اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل، پشت درهای بسته برسر موضوع صلح خاورمیانه مذاکره کردند تا توافقات انجام شده در کنفرانس آناپولیس بین فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها، اعمال شود. بعد از این جلسه محرمانه بود که کشورهای عرب خاورمیانه نیز تحرکات جدیدی را آغاز کردند. حتی بحث دعوت از سوریه نیز به اجلاس‌ها مطرح شد.
درباره این تحرکات برخی خبرگزاری‌های خارجی گزارش دادند کشورهای عربی که از تغییر سیاست آمریکا در قبال ایران نگران هستند، برای برقراری یک کانال ارتباطی رسمی درباره امنیت خلیج فارس که در دولت بعدی آمریکا هم پابرجا خواهد ماند، به دیدار قدرت‌های بزرگ دنیا رفتند. وزیران خارجه چندین کشور عرب در اقدامی کم نظیر برای بحث و گفت‌وگو دربارۀ ایران با وزیران خارجه پنج عضو دائم شورای امنیت، به نیویورک رفتند.
بعضی از کشورهای عربی نظیر عمان، از نشست نیویورک که نام آن را نشست امنیتی خلیج فارس گذاشته بودند دوری کردند زیرا مایل نبودند به چشم طرفدار سیاست ضد‌ایرانی به آنها نگاه شود.
گفته می‌شود نگرانی درباره برنامه هسته‌ای ایران، در راس مذاکرات بوده است، تنها مقامی که حاضر شد درباره مذاکرات انجام شده در این اجلاس سخن بگوید، دیوید میلیبند وزیرخارجه انگلستان بود که درگفت‌وگو با خبرنگاران گفت: ما در باره برنامه اتمی ایران و مسابقه خطرناک تسلیحات اتمی در منطقه گفت‌وگو کردیم و کشورهای منطقه که در اجلاس حضور داشتند نیز نگرانی‌های خود را به اطلاع 1+5 رساندند.
پیش از این اجلاس، شورای همکاری خلیج فارس در بحرین و با حضور وزیر دفاع آمریکا جلسه‌ای را برگزار کردند که از آن جلسه نیز تنها سخنرانی وزیر دفاع آمریکا منتشر شد. رابرت گیتس در نشست منامه که از سوی مؤسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی لندن سازمان یافته بود گفت که آمریکا نگران دخالت‌های ایران است تا نفوذ آن. وی تأکید کرد: اوباما دچار هیچ توهمی راجع به رفتار ایران نیست.
در رابطه با این تحولات و اهدافی که از آنها دنبال می‌شود با برخی از کارشناسان سیاسی گفت‌وگو کرده‌ایم.
استراتژی اوباما بعد از انتخابات ایران
کاظم جلالی مخبر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس معتقد است خطی که اکنون در منطقه خلیج‌فارس دنبال می‌شود برای انزوای کامل ایران و کارآمد کردن تحریم‌هاست. وی می‌گوید:آمریکا و برخی کشورهای اروپایی در حال تشکیل یکسری اجلاس‌ها و اقدامات پنهان و آشکار در منطقه هستند که متاسفانه غایب بزرگ این نشست‌ها ایران است. هرچند به نظر می‌رسد بیشترین توجه در این اجلاس‌ها به همین غایب بزرگ معطوف است .
چرا که مشاهده می‌کنیم موضع‌گیری‌ای نسبت به ایران در این نشست‌ها شکل می‌گیرد، مانند نشست قبلی شرم‌الشیخ مصر که اگرچه درباره موضوع فلسطینی‌ها بود اما نگاهی هم به بحث هسته‌ای ایران داشت. جلالی ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد برای آمریکا و برخی کشورهای اروپایی چند نکته مهم است: یکی حل و فصل و ساماندهی مسائل مربوط به صلح خاورمیانه که اولویت نخست را برای آنها تشکیل می‌دهد. این موضوع به مسائل عراق، مقاومت لبنان و فلسطین، افغانستان و در کنار آنها موضوع هسته‌ای ایران مربوط می‌شود. [آشنایی با ایران هسته‌ای]
در این زمینه اختلاف رویکردی مهم وجود دارد. برخی معتقدند تا مسائل هسته‌ای حل نشده نباید ایران را در این موضوعات دخالت داد. بخشی هم معتقدند جمهوری اسلامی ایران دارای پتانسیل بالایی در منطقه است که می‌توان برای حل مشکلات عراق، لبنان ، افغانستان و فلسطین از آن استفاده کرد. نظریه دوم را سیاستمداران واقع‌گرا دنبال می‌کنند، اما به نظر می‌رسد یک نوع سیاست رودربایستی هم وجود دارد که به رغم تاکید بر قدرت نقش آفرینی ایران در تحولات منطقه به دلیل پرونده هسته‌ای، نمی‌خواهند به ایران نقشی واگذار کنند.
گروهی که معتقدند تا مسائل هسته‌ای حل نشده نباید با ایران کار کرد، استراتژی تغییر رفتار ایران یا تغییر نظام و یا هر دو را دنبال می‌کنند.
مخبر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در خصوص جزئیات این استراتژی گفت: بعد از انتخاب اوباما برخی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای که از اختلاف ایران و آمریکا ارتزاق می‌کنند وقتی احساس کردند ممکن است مسائل ایران و آمریکا به سمت حل شدن پیش برود سعی کردند با تعامل جدی با آمریکا از این احتمال جلوگیری کنند.
صلح خاورمیانه منهای ایران
حمیدرضا ترقی مسئول کمیته بین‌المللی حزب مؤتلفه اسلامی در خصوص تحرکات اخیر آمریکا، کشورهای اروپایی و عربی درخاورمیانه گفت:به نظر می‌رسد تبانی سه جانبه‌ای میان آمریکا، صهیونیست‌ها و کشورهای عربی، جهت نهایی کردن صلح خاورمیانه- منهای ایران و ملت فلسطین – در حال شکل‌گیری است. تلاش آنها این است که در آخرین روزهای دولت بوش بتوانند این صلح را به یک پیمان سه‌جانبه تبدیل کرده و راه را برای دولت دمکرات‌ها هموار کنند. احتمالا طرح صلحی که این روزها راجع به آن مذاکره می‌شود. همان صلح پیشنهادی اعراب مبتنی بر بازگشت صهیونیست‌ها به مرزهای سال 1967 و پذیرش 2 دولت مستقل فلسطینی و اسرائیلی در کنار یکدیگر است.
آنها کاری به حقوق مردم فلسطین ندارند و بنا دارند چنین طرحی را به عنوان راه حل نهایی خاورمیانه تحمیل کنند. وی در خصوص علت محرمانه بودن متن مذاکرات و پیام‌های علنی که برای ایران می‌فرستند گفت: محرمانه بودن این اقدامات بیشتر به خاطر واکنش‌های جهانی به حقوق ملت فلسطین و مخالفت‌هایی است که به طور طبیعی ممکن است ایجاد شود. تلاش سه‌جانبه آمریکا، صهیونیست‌ها و اعراب در این جهت است که امکان تثبیت این طرح را به حداکثر برسانند.
وی افزود: اینکه در جریان این تحولات پیام‌های مستقیم و غیرمستقیم به ایران می‌دهند ناشی از آن است که سیاست‌های تشویق و تنبیه‌شان علیه ایران برای تغییر رفتار ایران در جهت سیاست‌های خاورمیانه‌ای آمریکاست. این پیام‌ها برای این است که ایران با برنامه‌های آنها مخالفتی نکند. حمیدرضا ترقی در مورد خبر تعیین فرستاده ویژه اوباما برای مذاکره با ایران نیز گفت: در خصوص فرستاده ویژه اوباما برای 5 نقطه جهان از جمله ایران چیزی نشنیده‌ام اما بعید است در روابط ایران و آمریکا گشایشی به وجود آید زیرا این پیغام‌ها و رفت و آمدها قبلا هم وجود داشته ولی تاثیری در حل مشکل نداشته است.
ترقی در خصوص اهداف قراردادهای اتمی آمریکا با کشورهای حوزه خلیج‌فارس نیز تاکید کرد: توافق آمریکا با کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس برای تاسیس ایستگاه‌های اتمی در درجه اول به این استدلال ایران برمی‌گردد که همه می‌توانند از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای استفاده کنند، لذا کشورهای عربی هم به دنبال آن هستند که مصرف انرژی خود را به سمت هسته‌ای تغییر دهند. ضمن اینکه داشتن امکانات مربوط به انرژی هسته‌ای موقعیت آنها را به سطح ایران ارتقا می‌دهد. در حال حاضر شاهد نوعی رقابت هسته‌ای میان روسیه و آمریکا هم هستیم. آمریکا به هند و کشورهای خلیج‌فارس کمک هسته‌ای می‌کند و روسیه به کشورهایی مانند ونزوئلا. آمریکا و روسیه تلاش می‌کنند تا توازنی در بهره‌وری از انرژی هسته‌ای در میان کشورهای اقماری خود ایجاد کنند.
جایگزینی ایران
حشمت‌الله فلاحت پیشه عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در مورد تحرکات سیاسی اخیر در خاورمیانه می‌گوید: آمریکایی‌ها بعد از حذف صدام که تهدیدی برای کشورهای عربی بود ، به دنبال تهدیدی جایگزین برای اعراب هستند. صدام بعد از جنگ‌های دهه 1970 میلادی فکر اعراب را از اسرائیل منحرف کرد و به عنوان دشمن اصلی اعراب مطرح شد. آمریکایی‌ها، اینک باید به دنبال دشمن جدید برای کشورهای عربی باشند تا از دشمنی با اسرائیل بکاهند.
اما نوع واکنش عرب‌ها نشان می‌دهد که فاکتور دشمنی را در ایران ندیده‌اند. در مورد احداث ایستگاه‌های اتمی در منطقه که مشخص نیست چه نوع کارکردی برای کشورهای منطقه دارد باید گفت شاید علت اصلی این حرکت، اقدام ایران باشدکه دستاوردهای انرژی هسته‌ای خود را دستاوردی منطقه‌ای دانسته و حاضر است در قالب کنسرسیوم آن را در اختیار کشورهای منطقه نیز قرار دهد. آمریکا نمی‌خواهد ایران در تعامل مثبت با کشورهای خلیج فارس قرار گیرد.
