده می‌شود و بخش مهمی از استخراج نفت در شرکت دولتی آرامکوی عربستان به فناوری شرکت‌های آمریکایی وابسته است. به گزارش پولیتیکو، هزینه استخراج نفت روسیه ۴۶ دلار در هر بشکه است، اما با فناوری آمریکا، هزینه استخراج نفت عربستان تنها ۲۲ دلار در هر بشکه است. بنابراین نقش فناوری آمریکایی در صنایع نفت عربستان غیرقابل کتمان است و ریاض نمی‌تواند به‌راحتی نقش شرکت‌های آمریکایی در استخراج منابع نفتی خود را نادیده بگیرد.
عربستان طی چندین دهه گذشته بیشتر تسلیحات خود را از آمریکا خریداری کرده و برای این کشور، جایگزینی و تغییر بازار خرید تسلیحاتی به‌راحتی و در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست. پولیتیکو در این ارتباط اشاره دارد که برای عربستان جایگزینی دیگر بازارهای تسلیحاتی تنها درصورتی ممکن است که ریاض بخواهد از روسیه یا چین فقط برخی موشک‌های بالستیک یا پهپادها را خریداری کند. شاید حتی مهم‌تر از اتکای عربستان به تسلیحات، اتکای آنها به شرکت‌های آمریکایی برای کمک به ایجاد صنعت دفاعی بومی از طریق سرمایه‌گذاری‌های مشترک باشد. اینگونه سرمایه‌گذاری‌ها از سال ۲۰۱۷ آغاز شد و فناوری‌های حساس آمریکا را به عربستان سعودی منتقل کرده است؛ فناوری‌هایی که به نوشته پولیتیکو تاکنون در اختیار متحدان معدود آمریکا قرار گرفته است.
این سرمایه‌گذاری‌های مشترک در صنایع نظامی موضوع کم‌اهمیتی نیست که سعودی‌ها به‌راحتی بخواهند از آن چشم‌پوشی کنند؛ همانطور که کارشناسان پولیتیکو می‌گویند؛ «جابه‌جایی هواپیماهای آمریکایی و انگلیسی که با فناوری غرب در آسمان عربستان مشغول به‌کارند، با هواپیماهای روسی یا چینی چندین دهه طول می‌کشد.»
اتکای امنیتی
سعودی‌ها از نظر امنیتی، به‌ویژه در چند سال گذشته، وابستگی‌شان را به واشنگتن بیشتر کرده‌اند. فرماندهی مرکزی آمریکا در خاورمیانه موسوم به سنتکام هم‌اکنون مشغول برنامه‌ریزی و احداث سیستم پدافند موشکی برای پوشش دفاعی در آسمان عربستان است. این سیستم پدافند «شن‌های قرمز» نام دارد. واشنگتن ۲۰ درصد از هزینه این سیستم را متقبل شده است. این برنامه پدافند موشکی به‌دلیل نگرانی سعودی‌ها از حملات موشکی در منطقه دنبال می‌شود. در گزارش مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن گفته شده برنامه‌ریزی‌ها برای تکمیل این پروژه تا پایان سال میلادی جاری خواهد بود و با تکمیل آن وابستگی پدافندی سعودی‌ها به واشنگتن بیش از گذشته می‌شود.
نظر شما