همشهری آنلاین - مریم باقرپور: هوای پایتخت آلوده است، اما سوز بارش برف در ارتفاعات به خوبی احساس و حریم‌بانان برای یک گشت روزانه دیگر آماده می‌شوند. آنها با گذر از محله سعادت‌آباد و خیابان شهدای اداره برق و ساختمان‌های زندان‌ها و دشت بهشت و نمادهای زردرنگ انتهای محدوده شهر، به جایی می‌رسند که حریم منطقه۲ شروع می‌شود. این محدوده از سمت شمال به رشته کوه‌های البرز، از ضلع شرق به رودخانه درکه، از سمت جنوب به محدوده شهری ناحیه۹ منطقه ۲ و از سوی غرب به رودخانه فرحزاد می‌رسد و ۱۸ حریم‌بان منطقه۲ بخشی از این مسافت ۵۷ کیلومتری را با خودروهای پیکاپ و بخشی را هم پای پیاده رفت وآمد می‌کنند و در این میان خطرات بسیاری هم تهدیدشان می‌کند.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
وقتی حرکت خودرو سواری غیرممکن می‌شود
با گذر از مسیر آسفالتی چند کیلومتری، گویی جاده به پایان می‌رسد و دیگر خودرو سواری توان حرکت ندارد و وقت تردد با خودروهای پیکاپ در میان انبوه سنگ‌ها و شن‌های محدوده حریم است. اینجا و در ارتفاعات خبری از آنتن‌دهی تلفن همراه نیست. اگر خودرویی خراب شود یا اتفاقی بیفتد، حریم‌بانان تنها هستند و ساعت‌ها باید منتظر بمانند تا نیروهای امداد به کمک‌شان برسند و این کار را در هوای سرد دشوارتر می‌کند. «شهاب‌الدین فرزاد» رئیس ستاد حریم شهرداری منطقه۲ که گاهی در بازدیدها همکارانش را همراهی می‌کند می‌گوید: «حریم منطقه۲ به ۳ بخش تقسیم می‌شود. در بخش غربی آن، جاده قدیم امامزاده داود (ع) و رودخانه و باغ‌های فرحزاد است. بخش شرقی نیز، مسیر کوهنوردی درکه با رستورانی از دهه‌های گذشته هست. بخش مرکزی یا همان شمال شهر هم ماجرای خودش را دارد.»
وقتی از او درباره ماجرای بخش شهری می‌پرسیم، اینطور ادامه می‌دهد: «این قسمت ظرفیت صدور مجوزهای لازم برای ساخت دانشگاه، هتل، تفرجگاه و ... را دارد که اقداماتی در این راستا در حال انجام است. همچنین تعدادی از تعاونی‌های مسکن در این محدوده، زمین دارند اما اجازه ساخت و ساز به آنها داده نمی‌شود و یکی از توان نیروهای ما در این زمینه صرف می‌شود که مبادا یکی از آن تعاونی‌ها یا افراد، تصمیم به ساخت‌وساز بگیرند که با گشت شبانه روزی حریم‌بانان و مسئولیت‌پذیری آنان، اخیرا هیچ اتفاقی در اینجا نیفتاده است.»
در شمال خیابان تبرک محله فرحزاد، فرزاد با نشان دادن چند ملک می‌افزاید: «این املاک هم که تعدادشان به ۲۵ واحد می‌رسد از گذشته‌ها در خارج حریم شهر ساخته شده‌اند و از طرفی در انتهای خیابان کوهسار، ورزشگاه شهدای درکه در سال‌های گذشته با حمایت مدیران وقت در بافت حریم ساخته شده و اجازه هیچگونه تخلف و ساخت وساز در سال گذشته در کل محدوده حریم منطقه داده نشده است.»
مراقب از حریم با گشت‌های روزانه
زمین را خاک و شن فرا گرفته و بارندگی‌های اخیر آن را لغزنده‌تر کرده است. برای همین گذر با خودرو چندان آسان نیست. در سال‌های مختلف، گروه‌های بسیاری در این محدوده از منطقه یعنی تنفس‌گاه پایتخت، قصد ساخت‌وساز داشته‌اند و هنوز بقایایشان را می‌توان با حصارکشی‌ها، تابلوها و ساختمان‌های نیمه‌کاره دید. حتی همچنان امکان سوء‌استفاده وجود دارد و به همین دلیل مأموران حریم وظیفه دارند شبانه روزی و مداوم، در چند نوبت، در این مکان‌ها گشت بزنند تا مبادا عده‌ای از فرصت خلوتی سو استفاده و ساخت و سازی را شروع کنند.
کمی بالاتر سوز سرما بیشتر و سکوت حاکم می‌شود. در برخی محدوده‌ها شهرداری منطقه به دنبال اجرای طرح کمربند سبز درختانی را کاشته و همین موضوع باعث شده که زیبایی محل دوچندان شود. رئیس ستاد حریم شهرداری منطقه۲ می‌گوید: «قبلا افراد بسیاری از سکوت این محدوده‌ها استفاده کرده و برای خود آلونک و پاتوق مصرف موادمخدر و... و. درست کرده بودند اما با گشت‌زنی‌های مداوم حالا دیگر از آن افراد خبری نیست.»
حریم‌بانی در ارتفاعات سخت
از ارتفاع ۱۸۰۰ متری که می‌گذریم، خانه‌ها و ساختمان‌ها کوچک‌تر شده و میان غبار پایتخت کم کم، گم می‌شوند. زمین هم سنگلاخ شده و حتی بالا رفتن با خودرو هم امکان‌پذیر نیست. اما حریم‌بانان باید بالاتر از اینجا هم بروند. چراکه بالاتر معدن سنگ عبدل‌آباد قرار دارد. مکانی که مجوز برداشت سنگ لاشه به آنها داده شده و در روز کامیون‌هایشان چند بار از مسیر حریم عبور می‌کنند. کمی بالاتر برف بیشتر خودنمایی می‌کند و در نتیجه مسیر بازگشت سخت‌تر می‌شود. «فتاحی» و «علیپور» از حریم‌بانان این محدوده، بارها این مسیر را بالا و پایین رفته‌اند اما همچنان در برخی از محدوده‌ها با احتیاط حرکت می‌کنند. فتاحی که از ۶ سال پیش در حریم منطقه ۲ فعالیت دارد می‌گوید: «حریم‌بانی کار سختی است. به‌ویژه در منطقه ۲ که بیشتر آن را ارتفاعات تشکیل می‌دهد و در برخی نقاط حتی ماشین بالا نمی‌رود و مجبوریم پیاده برویم.»
پیاده‌روی در سرما و گرما
برای رسیدن به ارتفاعات پلنگچال در مسیر کوهنوردی درکه، حریم‌بانان گاه مجبورند ۵ تا ۶ ساعت را در گرمای تابستان و سرمای زمستان پیاده بالا بروند و برگردند. بدون اینکه پایه چراغ و روشنایی در مسیر وجود داشته باشد. البته تردد در مسیر فرحزاد سخت‌تر است. چراکه به گفته رئیس ستاد حریم شهرداری منطقه۲، اگر محدوده درکه سنگلاخی و شن تشکیل می‌دهد، جاده قدیم امامزاده داود (ع) از خاک و شن بوده، در برخی محدوده‌ها قسمتی از جاده در نتیجه سیلاب ادوار گذشته از بین رفته و مسیرش خطرناکتر است. به همین دلیل باید با احتیاط حرکت کرد. او می‌افزاید: «در کنار ترس‌ها، جاده امامزاده داود (ع)، زیبایی‌های خودش را هم دارد. به‌عنوان مثال این روزها که هوای پایتخت کثیف است، آنجا می‌توان به راحتی هوای پاک را تنفس کرد. برف یک‌دست است و در برخی از نقاط به دلیل سرمای زیاد قندیل‌ها از درختان آویزان هستند. اما در هر حال باید حداقل دو سه روز یک‌بار، نیروها این مسیر خطرناک را در زمستان تردد کنند تا به حریم شهر تعرض نشود.»
زیبایی‌های حریم
هرچه بالاتر می‌رویم، سوز سرما و حجم برف هم بیشتر می‌شود اما بر خلاف هوای پایتخت، ریه‌هایمان از هوای تازه پر و در این میان گاه رد پای حیوانات هم دیده می‌شود. فرزاد می‌گوید: «در حریم با توجه به وجود باغ‌ها، دیدن رد پا تعجب ندارد. اینجا از گرگ تا روباه، خرگوش، سنجاب و قوچ وحشی و همچنین گیاهانی مثل زرشک، فندق وحشی، گردو و ریواس داریم که گاه محیط‌بانان حین برگشت از میوه‌ها برای دوستان‌شان می‌آوردند. بنابراین حضور در این مکان با همه سختی‌ها، زیبای زیادی هم دارد.»
وقتی از او درباره غذادادن حریم‌بانان به حیوانات می‌پرسم این طور پاسخ می‌دهد: «نباید چنین‌کاری انجام دهند. چون حیوانات عادت می‌کنند و دنبال پیدا کردن غذا یا شکار در طبیعت نمی‌روند. در صورتی که به آنها غذا داده نشود، به سمت شهر حرکت می‌کند که خطرات زیادی برای حیوانات و شهروندان دارد. به همین دلیل چنین‌کاری انجام نمی‌شود. اما به راحتی می‌توانیم تعداد پرنده‌های حریم را بیشتر کنیم. چون در محدوده حریم به ویژه درکه، تعداد باغ زیاد است و می‌توان با حمایت گروه‌های محیط‌زیستی و ساخت لانه، پای پرنده‌های بیشتری را به این محدوده باز کرد. همان‌طور که سالیان پیش، با آزاد سازی مرغان سبزه قبا در محله قیطریه، هنوز هم شهروندان شاهد پرواز طوطیان سبز رنگ در طبیعت آزاد هستند.»
گشت‌های مداوم
در ارتفاعات تردد با خودرو امکان‌پذیر نیست و باید بقیه مسیر را پیاده تردد کرد. البته این کار مداوم حریم‌بانان است و در ماه‌های اخیر با پیگیری‌های رئیس ستاد اداره حریم آنها به کفش، لباس و عصای کوهنوردی تجهیز شده‌اند. چون احتمال ساخت و ساز غیرمجاز در هر ساعتی از شبانه روز و در هر جایی از حریم وجود دارد، آنها در روز حداقل ۳ نوبت گشت صبحگاهی، عصرگاهی و شبانگاهی (از ساعت ۱۰ شب تا ۲:۳۰ نیمه‌شب) دارند. فرزاد می‌گوید: «حریم‌بانان با حس مسئولیت پذیری زیادی، با جان خود تلاش می‌کنند تا به محیط‌زیست آسیب وارد نشود و با تلاش‌های شبانه آنها بوده که در یک سال گذشته، هیچگونه حادثه، ساخت و ساز و تخلفی در محدوده حریم منطقه۲ نداشتیم.»
پیشنهادی برای رونق محدوده
در محدوده شمالی حریم، ایستادن حتی برای چند دقیقه در سرما کار چندان آسانی نیست. اما حریم‌بان‌ها به گشت پیاده ادامه می‌دهند و پس از بازدید، زمان بازگشت می‌رسد. هرچه به سمت پایین حرکت می‌کنیم، آلودگی هوا بیشتر به چشم می‌آید. در مسیر پیاده‌راه کوهستانی کوی فراز، رئیس ستاد حریم می‌گوید: «حریم ریه تنفسی شهر است. قسمتی از این مسیر پیاده‌راه کوهستانی در سال ۱۳۹۵ ساخته شده، اما نیمه کاره مانده بود. اکنون فقط برخی از شهروندان کوهنورد یا ساکنان شمال خیابان شهدای برق، برای پیاده‌روی از آن استفاده می‌کنند. پیگیریم برای سال ۱۴۰۲ تا این مسیر به پیاده راه جدید کوهستانی شهر تهران تبدیل شود تا در کنار دست نخوردگی حریم، مردم بتوانند در هوای پاک نفس بکشند و تفرجگاه بکر داشته باشند.»
نظر شما