بلوغی که مدیون تلاش‌ها و زحمات هنرمندان این عرصه است که گونه‌ای از نمایش تقریبا ناشناخته را رواج می‌دهند و نیز مدیون مدیران و مسئولانی که برای آینده این‌گونه نمایشی برنامه‌ریزی کرده‌اند و جریان تئاتر خیابانی را هدایت می‌کنند. در میان کسانی که در حوزه تئاتر خیابانی تلاش کرده و می‌کنند، شهرام کرمی نام آشنا‌تر است چرا که نه تنها مسئول دفتر نمایش‌های خیابانی است، خود نیز در این‌گونه نمایشی می‌نویسد و کارگردانی می‌کند. کرمی امسال نیز مسئول بخش نمایش‌های خیابانی در بیست و هفتمین جشنواره تئاتر فجر است. در این دوره و به‌خصوص در مقایسه با سال گذشته تغییراتی چشمگیر را در بخش تئاتر خیابانی جشنواره شاهدیم. درباره این تغییرات و نمایش خیابانی با کرمی گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
- جناب کرمی سال گذشته بخش خیابانی جشنواره تئاتر فجر خیلی مفصل و در مکان‌های متنوعی برگزار شد ولی در این دوره خیلی محدود‌تر است. این تصمیم دلیل خاصی داشته یا فقط به تغییر مدیریت‌ها مربوط است؟
امسال جشنواره تئاتر خیابانی در 4 مکان اجرا می‌شود. یکی از دلایلی که باعث شد امسال در مکان‌های محدودتری اجرا داشته باشیم، شرایط فصلی است. در حقیقت زمستان، فصل رکود نمایش‌های خیابانی است و این اتفاقی است که در همه جای دنیا رخ می‌دهد، اما از آنجا که جشنواره فجر در این فصل برگزار می‌شود تصمیم بر آن شد که تعداد کمتری اجرای خیابانی داشته باشیم و در عوض توانمان را صرف کیفیت آثار کنیم. سال گذشته با وجود گستردگی کار در عمل به نتیجه دلخواه نرسیدیم. در این دوره بیشتر از آنکه برایمان جذب تماشاگر اهمیت داشته باشد ارائه نمایش‌های مناسب در مکان‌هایی که تماشاگر به شکل بالقوه وجود دارد، مهم است.
- یعنی تجربه جشنواره بیست و ششم باعث شد که اجراهای خیابانی امسال به 4 مکان محدود شود؟
نه این طور نیست، سال گذشته هم تجربه خوبی داشتیم. در 30 مکان مختلف از جمله پادگان‌ها، بیمارستان‌ها و کارخانه‌ها به‌صورت اقماری اجرا داشتیم. امسال فقط متمرکز شده‌ایم و از مکان‌هایی بهره می‌بریم که تماشاگر بالقوه در آن مکان وجود دارد. فقط گستردگی مکان‌های اجرا در فصل زمستان مشکلاتی را برای گروه‌ها ایجاد می‌کرد. حتی همین امسال هم یکی از اجراهای روز دوم زیر بارش برف انجام شد؛ هر چند که گروه‌های خیابانی همیشه و برای هر شرایطی آماده هستند اما طبیعی است در چنین شرایطی نه تماشاگر و نه گروه نتیجه لازم را نمی‌گیرند.
مسئله اینجاست که تعداد مکان‌های اجرا اولویت اول ما نیست، برای ما این مهم‌تر است که سطح کارها را ارتقا بدهیم و تئاتر خیابانی را به اهدافش برسانیم. خوشبختانه تئاتر خیابانی در کشورما هر سال در مقایسه با سال گذشته حرفه‌ای‌تر می‌شود و حتی سال گذشته که از بخش رقابتی جشنواره خارج شد، با وجود دلخوری بعضی هنرمندان باز هم به مسیر رشدش ادامه داد و به عقیده من این اتفاق برای تئاتر خیابانی کشورمان مفید هم بود.
- از چه بابت این اتفاق مفید بود؟
عمر تئاتر خیابانی زیاد نیست و تا‌کنون هم اجراهای خیابانی محدود به جشنواره‌ها بوده است اما خوشبختانه حالا تئاتر خیابانی برای مخاطب خاص خودش تولید و اجرا می‌شود و در مسیر مناسب خودش قرار گرفته است. یکی از راه‌هایی که به رونق تئاتر به‌طور کلی می‌انجامد توجه به تئاتر خیابانی است. در حقیقت تئاتر خیابانی نوعی نمایش غیررسمی است که به میان مردم می‌رود تا آنها را به همراهی با تئاتر رسمی تشویق کند. توجه به این‌گونه و رسیدگی به آن، زمینه را برای رونق و گسترش تئاتر فراهم می‌کند.
خوشبختانه چند سالی است که به این نوع نمایش توجه قابل‌قبولی می‌شود و تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها برای آن، در راستای اهداف و عملکرد این نوع نمایش است. به اعتقاد من خارج شدن تئاتر خیابانی از بخش رقابت جشنواره هم تصمیمی بود در راستای عملکرد و برنامه‌های تئاتر خیابانی. تئاتر خیابانی هنری است از جمله هنرهای شهری که لازم است جایگاه خاص خودش را داشته باشد و آن را تثبیت کند. بنابراین این نوع تئاتر باید جشنواره خاص خودش را داشته باشد و در ذهن هنرمندان، تماشاگران و مسئولان جایگاهی معتبر به دست آورد.
- با این وصف فکر می‌کنید ضرورتی دارد در جشنواره تئاتر فجر بخشی به تئاتر خیابانی اختصاص پیدا کند؟
بله. 100 در صد؛ اولا به این دلیل که جشنواره تئاتر فجر معتبرترین جشنواره تئاتری کشورماست و همه گونه‌های نمایشی باید در آن سهمی داشته باشند، دوم اینکه تئاتر خیابانی می‌تواند نقش یک ویترین را برای جشنواره فجر و آثارش بازی کند. همچنین جشنواره فجر فرصتی است که هنرمندان و علاقه‌مندان به تئاتر در یک جریان تاثیرگذار هنری سهیم باشند و علاقه‌مندان به تئاتر نمایشی و هنرمندان این بخش هم لازم است با این جریان همراه باشند. البته همه اینها زمانی محقق می‌شود که به تئاتر خیابانی به‌عنوان نمونه‌ای مستقل توجه شود و طفیلی نمایش‌های صحنه‌ای فرض نشود.
- اینکه تئاتر خیابانی ما در سال‌های اخیر توانسته به جایگاه قابل‌قبولی دست پیدا کند، بر کسی پوشیده نیست، اما به‌نظر خود شما به‌عنوان متولی این نوع تئاتر، چقدر مانده تئاتر خیابانی در کشور ما به نقطه‌ای برسد که فاصله‌اش لااقل با تئاتر صحنه‌ای تناسب داشته باشد؟
خوشبختانه تئاتر خیابانی در کشور ما به مرحله بلوغ رسیده و به یک گونه مستقل برای تماشاگران و هنرمندان تئاتر بدل شده است. حالا همه تلاش ما در جهت بهتر شدن این نوع نمایش هاست و در هر قدم در مقایسه با دوره‌های قبل به اهدافمان بیشتر نزدیک می‌شویم. در حقیقت حالا تئاتر خیابانی از مرحله اثبات خود گذشته و نیازی ندارد درباره بودن یا نبودنش بحث شود. تئاتر خیابانی در کشور ما به مرحله‌ای رسیده که باید تلاش کند به استانداردهای روز دنیا نزدیک شود و به مرحله‌ای برسد که تمامی ظرفیت‌های آن مورد بهره برداری قرار گیرد. خوشبختانه در این راه هم گام‌های خوبی برداشته شده و تجربه‌های موفقی در حال شکل‌گیری است.
- آیا تئاتر خیابانی در کشور ما برنامه مدون و اهداف معینی دارد؟ شما به‌عنوان کسی که مسئول دفتر تئاتر خیابانی است، چشم‌اندازی از آینده تئاتر خیابانی دارید؟
من با چشم‌اندازی مشخص مسئولیت این بخش را برعهده گرفته‌ام و تلاش من و هنرمندان تئاتر خیابانی این است که این‌گونه نمایشی، به سمتی برود که جزو برنامه روزانه اهالی تئاتر باشد و علاقه‌مندان، اجراهای مختلف، متنوع و با کیفیتی از این نوع تئاتر ببینند.
- این روند درصورت تغییر مدیریت یا احتمالا بعد از شما هم ادامه پیدا خواهد کرد یا ممکن است مانند بسیاری از جریان‌های دیگر هنری و غیرهنری، دستخوش تغییرات قرار گیرد و از مسیر خارج شود؟
مهم نیست چه کسی یا چه کسانی در این حوزه فعالیت می‌کنند و مسئولیت دارند، مهم این است که علاقه‌مندان به تئاتر و مسئولان و سیاست گذاران کلان تئاتر به این‌گونه اهمیت بدهند و برایش ارزش قائل باشند. چنانچه این تئاتر مورد توجه قرار گیرد و زمینه‌های ادامه حیات، رشد و اعتلایش فراهم شود، هر کسی مسئولیت اداره آموزش را برعهده داشته باشد می‌تواند در یک بستر مناسب فعالیت کند و در نتیجه روند رشد این نوع نمایش ادامه پیدا خواهد کرد و نتایج مطلوبش، حاصل خواهد شد. خوشبختانه در حال حاضر تئاتر خیابانی به مرحله‌ای رسیده که خودش را اثبات کرده و تنها باید زمینه را برای گسترش کمی و کیفی آن فراهم کرد. امیدوارم در این مورد همه دست اندرکاران با هنرمندان تئاتر خیابانی همراه شوند تا به روزی برسیم که تئاتر خیابانی باهویتی مستقل و مؤثر، در برنامه‌های روزانه علاقه‌مندان به تئاتر جایگاه ویژه داشته باشد.
