مشاهده حلقهای از ستارگان بسیار جوان در حال شکلگیری در نزدیکی سیاهچاله مرکزی کهکشان برای نخستین بار که میتواند تحولی در تئوریهای مطرح پیرامون معمای وجود پارادوکسگونه ستارگان جوان در اطراف سیاهچالههای عظیم ایجاد کند.
دکتر فرهاد یوسفزاده در گفتوگو با ایسنا در تشریح یافتههای علمی اخیر خود و همکارانش در این زمینه اظهار کرد: "یکی از مهمترین مسایلی که در زمینه سیاهچالهها و پیدایش ستارگان، توجه اخترشناسان را به خود جلب کرده، وجود اسرارآمیز ستارههایی جوان در محیط متلاطم و پر جزر و مد اطراف سیاهچالههاست. لازمه تشکیل ستارهها این است که جرم گازی که منشاء ستاره میشود، خیلی بالا باشد، در حالی که در نزدیکی سیاهچالهها جاذبه بسیار زیاد بوده و محیط شدیدا متلاطم و ناپایدار است.
در این زمینه دو تئوری وجود داشته است؛ این که ستارههای جوان اطراف سیاهچاله در جای دیگری تشکیل شده و بعد به نزدیکی سیاه چاله مهاجرت کردهاند و تئوری دیگر این که این ستارهها در اطراف سیاهچاله به وجود آمدهاند که مسئله این است که چطور توانستهاند بر جزر و مد اطراف سیاهچاله غلبه کرده و متراکم شوند."
دکتر یوسف زاده و همکارانش چند ماه قبل بر اساس مشاهداتی که داشتند مقالهای ارائه کرده و در آن برای اولین بار مشاهده ستارگانی را گزارش کردند که درست در نزدیکی سیاه چاله در حال تشکیل هستند.
در صورتی که بپذیریم ستارهها در جای دیگری تشکیل شده و مهاجرت میکنند، مشکلات زیادی مطرح میشود، چون زمانی که طول میکشد تا ستاره مهاجرت کند، خیلی بیش از عمر ستاره است و البته تئوریهایی برای توجیه آن وجود دارد، ولی به هر جهت این مشاهدات نشان داده است که ستارههایی در اطراف سیاهچاله مرکزی کهکشان راه شیری در فاصله دو تا پنج سال نوری از آن وجود دارند که در همین 10 تا 50 هزار سال اخیر شروع به تشکیل کردهاند و دلایلی وجود دارد که نشان میدهد این ستارهها بسیار بسیار جوان و در واقع در مرحله تشکیل هستند.
این یافتهها از این جهت قابل توجه است که اولا نشان میدهد در چنان محیط متلاطمی هم که جزر و مد بسیار زیاد است میتواند ستاره به وجود آید و طبیعت صفحههایی را تشکیل میدهد که مثل یک رینگ اطراف آن باشند و تشکیل ستارهها را تسهیل میکند. اگر چنین صفحاتی باشند و به سرعت بچرخند تشکیل ستاره در آن خیلی راحتتر است تا این که یک ستاره به طور منفرد تشکیل شود و جالب است که در مشاهدات خود چنین صفحاتی را میبینیم.
دکتر یوسفزاده تصریح کرد" : این ستارهها بزرگتر از خورشید ما هستند ولی الان پرتواستار هستند، یعنی هنوز گازهایی اطراف آنها وجود دارد، فاقد سیاره بوده و وزن بالایی (حدود 20 برابر خورشید) دارند که به همین دلیل سریع تشعشع کرده و حداکثر سن آنها به پنج تا 10 میلیون سال خواهد رسید و پس از آن یا منفجر و سوپر نوآ میشوند یا به سیاه چالههایی کوچک تبدیل میشوند."
وی افزود: "نکته جالب اینجاست که در کنار این ستارههای بسیار جوان، ستارههایی با سن بالاتر را هم میبینیم که نسل گذشته آنها هستند که نشان میدهد آن ستارهها هم مثل این ستارههای جوان در همان رینگ اطراف سیاه چالهمرکزی کهکشان راه شیری به وجود آمدهاند، چون ستارهسازی فرایندی پیوسته است."
استاد ایرانی دانشگاه «نورث وسترن» در ادامه درباره روند ادامه تحقیقات خود گفت: "تحقیقات من به دو حوزه متمرکز خواهد شد، یکی این که چه طور ستارهها در آن محیط که با جاذبه بسیار بالاست تشکیل میشوند که هم از لحاظ تئوری و هم رصدی بسیار جالب است، چون سیاه چالهمرکزی ما تنها جایی است که میتوان چنین مشاهدات و بررسیهایی را انجام داد و در واقع میتواند آزمایشگاهی برای رصدهای این چنینی و بررسی پدیدههایی باشد که مطمئنا در سایر کهکشانها هم وجود دارد ولی به دلیل فاصله زیاد قابل مشاهده نیست. من تقریبا نصف زمان خود را به این تحقیقات اختصاص دادهام و پروپوزالهای مختلفی را برای تحقیق در این زمینه مینویسم. "
وی تصریح کرد: "مطالعات کیهانشناسی چنین یافتههای جالبی را باید دنبال کرد. ستارههایی که داریم صحبت میکنیم در فاصله دو تا پنج سال نوری از سیاه چالهمرکزی هستند، بخش دیگر تحقیقات من به شعلههای خروجی از سیاهچاله اختصاص دارد که درست در نزدیکی سیاهچاله هستند که جاذبه فوقالعاده بالاست و هم از لحاظ تئوری و هم رصدی با چند تلسکوپ مختلف در حال بررسی آنها هستیم و اتفاقا کمپینی در آوریل 2009 داریم که سعی میکنیم چند تلسکوپ دیگر را بگیریم، علاوه بر آن کارهای دیگری هم دارم که مربوط به حوزه سیاهچالهها نیست".
یکی از ویژگیهای سیاهچالهها این است که مواد ورودی آنها، بخشی جذب سیاه چالهشده و وزن آن را افزایش میدهد و مقداری از آن به صورت جتی از گازها خارج میشود، اما نکته عجیب در مورد سیاهچالهمرکزی کهکشان راه شیری، نبود چنین پدیدهای در آن است.
در ادامه این تحقیقات سازوکار شکلگیری جت گازی سیاهچالهها و علت نبود آن در سیاهچاله مرکزی کهکشان راه شیری در حال بررسی است.
دکتر یوسف زاده در ادمه گفتگو اضافه میکند: "این یکی از رازهایی است که خیلی از اخترشناسان روی آن کار میکنند که چطور است از سیاه چالهای که میدانیم چهار میلیون برابر وزن خورشید و خیلی سنگین تر از سیاهچالههای کهکشانهای دیگر است، نور چندانی خارج نمیشود و تئوریهای مختلفی در این زمینه مطرح شده است". وی در مورد چگونگی تشخیص وزن زیاد سیاهچالههای مرکز کهکشان، با مقایسه اندازهگیری وزن خورشید از روی سیارات، محاسبه وزن سیاهچالهها را از روی وزن ستارههای اطراف امکان پذیر دانست .
وی خاطر نشان کرد: "اگر زیاد به کهکشان غذا ندهید طبعا نور کمی از آن خارج میشود، ولی عجیب این جاست که اطراف سیاهچاله مرکزی کهکشان راه شیری گازهای خیلی زیادی وجود دارد و چون نور زیادی از آن خارج نمیشود، میتوان تشعشعاتی را که برای مدت کوتاهی خارج میشود بررسی کرد، در حالی که اگر نور خیلی زیادی از آن خارج میشد، خیلی مشکل بود که شعلههایی که مدت کوتاهی از آن خارج میشوند را مشاهده کرد."
در واقع وضعیت خاص سیاه چالهمرکزی کهکشان راه شیری امکان مطالعاتی را برای اخترشناسان فراهم کرده که در شرایط عادی میسر نیست. الان میدانیم این شعلهها خیلی نزدیک EVENT HORIZEN)افق رویداد) سیاه چالههستند و به تدریج به اتفاقاتی که درست در نزدیک این بخش از سیاه چالهمیافتد دست مییابیم.