کشف‌های او در زمینه ستارگانِ پُرجرم (massive )، یعنی ستارگانی که جرمشان دست کم 10 برابر از جرم خورشید بیشتر است، شناخته‌شده متخصصانِ این رشته است. وی در سال 1362، در جریان پژوهش برای تز دکترای خود، به کشف جسم‌های ناشناخته‌ای در دو کهکشان همسایه ما (که ابرهای ماژلان Magellanic Clouds خوانده می‌شود ) نائل آمد.
قبلا تصور می‌شد که این جسم‌ها ستاره‌اند، ولی او نشان داد که در واقع میغ‌ها یا سحابی‌های ویژه‌ای هستند که توسط ستارگان پُرجرمِ نوزاد به وجود آمده‌اند. از آن زمان تاکنون بخش عمده‌ای از فعالیت‌های وی بر مطالعه این جسم‌ها متمرکز شده است و نتیجه‌های پژوهش‌هایش تاکنون در بیش از 100 مقاله علمی به چاپ رسیده است.
دکتر حیدری ملایری رهبر گروهی از اختر فیزیکدانان بین‌المللی است که در باره پیدایش ستاره‌های پُرجرم و تاثیر این ستارگان بر محیط پیرامونشان مطالعه می‌کنند. همچنین نتایج مطالعات و پژوهش‌های چند سال اخیر ایشان بر پایه داده‌هایی است که او با به کار بردن تلسکوپ فضایی هابل، متعلق به سازمان ناسا (NASA )، به‌دست آورده است.وی در سال 1364 به گروه اختر شناسان رصدخانه بزرگ اروپا (ESO) که در کشور شیلی در آمریکای‌جنوبی قرار دارد، پیوست. اقامت او در شیلی 7 سال به طول انجامید و در ضمن فعالیت‌های پژوهشی‌اش از 1367 تا 1370، معاونت دپارتمان اختر شناسی رصدخانه اروپایی را هم به‌عهده داشت.
«جرم پیشینه یا ماکسیموم ستارگان» یکی از نتایج مطالعات علمی و جالب دکتر حیدری ملایری به شمار می‌رود. قبلا تصور می‌شد که ستارگان می‌توانند جرمی تا‌حدود 500 برابر جرم خورشید داشته باشند اما دکتر حیدری ملایری ثابت کرد که چنین ستاره‌هایی وجود ندارند و نشان داد که ستاره‌های پُرجرم‌تر از 120 برابر جرم خورشید در واقع یک ستاره نیستند، بلکه از گروهی ستاره کم جرم‌تر تشکیل شده‌اند و چون بسیار تنگاتنگ هم قرار گرفته‌اند، آنها را یک ستاره می‌پنداشته‌اند. این دستاورد پیامدهای مهمی برای شناخت چگونگی به وجود آمدن ستارگان پُرجرم داشته است.
نتایج به‌دست آمده از مطالعات و پژوهش‌های دکتر حیدری ملایری بارها توسط اطلاعیه‌های علمی از جانب سازمان فضایی آمریکا (NASA)، سازمان فضایی اروپا (ESA)، مرکز پژوهش‌های علمی فرانسه (CNRS) و رصدخانه پاریس به آگاهی همگان رسانده شده و در رسانه‌های گوناگون بازتاب جهانی یافته است. دکتر حیدری ملایری بارها مشاور علمی سازمان‌های گوناگون پژوهشی اختر شناسی اروپایی و آمریکایی بوده و تا کنون رهبری تز دکترای اختر فیزیک چندین پژوهشگر اروپایی را بر عهده داشته است. با وی به مناسبت سال جهانی نجوم گفت‌وگو کرده‌ایم که از نظرتان می‌گذرد.
- در حال حاضر در رصدخانه پاریس مشغول چه کاری هستید؟
موضوع پژوهش‌های من در اخترشناسی و اخترفیزیک چگونگی به وجود آمدن ستارگان پرجرم است؛ یعنی ستارگانی که جرمشان دست کم 10 برابر از جرم خورشید بیشتر است. امروزه می‌دانیم که ستارگان عادی، مانند خورشید، چگونه پدید آمده‌اند، ولی مسئله به‌وجود آمدن ستارگان پرجرم هنوز حل نشده است.
- در مورد یافته‌ها و کشفیات جدیدتان بیشتر برایمان توضیح دهید. برنامه آینده فرانسه در این زمینه چیست؟
وارد شدن به جزئیات در اینجا آسان نیست، چون موضوع بسیار تخصصی است. چیزی که برای همگان می‌توانم بگویم این است که ما در دو کهکشان همسایه راه شیری خودمان (ابرهای بزرگ و کوچک ماژلان) جسم‌های خاصی کشف کرده‌ایم (میغ‌های یونیده) که در برگیرنده ستارگان نوزاد پُرجرم هستند. نپاهش (رصد)های ما به کمک تلسکوپ فضایی‌هابل و تلسکوپ‌های سازمان اخترشناسی اروپا در شیلی برای پژوهش در باره این جسم‌هاست. نتیجه این پژوهش‌ها در مجله‌های تخصصی جهانی به چاپ رسیده‌اند. اخترشناسان و پژوهشگران فرانسوی در بخش‌های گوناگون اخترفیزیک طرح‌های بسیاری دارند.
هم‌اکنون بزرگترین طرح‌های پژوهشی فرانسه (و دیگر کشورهای اروپایی ِ همتای آن) با همکاری بین‌المللی انجام می‌گیرد. این روش هزینه‌ها را کمتر می‌کند و اجازه می‌دهد چندین طرح گوناگون را با هم به ثمر رساند و از تخصص‌های بیشتری برخوردار شد.
از میان این طرح‌های بسیار می‌توان آلما (ALMA) را نام برد که شبکه‌ای است از 60 تلسکوپ رادیویی، هرکدام به قطر 12 متر و که در شمال شیلی در دست تهیه است و نخستین تلسکوپ‌های آن سال آینده آغاز به کار خواهند کرد. گایا (GAIA) طرح دیگری است که سازمان فضایی اروپا رهبری می‌کند و فرانسه در آن نقش مهمی دارد. این طرح عبارت است از تلسکوپی فضایی برای اخترسنجیِ یک میلیارد ستاره در سراسر آسمان و بسیاری پژوهش‌های وابسته دیگر. قرار است این تلسکوپ سال 2011 به مدار فرستاده شود. هزینه هریک از این طرح‌ها صدها میلیون یورو برآورد می‌شود.
- درباره پیشرفت‌های نجومی و فناوری‌های مرتبط با این دانش برایمان بگویید.
اخترشناسی نوین برای بیشترکردن توان واگشود تلسکوپ‌ها در همه طول موج‌ها از آخرین دستاوردهای فناوریک استفاده می‌کند. با تکنیک‌های جدید در اخترشناسی نوری می‌توان بر آشوب‌ناکی جو غلبه کرد و به واگشود بیشینه رسید. همچنین تلسکوپ‌های بزرگ فضایی پیشرفت‌های بزرگی را سبب شده‌اند.
- آیا درباره پیشرفت‌های ایران چیزی می‌دانید؟ آیا با دانشمندان ایرانی در ارتباط هستید و ارتباطتان به چه صورت است؟
با شماری از اخترشناسان ایرانی، بیشتر از راه ای- میل، در تماس هستم. با فعالیت‌های آنان هم کمابیش آشنا هستم. فکر می‌کنم برای اینکه بتوانند پیشرفت خوبی داشته باشند به بودجه‌های مالی بیشتری نیازمندند.
- گفته می‌شود تعداد زیادی ایرانی درنقاط مختلف دنیا در این عرصه مشغول به کار هستند آیا درست است ؟
بله درست است در کشورهای اروپایی و آمریکا و در فرانسه تعدادی هستند.
- درباره سرعت اینترنت و نقشی که اینترنت در یافته‌ها و کشفیات جدید نجومی ایفا می‌کند توضیح دهید.
اینترنت کمک بسیار بزرگی است. به‌عنوان مثال پژوهشگرانی که با من همکاری دارند در کشورهای گوناگون اروپایی و آمریکایی زندگی می‌کنند. پیش از اینترنت ما مجبور بودیم برای تبادل و بحث هر چند وقت یک‌بار در یک جا جمع شویم. اکنون بسیاری از تبادل‌ها را با اینترنت انجام می‌دهیم.
- چرا بیشتر مردم به نجوم علاقه‌مند هستند؟یافته‌های نجومی چه تاثیری در زندگی بشر ایفا می‌کند؟
شاید به خاطر اینکه ما بخشی از ستارگان هستیم، چنان‌که اخترفیزیک نشان داده. اخترشناسی از کهن‌ترین زمان‌ها اهمیت بسیار در زندگی انسان داشته، مثلا در کشاورزی، دریانوردی، باورهای دینی و جشن‌های فرهنگی. عید نوروز خودمان ریشه در اخترشناسی دارد. زمانی انسان ستارگان را می‌پرستیده، در برخی فرهنگ‌های بومی آمریکا، انسان خود را فرزند ستارگان می‌داند. در ایران خودمان پرستش مهر(خورشید) رواج داشته که به اروپا رفته است. وقتی به عصر خودمان نزدیک می‌شویم می‌بینیم که بزرگترین انقلاب‌های اندیشه‌ای تاریخ انسان، در سده‌های شانزدهم و هفدهم، از اخترشناسی با کارهای کوپرنیک، گالیله، نیوتن و دیگران سرچشمه گرفته‌اند، این کشف‌های اخترشناسی بودند که جهان کهن را زیرو رو کردند و رنسانس را در اروپا به وجود آوردند.
دستاوردهای اخترفیزیکی اخیر نشان داده‌اند که ما ذره‌هایی از ستارگان هستیم. اتم‌هایی که بدن من و شما و هر چیز مادی را درست کرده‌اند زمانی درون ستارگان به وجود آمده‌اند. اخترشناسی به پرسش‌های بنیادین انسان پاسخ می‌دهد و کاربردهای عملی بسیاری دارد.
- وقتی از خلال تلسکوپ‌های قوی یا عکس‌های‌هابل جهان را می‌نگرید چه احساسی دارید؟
چندین احساس، به ویژه شگفتی از «داستانی» که آن تصویر نقل می‌کند، رابطه‌هایی که میان اجزای تشکیل دهنده آن جسم آشکار می‌شود و گاه این احساس که شما نخستین کسی هستید درسراسر کره زمین که به چیزی خاص پی می‌برید.
- چه اطلاعی از برنامه‌هایی که قرار است در سال نجوم در کشورها برگزار شود، دارید؟
در همه کشورهای جهان برنامه‌هایی پیش‌بینی شده که بسیار گسترده است. اگر به وب سایت‌های آنها رجوع کنید اطلاعات کاملی را خواهید دید.
- چرا امسال به‌عنوان سال نجوم نامیده شد؟
امسال چهارصدمین سالگرد نخستین نپاهش (رصد)های گالیله است. این رویداد پیامدهای مهمی داشت و سرانجام به انقلاب علمی انجامید و سیر تاریخ انسان را به کلی دگرگون کرد.
- چه صحبتی برای ایرانیان و مشتاقان دانش اختر فیزیک و نجوم دارید؟
اخترشناسی در فرهنگ ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. سال 2009 فرصت خوبی است تا مردم با دستاوردهای اخترشناسی نوین یا اخترفیزیک آشنا شوند و از شگفتی‌های جهان ستارگان لذت ببرند. پی ببرند که خورشید ما یکی از میلیاردها ستاره کهکشان است و کهکشان ما یکی از میلیاردها کهکشان گیتی.
- چگونه ایران می‌تواند به دوران شکوفایی چند سده خود در زمینه اختر فیزیک برگردد؟ و چرا کشورهای اروپایی و آمریکایی در این دانش توسعه فراوانی یافته‌اند؟
این مبحث بسیار وسیعی است که در اینجا نمی‌توان به همه جنبه‌های آن پرداخت. در چند کلمه، باید برای تدریس اخترشناسی، ریاضی و فیزیک میان کودکان و جوانان در دبستان، دبیرستان و دانشگاه، سازماندهی جدی کرد. باید به اصل پرداخت نه به ظواهر و تبلیغات. فراموش نکنید که دانش‌های نوین در کشورهای اروپایی به وجود آمده‌اند. فیزیک و شیمی و اخترشناسی نوین را اروپاییان پدید آورده‌اند و تقریبا همه کشف‌های فیزیک و شیمی در غرب صورت گرفته است. نهادهای پژوهشی جا افتاده آنان چند قرن سابقه دارند. یک شبه ره صدساله را نمی‌توان رفت. موفقیت این کشورها زاییده ده‌ها سال برنامه‌ریزی منطقی و کوشش است.
