شیخ عباس قمی از شاگردان محدث نوری و در زمره علمای خبیر به اخبار و البته با گرایش اخباری بهشمار میرود. شیخ عباس قمی، علاوه بر نفسالمهموم در 2 کتاب دیگر نیز به مصائب اهلبیت بهصورت عام و به مقتل حسینی بهصورت خاص پرداخته است.
نخست بیتالاحزان که به مصائب حضرتزهرا(س) اختصاص دارد و کتاب منتهیالآمال که مجموعه مفصل تاریخ اهلبیت(ع) است و بالطبع، مقتل امام حسین نیز در آن وارسیده شده است. هر چند باید مفصلترین مقتل شیخعباس قمی را نفسالمهموم دانست.
نفسالمهموم در 5باب و یک خاتمه سامان یافته است. فصل نخست به برخی کرامات و ویژگیهای امام میپردازد. این فصل، بسیار مختصر است. فصل دوم که مفصلترین بخش کتاب است، به مقدمات جنگ و خود جنگ پرداخته است.
در این بخش به تفصیل با اسامی شهدای کربلا و شهدای پیش از کربلا، مانند مسلمبن عقیل و دیگران آشنا میشویم. فصل سوم به نحوه سیر کاروان اسراء به شام و احتجاجات امامسجاد با اهل شام اختصاص دارد. فصل چهارم به بیان عزاداری مخلوقات بر حضرت میپردازد.
فصل پنجم در ذکر فرزندان حسین(ع)، زوجات آن حضرت و فضل زیارت قبر شریف ایشان است. ستم خلفا بر قبر شریف ایشان از دیگر بخشهای این فصل است. خاتمه کتاب نیز به شرح قیام توابین در سال65 میپردازد که سلیمانبن صرد خزاعی و برخی دیگر از کوفیان آن را پدید آوردند.
قیام مختار و انتقامگیری او از قاتلان شهدای کربلا و ازجمله عمر سعد و عبیداللهبن زیاد، آخرین بخش کتاب است. ساختار کتاب نفسالمهموم هرچند روایی است و شیخ عباس قمی بهبیان منابع خود بهصورت مختصر پرداخته است اما انسجام روایی ممتاز آن را که از ویژگیهای نوشتاری شیخ است، نمیتوان نادیده گرفت.
اهمیت کتاب تا آنجاست که علامه ابوالحسن شعرانی (م 1393 هـ .ق) آن را تحتعنوان «دمعالسجوم»به فارسی ترجمه کرده است و این خود نشانگر گرانقدر بودن نفسالمهموم است.