غزه، روزگاری یکی از پررونق‌ترین شهرهای تجاری و ترانزیتی منطقه خاورمیانه محسوب می‌شد، اما اکنون این شهر نماد فقر مردم، گرسنگی کودکان، زندگی دشوار سالخوردگان و مبارزه همه روزه جوانان با اشغالگران صهیونیست است. مردم بی‌گناه غزه بیش از یکسال است که به‌طور مداوم انواع فشارها و اقدامات غیرانسانی صهیونیسم بین‌ا‌لملل را متحمل می‌شوند و حیات و زندگی عادی کودکان، زنان، سالخوردگان و بیماران ساکن این شهر به‌علت محاصره و انسداد مسیر واردات کالاهای اساسی و مورد نیاز عموم و قطع برق، در معرض خطر جدی قرار گرفته است.
وضع رفاهی و امکانات اولیه زندگی ساکنان غزه به‌علت سیاست‌های تروریستی رژیم صهیونیستی و با حمایت قدرت‌های سلطه‌طلب و برخی دولت‌های بی‌مسئولیت منطقه، بسیار بحرانی شده است. فارغ از مباحث مهم سیاسی مربوط به اشغال فلسطین و جنایات صهیونیست‌ها، بحران در غزه، بیش از هر چیز متوجه مردم غیرنظامی است.
تاریخچه غزه
غزه باستانی یک مرکز پررونق تجاری و محل توقفگاه مسیر کاروان‌های عبوری بین مصر و سوریه بوده است. این شهر در قرن پانزدهم پیش از میلاد توسط مصر اشغال شد. قرن‌ها بعد، به‌دنبال شکست نیروهای امپراتوری عثمانی از بریتانیا در طول جنگ جهانی اول، دولت وقت بریتانیا در ۲۵ آوریل ۱۹۲۰ میلادی کنترل نوار غزه را برعهده گرفت و با تشکیل یک سیستم حکومتی تحت قیومیت بریتانیا بر فلسطین، به کنترل نوار غزه و دیگر سرزمین‌های فلسطین پرداخت.
پس از جنگ استقلال رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸ میلادی در بخشی از سرزمین‌های تحت قیومیت بریتانیا و تصرف نوار غزه توسط ارتش اردن، پیمان صلح موقت ۱۹۴۹ میان رژیم اشغالگر و مصر، اردن، سوریه و لبنان به امضا رسید که بنابر مفاد آن مرزهای رژیم صهیونیستی و فلسطین مشخص شده و نوار غزه تحت کنترل کشور اردن قرار داشت. این عهدنامه تا آغاز جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ و شکست اعراب ادامه داشت که بعد از آن، غزه تحت اشغال نظامی رژیم اشغالگر قدس درآمد.
موقعیت جغرافیایی
باریکه غزه ناحیه‌ای است نوارگونه که در کنار دریای مدیترانه و در منطقه خاورمیانه قراردارد. نوار غزه از جنوب غربی با مصر و از شمال و شرق با سرزمین‌های اشغالی هم‌مرز است. منطقه نوار غزه ۴۱ کیلومتر طول و در بخش‌هایی از ۶ تا ۱۲ کیلومتر عرض دارد. مساحت کلی نوار غزه، ۳۶۰ کیلومتر مربع است. نوار غزه نامش را از شهر غزه گرفته است. هم‌اکنون کنترل نوار غزه در دست نیروهای جنبش مقاومت اسلامی (حماس) است.
جمعیت
حدود یک میلیون و 300 هزار فلسطینی در باریکه غزه و 400 هزار نفر در شهر غزه زندگی می‌کنند. غزه بزرگترین شهر منطقه است و خان یونس با 200 هزار نفر و رفح با 150هزار نفر دیگر شهرهای بزرگ نوار غزه محسوب می‌شوند.بیشتر فلسطینیان ساکن باریکه غزه را بازماندگان پناهندگانی تشکیل می‌دهند که در طول جنگ اعراب و رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸ از سرزمین‌های مادری خود بیرون رانده شدند. آوارگان فلسطینی عمدتا در 8 اردوگاه غزه زندگی می‌کنند.
برخی از این اردوگاه به مرور زمان به شهرهای اطراف، پیوسته‌اند و یکی شده‌اند. هجوم آوارگان فلسطینی به نوار غزه موجب شده که این منطقه هم‌اکنون یکی از بالاترین تراکم‌های جمعیتی در سطح جهان را داشته باشد. تا سال ۱۹۶۷، جمعیت باریکه غزه 6 برابر شد و از آن زمان این جمعیت همواره در حال رشد است. از دهه ۱۹۷۰ به بعد، ۲۱ شهرک یهودی‌نشین در حوالی نوار غزه احداث شد، اما این شهرک‌ها در سال ۲۰۰۵ تخلیه شد. بیش از ۹۹درصد از ساکنان باریکه غزه را مسلمانان و حدود یک درصد از جمعیت این منطقه را اقلیت مسیحیان فلسطینی تشکیل می‌دهند.
خدمات شهری صفر
محاصره غزه همچنین موجب فروپاشی بخش خدمات شهری و رفاهی همچون آب، فاضلاب و جمع‌‌آوری زباله آن نیز شده است. درآمد عوارض نهادهای شهری صفر است و لاجرم خدماتی نیز نمی‌توانند به شهروندان ارائه کنند. نهادهای شهری همچنین به‌علت عدم‌امکان واردات لوازم یدکی، قادر به تعمیر شبکه آسیب دیده آب و فاضلاب و خدمات بهداشت شهری نیستند. به همین دلیل، روزانه 600 تن زباله در خیابان‌های غزه رها می‌شود.
مبادی ورودی و خروجی
دیوارهای امنیتی فلزی ساخته شده توسط رژیم صهیونیستی، مرز حائل میان باریکه غزه و سرزمین‌های اشغالی است. رژیم اشغالگر در امتداد این دیوارها، چندین گذرگاه مرزی به‌شدت حفاظت‌شده ایجاد کرده که توسط نیروهای نظامی این رژیم محافظت می‌شوند. نوار غزه 6 پایانه تجاری (مبادی ورودی و خروجی) برای عبور افراد و واردات و صادرات کالا دارد که 4 پایانه در کنترل رژیم اشغالگر است.
برق وابسته
60درصد برق‌غزه توسط رژیم صهیونیستی تامین می‌شود. حدود 120مگاوات از 200مگاوات برق مصرفی ســالانه غزه را به‌طور مستقیم رژیم صهیونیستی و 17مگاوات را مصر تامین می‌کند و 63مگاوات نیز توسط نیروگاه غزه تولید می‌شود. نیروگاه غزه نیز سوخت خود را از رژیم صهیونیستی می‌گیرد و این رژیم هرگاه اراده می‌کند اقدام به قطع برق غزه می‌کند.
اقتصاد صفر درجه
بازده اقتصادی باریکه غزه در طول سال‌های بین ۱۹۹۲ و ۱۹۹۶ یک سوم کاهش یافت. این سقوط به‌علت سوء مدیریت یاسر عرفات، بسته شدن مرزهای باریکه غزه توسط رژیم صهیونیستی و اعمال کنترل گسترده بر مرزها از سوی صهیونیست‌ها بود. دوره کوتاه مدت بهبود وضعیت اقتصادی در سه ماهه آخر سال ۲۰۰۰ و با آغاز انتفاضه‌الاقصی پایان یافت.
انتفاضه‌الاقصی منجر به بسته شدن مرز غزه با سرزمین‌های اشغالی توسط ارتش رژیم صهیونیستی شد و در نتیجه به‌شدت جابه‌جایی تجاری و نیروی کار را مختل کرد. در سال ۲۰۰۱ و حتی شدیدتر از آن در سال ۲۰۰۲، اقدامات نظامی رژیم صهیونیستی منجر به تخریب اقتصاد غزه و کاهش شدید تولید ناخالص داخلی این منطقه شد. وضعیت اقتصادی غزه به تبعیت از کل اقتصاد فلسطین از اواسط سال 2006 و بعد از آنکه حماس در انتخابات فلسطین پیروز شد و غربی‌ها دولت منتخب فلسطین را بایکوت کردند، دچار بحران شدیدی شد. بلافاصله بعد از آن رژیم صهیونیستی دارایی‌های مالی دولت فلسطین را بلوکه کرد، از رسیدن کمک‌های بین‌المللی به منطقه ممانعت به عمل آورد و پرداخت حقوق حدود 160 هزار کارگر فلسطینی را به حالت تعلیق درآورد.
بعد از آنکه در اواسط سال 2007 حماس، کنترل غزه را به دست گرفت، رژیم صهیونیستی این منطقه را به محاصره کامل درآورد و کلیه راه‌های مواصلاتی به غزه را بست. در این مدت، 5/1میلیون ساکن غزه در این منطقه محصور شدند و با بسته شدن گذرگاه رفح از سوی مصر، ساکنان غزه از ورود به مصر نیز منع شدند. همین مسئله موجب هجوم صدها هزار فلسطینی به گذرگاه رفح و شکستن دیوار مرزی آن در اوایل سال 2008 شد. بحران شدید اقتصادی از یک سو و افزایش جمعیت از سوی دیگر، موجب شده در سال‌های اخیر سرانه تولید ناخالص داخلی در منطقه غزه سال به سال کاهش یابد و هم‌اکنون این رقم یک سوم سال 1999 است.
رشد اقتصادی منفی
در سال‌های اخیر اقتصاد غزه به تبع اقتصاد فلسطین، روند دائمی سقوط را طی کرده است. سرانه تولید ناخالص داخلی از 1610دلار در سال 1999 با 30درصد سقوط به 1130دلار در سال 2006کاهش یافت. به جز یک دوره رونق کوتاه‌مدت بین سال‌های 2003 و 2005، رشد اقتصادی غزه از سال 2000 تاکنون همیشه منفی بوده و در 2سال اخیر این روند منفی تشدید شده است.
رشد اقتصادی این منطقه در سال 2006 حدود 8/8درصد و در نیمه نخست سال 2007 حدود 4درصد کاهش یافت، به‌طوری که در پایان سال 2007رشد اقتصادی غزه تقریبا صفر بود و پیش‌بینی می‌شود همین وضعیت در سال‌جاری میلادی نیز ادامه یابد. شاخص قیمت مواد غذایی در غزه در 12ماه منتهی به اواسط سال 2008 به 28درصد رسید. هم‌اکنون 56درصد ساکنان غزه با ناامنی غذایی مواجهند و 66درصد درآمد افراد در این شهر صرف تامین غذا می‌شود.
نرخ بیکاری 30درصدی
بنابر اعلام بانک جهانی، در 3ماهه اول سال 2007 نرخ بیکاری در نوار غزه 8/29درصد بود اما این آمار‌ها به خوبی نمی‌توانند تصویر کاملی از اوضاع بحرانی اقتصاد غزه را نشان دهند چرا که بخش اعظم نیروی کار غزه در کارهایی مشغولند که دستمزد ناچیزی می‌گیرند و بسیاری هم در مشاغل فصلی کار می‌کنند. این آمار همچنین کارگرانی را که از پیدا کردن کار ناامید شده‌اند و دیگر جزو نیروی کار محاسبه نمی‌شوند، مدنظر قرار نداده است. با اضافه کردن این کارگران دلسردشده به آمار بیکاری، نرخ واقعی بیکاری در غزه به 5/35درصد می‌رسد.
بر اثر بحران اقتصادی، فقر در غزه روز به روز در حال افزایش است به‌طوری که نرخ رسمی فقر از 9/47درصد در سال 2006 به 8/51درصد در سال 2007 افزایش یافت. شمار ساکنان غزه که زیر خط فقر شدید قرار دارند نیز کماکان در حال افزایش است و از 33درصد در سال 2006 به 35درصد در سال 2007 رسیده است. براساس آمار بانک جهانی، 4/79درصد ساکنان غزه زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
تولید صفر شده است
محاصره اقتصادی، بخش خصوصی غزه را از بین برده و تقریبا تولید کالای صنعتی در غزه متوقف شده است. از 3900 واحد تولیدی غزه هم‌اکنون فقط 23واحد همچنان فعالند و بقیه تعطیل شده‌اند. از این 23واحد، 6 واحد به تولید آرد گندم و یک واحد به تولید لباس مشغولند و مابقی واحدهای صنایع غذایی هستند. حدود 40هزار کشاورز و 70هزار کارگر تاکنون شغل خود را از دست داده‌اند. افراد شاغل در بخش صنعت غزه از 35هزار نفر در سال 2005 هم‌اکنون به فقط 860 نفر رسیده و حدود 70هزار کارگر نیز از سایر بخش‌ها، بیکار شده‌اند. دیگر انتظار نمی‌رود حتی بعد از پایان محاصره غزه، این واحدها بتوانند فعالیت دوباره را از سر بگیرند.
