همشهری آنلاین -یکتافراهانی: امید و ناامیدی فردی و اجتماعی موضوع بسیار مهمی است که گاهی به ویژه در جوامع مختلف از توجه به آن غفلت می‌شود. در واقع می‌توان گفت انسان در اوج ناامیدی در جست‌وجوی امید است. بنابراین برای دانستن معنای امید باید ناامیدی را هم شناخت و با مفهوم واقعی آن آشنا شد؛ همان گونه که فهم ناامیدی نیز بدون امید ممکن نیست.
همه ما توصیفی از امید داریم که ممکن است دقیق باشد؛ اما کامل نیست. بنابراین برای رسیدن به تعریف دقیق می‌توان آن را از جنبه‌های مختلف بررسی کرد.
همه جوامع در آرزوی دستیابی به امید هستند. چون افراد امیدوار دارای درجه بالایی از انعطاف پذیری، عاملیت، انرژی و انگیزه برای ایجاد تغییر، پیشرفت و رسیدن به اهداف خود هستند؛ چیزی که هر جامعه‌ای برای دستیابی به موفقیت نیازمند آن است.
امید
اردشیر گراوند، جامعه شناس درتعریف امید می‌گوید: «اساساً امید به تحقق نتیجه یک فعل و کار وابسته است؛ یعنی وقتی شما انتظار داشته باشید نتیجه کاری که انجام می‌دهید در دسترس و مورد انتظار شما باشد به آن امید و امیدواری گفته می‌شود.
در واقع دستیابی به نتیجه زحمت و تلاش؛ شما را ترغیب می‌کند تلاش کنید و کاری را که می‌خواهید انجام دهید. جوامعی که زمینه تحقق مردم و دسترسی آن‌ها به نتیجه زحمات شا ن بیشتر فراهم باشد جامعه امیدوارتری خواهند بود.»
شکل گیری امید در جامعه
به گفته این جامعه شناس، میزان شکل گیری امید در جامعه به میزان بسترسازی نظام اجتماعی آن جامعه وابسته است. یعنی هر چه نظام اجتماعی و سیستم آن کشور به گونه‌ای باشد که به افراد این امکان را بدهد که بتوانند نتیجه زحمات خود را بیشتر ببینند جامعه امیدواری خواهد بود.
بنابراین هر چه این انتظار کمتر و همچنین احتمال رسیدن به نتیجه زحمات و تلاش افراد نیز کمتر باشد آن جامعه امیدواری کمتری خواهد داشت و مردم آن هم ناامیدتر خواهند بود.
پس می‌توان گفت این موضوع دو جانبه است؛ یعنی نظام اجتماعی باید شرایطی برای افراد جامعه فراهم کند تا بتوانند به نتایج تلاش‌های خود برسند و مردم هم برای رسیدن به خواسته‌های خود تلاش کنند.
تلاش همراه با موفقیت
به عقیده گراوند برای دستیابی به خواسته‌ها و تحقق برنامه‌ها در جامعه چند عنصر باید فراهم باشد و عوامل مهمی در آن دخیل هستند؛ یکی از آن‌ها نیروی انسانی است.
نیروی انسانی، منابع مالی، سیستم‌های اداری و همچنین بستر خانوادگی از جمله عوامل مهمی هستند که وجود آن‌ها برای برخورداری از جامعه امیدوار الزامی است و باید فراهم باشند تا تلاش افراد جامعه نیز بتواند موفقیت آمیز باشد.
وقتی این عوامل فراهم باشد جامعه ترغیب خواهد شد برای رسیدن به اهداف خود بیشتر تلاش و فعالیت کند. می‌توان گفت اساساً تلاش مردم یک کشور برای رسیدن به اهداف مثبت و پیش برنده نظام اجتماعی است. یعنی می‌توان انتظار داشت تلاش بیش از ۹۵ درصد از افراد جوامع مختلف برای رسیدن به تلقی نظام اجتماعی، بهبود حال مردم و پیشرفت شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.
به این ترتیب جوامع و سیستم‌های اداری آن باید تا سر حد امکان چنین بسترهایی را برای دست یابی به چنین بسترهایی فراهم آورند.
تأمین منابع مالی
این جامعه شناس می‌گوید با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از منابع مالی در دست مردم است؛ ولی بخش‌های تسهیل گرانه آن در قالب کمک‌ها، تسهیلات و وام و. . در دست دولت است.
همچنین موضوع مهم توجه به خانواده است. یعنی وقتی جامعه‌ای در راستای توسعه، ترقی، سعادت و سلامت خانواده تلاش کند به نیازهای واقعی آن جامعه نیز توجه خواهد داشت و برای تأمین خواسته‌ها و نیازهای مالی آن‌ها تلاش خواهد کرد. بنابراین می‌تواند از این طریق امید را هم برای افراد جامعه زنده نگه دارد.
در واقع آنچه امید نامیده می‌شود به تنهایی یک احساس نیست. بلکه یک حس معطوف به تحقق عناصر مورد نیاز موفقیت در آن است.
جوامع امیدوار و ناامید
به گفته گراوند هرچه جامعه‌ای در رسیدن به اهداف خود تلاش بیشتری کند و بتواند موفقیت بیشتری به دست آورد مردم آن هم امیدوارتر خواهند بود. اما هر چه این تلاش‌ها کمتر باشد انتظار موفقیت کمتری خواهد رفت و ناامیدترانه عمل خواهند کرد.
بنابراین آن چیزی که در میزان امیدواری جوامع مؤثر است ارتباط مؤثر افراد آن جامعه با کسانی است که مسوول بر آوردن عناصر مهم موفقیت برای آن‌هاست.
در واقع همراهی مردم و حکومت ضرورت اصلی دستیابی مردم به توسعه و پیشرفت است. عامل هماهنگی بین آن‌ها نیز وجود سرمایه اجتماعی است. سرمایه اجتماعی یعنی ملت یک جامعه تا چه حد حاضرند با حکومت و سیستم اداری و سیاسی آن همراهی کنند. همچنین حکومت تا چه حد برای دستیابی آن‌ها به اهدافشان با آن‌ها همراه است و حمایتشان می‌کند.
در واقع ملت و حکومت باید به هم اعتماد و با هم مشارکت داشته باشند. هرچه این همراهی بین حکومت و ملت بیشتر باشد امیدواری ملت برای رسیدن به پیشرفت و آبادانی کشور بیشتر خواهد بود.
نقش رسانه‌ها و جامعه فرهنگی
در این میان، جامعه اطلاعاتی، فرهنگی و رسانه کشور نقش واسطه و تسهیل گر را ایفا می‌کنند که می‌توانند تعامل مورد نیاز را برای آنان فراهم آورند. همچنین می‌توانند قوه محرکه‌ای برای اعتمادسازی دو طرف هم باشند. یعنی ایجاد تعامل، گفت و گو، فرهنگ‌سازی و تلاش برای طرح موضوع می‌تواند جامعه را امیدوار کند تا در راستای اهداف خود تلاش و او را برای رسیدن به اهدافش کمک کند. ضمن آنکه جامعه و مردم نیز نیازمند آن هستند.
در واقع می‌توان گفت امید اساساً بستگی به حجم انتظار افراد برای موفقیت در انجام یک فعل دارد. بنابراین هرچه حجم انتظار دستیابی به اهداف بیشتر باشد امیدواری هم بیشتر خواهد شد. ضمن آنکه تخریب رابطه بین دولت ملت و همچنین دستیابی مردم به نتایج زحماتشان باعث ناامیدی آن‌ها خواهد شد. چون امید قوه محرکه نظام اجتماعی است. بنابراین هر چه امید در جامعه‌ای کمتر باشد توسعه نظام اجتماعی هم کمتر خواهد شد. به همین خاطر تلاش نظام اجتماعی و جوامع باید بر این باشد تا جامعه را به سوی امیدواری بیشتر سوق دهند.
نظر شما