همشهری آنلاین - گروه سیاسی: مراودات ایران و غرب از مسیر کانال‌های واسطه‌ای همچون قطر و عمان ادامه دارد. اما اینکه در این رفت‌وآمدها چه پیام‌هایی با چه محورهایی ردوبدل می‌شود مشخص نیست. هر چند که با توجه به مواضع ایران و طرف‌های غربی می‌توان احتمالاتی برای موضوعات مطرح شده میان ایران و اروپا و آمریکا در نظر گرفت.
کوروش احمدی کارشناس روابط بین‌الملل و دیپلمات پیشین در گفت‌وگو با همشهری آنلاین همه احتمالات درباره پیام‌های ردوبدل شده میان ایران و آمریکا را بررسی می‌کند. احمدی می‌گوید: امروز برجام در وضعیت معلقی است و آمریکایی‌ها سعی می‌کنند تا سایر ابعاد مسئله را با مبادله پیام کنترل کنند و اجازه ندهند که بحران بالا بگیرد.
به نظر می‌رسد که همچنان تبادل پیام ایران و آمریکا ادامه دارد اما مقامات آمریکایی تاکید می‌کنند که برجام در اولویت کار آن‌ها نیست. فکر می‌کنید این گفته‌ها ضدونقیض است یا واقعا برجام از دستور کار آمریکا خارج شده؟
تردیدی نیست که در این مقطع برجام اولویت آمریکا نیست. امروز به دلایل سیاسی مشخصی از جمله اعتراض‌ها در ایران، جنگ اوکراین و مسئله پهپادها، تصور آمریکا این است که نمی‌توانند با این ایران مذاکره کنند و فرضا پس از توافق تحریم‌ها را بردارند.
این موضوع دلایل داخلی نیز دارد. جمهوری‌خواهان که از ابتدا مخالف برجام بودند و حالا عده‌ای از دموکرات‌ها نیز به صف مخالفان برجام در آمریکا پیوستند. چند روز قبل نیز قطع‌نامه‌ای در مجلس نمایندگان علیه ایران تصویب شد. البته این قطع‌نامه الزام‌آور نیست اما در هر صورت فضای مجلس نمایندگان را نشان می‌دهد.
در مجلس نمایندگان وضعیت بدترشده و کنترل مجلس به دست جمهوری‌خواهان افتاده است. بنابراین برنامه‌ریزی‌ها و تعیین دستور کار مجلس با جمهوری‌خواهان است و این وضعیت را به طور کلی مشکل می‌کند. هرچند کنگره نمی‌تواند مانع دولت در حوزه سیاست خارجی شود و این حوزه در اختیار دولت است. همانطور که در سال ۹۴ باوجود اینکه جمهوری‌خواهان در مجلس سنا اکثریت را داشتند و حتی برخی دموکرات‌ها نیز به آن‌ها پیوستند نتواستند جلوی برجام را بگیرند. اما این موضوع مسائل جنبی ایجاد می‌کند. به این معنی که دولت نیاز دارد کارهای داخلی خود مثل بودجه را پیش ببرد و به همین دلیل ملاحظاتی را رعایت می‌کند و نمی‌تواند مجلس نمایندگانی که در اختیار جمهوری‌خواهان است را خیلی ناراحت کند. در نتیجه امروز کار دشوارتر شده است.
در چنین شرایطی مراودات ایران و آمریکا دستخوش چه تحولات دیگری شده است؟
در مسیر مراودات دو اتفاق یعنی اعتراضات در ایران و جنگ اوکراین و بحث پهپادها فضای سیاسی را در داخل آمریکا و اروپا بسیار منفی‌تر از گذشته کرده است. این فضا در اروپا حتی منفی‌تر است.
برداشت من این است که دولت بایدن فکر می‌کند که در شرایط فعلی نمی‌تواند مذاکرات را از بگیرد و پس از توافق احتمالی تحریم‌ها را بردارد. آن‌ها اکنون احساس می‌کنند که به زمان نیاز دارد و این زمان می‌تواند از چند هفته تا چند ماه متغیر باشد. به نظر می‌رسد تصمیم آن‌ها بستگی به این دارد که وضعیت داخلی ایران چه شرایطی پیدا می‌کند و جنگ اوکراین به کدام سو پیش می‌رود و ارتباط ایران با روسیه در این جنگ چگونه خواهد بود.
بنابراین سیاست آمریکا امروز این است که برجام در تعلیق بماند و وقتی وزیرخارجه آمریکا این موضوع را اعلام می‌کند اگر طور دیگری عمل کند اعتبار او زیر سوال می‌رود. در چنین وضعیت معلقی آمریکایی‌ها سعی می‌کنند تا سایر ابعاد مسئله را با مبادله پیام کنترل کنند و اجازه ندهند که بحران بالا بگیرد. به همین دلایل است که آن‌ها می‌گویند برجام در دستور کار ما نیست اما نمی‌گویند که برجام مرده یا منتفی شده و سعی می‌کنند که همچنان مسیر را باز نگه دارند تا ببینند تحولات چه سیری طی می‌کند.
از سوی دیگر شرکای اروپایی آمریکا نیز چنین وضعیتی دارند. به اضافه اینکه فضا در اروپا علیه ایران تندتر است و پارلمان‌های اروپایی، پارلمان اروپا و جامعه مدنی کشورهای اروپایی تاحد زیادی رادیکالیزه شدند. بنابراین اروپا و آمریکا از این نظر روی یک طول موج هستند. از این زاویه موضع‌گیری‌های مقامات آمریکایی و اروپایی قابل فهم است.
یکی از نمایندگان مجلس گفته که آمریکا از طریق وزیرخارجه قطر خواستار مذاکره مستقیم با ایران شده است. فکر می‌کنید چنین اتفاقی محتمل است؟
آمریکا همواره مذاکره مستقیم را ترجیح می‌دهد و حتی با گروه‌های تروریستی در مسائل عملیاتی مذاکره می‌کند و ممنوعیتی در این زمینه ندارد. بنابراین این احتمال که آمریکا چنین پیامی به ایران داده می‌تواند درست باشد اما اینکه این مذاکرات چه زمانی انجام شود و محور آن چه موضوعاتی باشد بحث دیگری است.
با توجه به مواضع مقامات آمریکا پیام‌هایی که رد و بدل می‌شود را چطور باید رمزگشایی کرد؟
پیام‌هایی که در این مدت چه از طریق مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و چه سفارت‌های عمان و قطر منتقل شده می‌تواند در ارتباط با موضوعات دیگری باشد که آمریکا با آن‌ها روبه‌رو است. موضوعاتی مثل حضور نیروی‌های ایران و آمریکا در خلیج فارس که حالتی تخاصمی نیز دارند. در چنین مواقعی دو طرف باید سعی کنند با یکدیگر در تماس باشند تا برخورد تصادفی صورت نگیرد و وضعیت از کنترل خارج نشود. بنابراین تماس در این زمینه لازم است.
همانطور که در اوج جنگ سرد نیز تلفن مستقیمی میان رهبران آمریکا و شوروی وجود داشت. در عراق و سوریه نیز ایران و آمریکا به طور غیرمستقیم و با واسطه رودررو هستند. بخش مهم دیگری از پیام‌ها نیز می‌تواند در ارتباط با زندانی‌های دو تابیعتی باشد. از سوی دیگر در شرایطی که نمایندگی ایران در آمریکا و سفارت سوئیس در تهران کانال‌هایی برای ارتباط هستند وقتی پای قطر به میان می‌آید یعنی به احتمال بسیار زیاد بحث زندانی‌های دوتابیعتی مطرح است. چون این موضوع نیاز به اقدامات لجستیکی دارد و قطر و عمان کشورهایی هستند که می‌توانند در این موضوع نقش بازی کنند و به طور سنتی نیز این نقش را ایفا کردند. از طرفی قاعدتا ما نیز نباید بپذیریم که کارمان را با آمریکا به وسیله این دو کشور ذره‌ای انجام دهیم.
مسئله اوکراین نیز در این میان مطرح است. آمریکایی‌ها احتمالا نیاز دارند پیام‌هایی به ایران بدهند که کمتر به روسیه نزدیک شود. جنگ اوکراین امروز برای اروپا و آمریکا بسیار مهم و می‌توان گفت از هر مسئله دیگری مهم‌تر است. به این ترتیب طرف‌های آمریکایی می‌گویند که پیام‌های آن‌ها درباره این موضوعات است و تاکید هم می‌کنند که این‌ها فقط پیام است و مذاکره نیست.
البته آقای امیرعبداللهیان وزیر خارجه به نحوی این موضوع را مطرح کرد که به نظر رسید پیام‌ها درباره برجام هم می‌تواند باشد. بنابراین ممکن است آمریکایی‌ها پیام‌هایی با این مضمون که هنوز به مذاکرات پایبند هستند و نیاز به زمان دارند را به ایران ارسال کنند.
آمریکا رسما خواستار مذاکره مستقیم با ایران شد | واکنش ایران به حامل پیام آمریکا
نظر شما