به گونه‌ای که در روزهای اخیر یکی از اعضای کمیسیون بهداشت و درمان از راه یافتن فاضلاب به آب‌های زیرزمینی خبر داده و نگرانی‌های موجود را عمیق‌تر ساخت.
هرچند این موضوع بارها و بارها از ابعاد شهری و سلامت، مورد توجه قرار گرفته، اما امیرهوشنگ محمدعلی زاده، فوق تخصص گوارش و کبد که مقاله‌هایی نیز در این ارتباط دارد به عوارضی اشاره می‌کند که کمتر به آن پرداخته شده است. آنچه در زیر می‌آید گفت‌وگوی همشهری با این متخصص گوارش و کبد است.
- چه عوارض و بیماری‌هایی از آب‌های آلوده نشأت می‌گیرد و این فرایند به چه صورت اتفاق می‌افتد؟
بیشترین بیماری‌هایی که در اثر آلودگی آب‌ها به وجود می‌آید بیماری‌های گوارشی است و آب آلوده موجب ایجاد عفونت باکتریال در دستگاه گوارشی می‌شود، به گونه‌ای که و با یکی از این بیماری‌هایی است که بر اثر مصرف آب آلوده بروز می‌کند و اپیدمی‌هایی که در مورد وبا به وجود آمده اغلب از این راه بوده و علاوه بر آن یکی از راه‌های ابتلا به هپاتیت A و E نیز همین مسئله است و آب آلوده می‌تواند در ابتلا به این بیماری‌ها تاثیر سوئی داشته باشد و در مجموع باید گفت که آب آلوده یک منشأ مهم برای انتقال ویروس‌ها و باکتری‌ها به دستگاه گوارش محسوب می‌شود.
- در ایران، به ویژه تهران میزان ابتلا به این بیماری‌ها براثر مصرف آب آلوده چقدر است؟
خوشبختانه در ایران اپیدمی‌های خطرناک منتقل از آب نداشته‌ایم و مشکل جاهایی بوده که بهداشت فردی رعایت نمی‌شده است.
- در کشورهای اطراف چطور، آیا اپیدمی‌های مذکور را داشته‌ایم یا نه؟
برعکس ایران، ما در کشورهای همسایه از جمله عراق، افغانستان و پاکستان به کرات این اپیدمی‌ها را که ناشی از آلودگی آب‌های شرب بوده داشته‌ایم ولی باید توجه داشت که ایران از این لحاظ وضعیت قابل قبولی دارد.
- از دیدگاه شما آب‌های معدنی چقدر سالم هستند و آیا مصرف آب‌های معدنی سلامتی کامل شهروندان را از نظر ابتلا به بیماری‌هایی که اشاره کردید تضمین می‌کند؟
از آنجا که آب‌های معدنی از نقاط کوهستانی تهیه می‌شود نمی‌توان ادعا کرد که 100درصد سالم بوده و احتمال آلودگی آب نمی‌رود چراکه در برخی کشورها که از آب‌های کوهستانی استفاده می‌کرده‌اند یکسری عفونت‌های انگلی در مصرف‌کنندگان به وجود آمده که این عفونت‌ها با نفخ و اسهال توأم بوده است و این احتمال در مورد آب‌های معدنی هم وجود دارد، هرچند تاکنون تحقیقاتی در این زمینه صورت نگرفته است.
- مسئولان همواره از بالا بودن درصد نیترات در آب‌های تهران ابراز نگرانی کرده و براساس برخی آمار و ارقام در برخی مناطق درصد نیترات به بیش از 35درصد می‌رسد. نیترات در چه درصدهایی می‌تواند عوارض شدید جسمی به وجود بیاورد؟
نیترات حتی در درصدهای پایین نیز مضر است به ویژه اینکه اگر آب مصرفی آب چاه باشد چرا که آب چاه نیترات بالایی نسبت به دیگر منابع آب دارد و در مجموع صدماتی به بافت معده وارد میآورد و به تغییر شکل سلول‌های معده می‌انجامد و این در حالی است که در بلندمدت مشکلات مختلفی را در دستگاه گوارش ایجاد کرده و در معده نیز به سرطان منجر می‌شود.
- درصد بالای نیترات در غذا به چه صورت عمل می‌کند؟
غذاهایی که به طریق غیرخانگی تهیه می‌شود مانند Fast foodها و غذاهای کنسرو شده اگر درصد نیتراتشان بالا باشد بافت‌های معده را به بافت ملتهب تبدیل کرده و ناراحتی‌های شدید معده به وجود می‌آورند. متاسفانه اتفاق بدی که در سال‌های اخیر در ایران افتاده شیوع بیش از حد بیماری ریفلاکس (بازگشت محتویات معده) است که علت آن استفاده از بیش از حد از سس‌ها به ویژه سس قرمز است و مردم اصولا با دردهای شدید معده به پزشک مراجعه می‌کنند و این موضوع کیفیت زندگی و خواب افراد را مختل می‌سازد.
- به راه‌های انتقال هپاتیت A و E اشاره کردید که یکی از راه‌های انتقالش آب آلوده است، در این ارتباط و دیگر راه‌های انتقالش توضیحاتی می‌فرمایید؟
در مورد راه‌های انتقال هپاتیتA باید بگویم که عوامل ایجاد آن آب آلوده، غذای آلوده و عدم رعایت بهداشت دست‌ها در حین تهیه غذاست که بسته به میزان آلودگی، شدت و ضعف دارد و در هپاتیتE نیز تقریبا انتقال از این راه‌ها اتفاق می‌افتد، اما در مورد انواع دیگر هپاتیت، هپاتیتB و C داستان به صورت دیگری است.
- یعنی چه عواملی در انتقال آن دخالت دارند؟
در هپاتیت B بیشترین راه‌های انتقال راه‌هایی است که با تزریق در ارتباط است و این راه‌ها عبارتند از خالکوبی، حجامت غیربهداشتی، سوراخ کردن گوش به صورت غیربهداشتی، تزریق موادمخدر از طریق سرنگ‌های مشترک و خرد کردن اجسام خارجی در لب و زبان. البته در مطالعه‌ای که در این ارتباط در کشور داشتیم این نتایج برای ما حاصل شد که انتقال داخل خانوادگی نیز یکی از راه‌های انتقال هپاتیتB است، به عنوان مثال اگر فردی مبتلا به هپاتیت B باشد و اعضای دیگر خانواده نیز عمل واکسیناسیون را انجام نداده باشند احتمال انتقال آن به دیگر اعضای خانواده وجود دارد و افراد خانواده برای جلوگیری از ابتلا به این نوع از هپاتیت حتما باید عمل واکسیناسیون را انجام دهند. موضوع مهمی هم که در این ارتباط باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد موضوع روابط جنسی با افراد مشکوک است که این رفتار جنسی می‌تواند انتقال هپاتیت B و C را افزایش دهد و از دیگر راه‌های انتقال این نوع هپاتیت انتقال از مادر به فرزند است که براساس تحقیقات صورت گرفته این راه انتقال بیشتر در کشورهای جهان سوم بوده که هم در حین زایمان احتمال انتقالش وجود دارد و هم بعد از تولد بچه در سال‌های اول از مادر به فرزند می‌تواند منتقل شود.
- آمار هپاتیت در کشور به چه صورت است و ابتلا به کدام نوع آن نسبت به بقیه شیوع بیشتری دارد؟
براساس نموداری که در این ارتباط داریم کشور ما در منطقه پایین به سمت متوسط واقع شده و این گویای آن است که ما یک منطقه بالا از نظر شیوع هپاتیت B نیستم و منظور از منطقه متوسط یعنی یک تا 2درصد کل جمعیت کشور دارای چنین وضعیتی هستند و در مورد هپاتیتC نیز آمار به این صورت است یعنی پایین به متوسط ولی تصورم این است که در سال‌های اخیر با توجه به شیوع رفتارهای پرخطر این آمار بالا برود هرچند در حال حاضر درصد ابتلا به هپاتیت C در کشور پایین‌تر از هپاتیت B است.
- چنانکه درمان هپاتیت نوع Bو C دیر انجام بگیرد چه عوارض و مشکلاتی برای فرد مبتلا ایجاد می‌شود؟
چنانکه درمان هپاتیت نوع C را دیر شروع کنیم یا آن را رها کنیم در اکثر موارد این بیماری به کبد صدمات مزمن وارد میآورد به‌گونه‌ای که بافت کبد تخریب و یک بافت کلاژن و بافت اضافه بینابین سلول‌های کبدی به وجود می‌آید و در این شرایط سلول‌های کبد از بین رفته و کبد کوچک می‌شود و فعالیت آن اختلال شدید پیدا می‌کند و اگر بیماری توأم با التهاب و ورم کبد باشد بافت‌های نابجای کلاژن و فیبروز در کبد ایجاد و کبد دچار اختلال عملکرد می‌شود و زمانی که این اتفاق افتاد عوارضی از قبیل اختلال انعقادی بیمار را تهدید می‌کند و فعالیت انعقادی فرد مختل می‌شود چون کبد یکی از اندام‌ها و ارگان‌های اساسی برای تولید فاکتورهای انعقادی است، در چنین حالتی اختلال با خونریزی‌‌های متعدد و خود‌به‌خودی می‌تواند همراه باشد و این خونریزی در هر جای بدن ممکن است اتفاق بیفتد.
بنابراین سنتز پروتئین‌ها برای بیمار مختل شده و کبد نمی‌تواند آلبومین بسازد و فرد همانند کسی می‌شود که اختلال تغذیه‌ای دارد و غذا وارد بدنش نمی‌شود چون نمی‌تواند آلبومین را بسازد و از آنجا که پروتئین نقش اساسی در دفاع بدن دارد بنابراین با کاهش آن سیستم بدن از نظر دفاعی ضعیف شده و به اصطلاح شکم آب میآورد.
