که این سؤال را در ابعاد مختلف مطرح می‌کرد که چرا در حالی که بافت‌های فرسوده در مرکز شهرها رها شده‌اند و به رشد ناهنجاری‌های اجتماعی در این محدوده دامن می‌زنند ساخت‌وسازها در اطراف شهر که از منظر شهری به گستردگی ناموزون می‌انجامد صورت می‌گیرد و آیا این ساخت‌وسازها از نظر قوانین مجاز بوده یا نه.
هرچند این موضوع در ابتدای امر از سوی یکی از مسئولان قانونگذار شهری مطرح و بعدها به علل مختلف تکذیب شد و وی که با لحن تندی در همایشی مربوط به شوراها این رویکرد معیوب را مورد انتقاد قرار داده بود، آن را در راستای صدور برخی پروانه‌های ساخت‌وساز دانست اما در مراحل بعدی و هفته‌های اخیر کارشناسان و مسئولان شهری به طور جدی این مسئله را مورد بحث و بررسی قرار دادند و زوایای پنهان آن که به سیاست‌های مسئولان در دوره‌های گذشته بازمی‌گشت روشن شد.
هیربد معصومی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران از جمله مسئولانی بود که به دلیل داشتن مسئولیت اجرایی در این زمینه در خصوص علل و ابعاد این مسئله توضیحاتی را ارائه داد که در نهایت از رویکردهای انبساطی در صدور پروانه‌ها نشأت می‌گیرد. آنچه در پی می‌آید گفت‌وگوی همشهری با این مسئول اجرایی است.
- شهر با چالشی بزرگ در حوزه شهرسازی مواجه است اینکه چرا با وجود زمین‌های قابل توجهی در مرکز شهر که به علت فرسودگی به بیغوله تبدیل شده‌اند، ساخت‌وسازها در اطراف شهر صورت می‌گیرد که هزینه‌های بیشتری را به شهر تحمیل می‌کند؛ آیا قوانین ما در زمینه توسعه شهری مشکل داشته‌اند؟
در خصوص ساخت‌وساز در اطراف شهر باید بگویم که این مسئله به زمان حال برنمی‌گردد و ما در حال حاضر مجوزها را براساس قوانین طرح جامع و سند تفصیلی صادر می‌کنیم و در این طرح‌ها نیز به منظر شهری، بسیار توجه شده است. این ساخت‌وسازها که البته در برخی نقاط مراحل نهایی خود را پشت سر می‌گذارند در دوره‌های قبل پروانه گرفته‌اند و براساس آن شکل گرفته‌اند و ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که غیرمجاز بوده یا قوانین ما در این زمینه ضعف داشته‌اند؛ هرچه بوده به ضمانت اجرایی این قوانین مربوط می‌شده و سیاست‌هایی که مسئولان در دوره‌های مختلف اتخاذ میکردهاند؛ سیاست‌هایی که می‌توانست کارشناسی نباشد. به هر حال این اتفاق حاصل فرایندی از تصمیم‌سازی‌ها در حوزه شهری بوده. این فرایند در امر توسعه شهری فرایند کارشناسی نبوده و توجه کمتری به منظر شهری داشته است.
- با این ساخت‌وسازهایی که صورت گرفته و می‌گیرد شهر شکل خاصی پیدا کرده؛ یعنی در اطراف در نقاطی به کوه چسبیده و ما شاهد برپایی برج‌ها و ساختمان‌های بلندی هستیم که در مرکز کوتاه شده و به شکل بیغوله درمی‌آید؛ فکر نمی‌کنید این موضوع تبعات سوئی از نظر معماری برای تهران داشته باشد؟
در شهرهای مختلف دنیا، به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، توسعه شهری براساس برنامه‌های کلان مدیریت واحد شهری صورت می‌گیرد و هرگونه تصمیم‌سازی در حوزه ساخت‌وساز و هر مسئله دیگر تابع آن بوده و از ابعاد مختلف، موضوع را بررسی می‌کند در حالی که در تهران مدیریت شهری وجود ندارد و این مسئله بزرگترین ضربه را به شهر زده؛ یعنی مسئولان شهری در دوره‌های مختلف مطابق سلیقه‌های شخصی عمل میکردهاند. آنان هر طرحی را که فکر میکردهاند درست است به اجرا درمی‌آوردند و دستگاه‌های مختلف نیز طرح را از نقاط مختلف توجیه نمی‌کرد‌ه‌اند.
به عنوان نمونه با وزارت نیرو در خصوص چگونگی آب‌رسانی به نقاط مختلف صحبت نمی‌شد و پس از اینکه طرح اجرایی می‌شد تازه از دستگاه فوق می‌خواستند که در این زمینه اقدام کند؛ در حالی که اگر دستگاه‌های مختلف تحت مدیریت واحد شهری در این تصمیم‌سازی‌ها حضور داشتند شاید ساخت‌وسازها در دامنه کوه صورت نمی‌گرفت چون از نظر اقتصادی توجیهی نداشت و طرح در مراکز شهر که زیرساخت‌ها نیز فراهم بود، اجرایی می‌شد ولی متاسفانه این مدیریت شهری نبوده و ما امروزه در حالی سعی در حل مشکلات تهران داریم که دیگر کار از کار گذشته است؛ هرکس هم ادعا می‌کند که براساس فلان طرح و برنامه عمل کرده و کسی هم نمی‌تواند خرده بگیرد.
چون وقتی زمینی پروانه ساخت دارد طبیعی است که نمی‌شود در مورد آن سختگیری کرد؛ هرچند سختگیری هم راه به جایی نخواهد برد. اما در حال حاضر تنها کاری که می‌توان کرد این است که ترکیب کنونی شهر را که از نظر معماری و شهرسازی نامتوازن است، با بازسازی بافت‌های فرسوده اصلاح کنیم و مراکز شهر که بافت‌های فرسوده در آن گسترده شده‌اند تا حدودی شبیه اطراف آن شده و تقریبا یک هماهنگی از نظر معماری به وجود بیاید.
- با توجه به موضوعی که اشاره کردید و گفتید که بازسازی بافت‌های فرسوده تا حدودی توازن را در ترکیب معماری شهری برقرار می‌کند فکر می‌کنید این بازسازی چقدر زمان ببرد و چقدر هزینه داشته باشد؟
من نمی‌توانم زمانی را برای این موضوع تعیین کنم؛ با توجه به مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد و گستردگی آن از نظر ارضی. ولی در حال حاضر برای 10درصد بافت‌های فرسوده برنامه‌ریزی کرده‌ایم و سازمان نوسازی شهرداری تهران طرح‌هایی را در این زمینه تهیه کرده که مطالعات بخشی از آنها صورت گرفته و بخشی در حال انجام است. در جلسه‌ای که در روزهای اخیر داشتیم مطالعات هزار هکتار از بافت‌های فرسوده در قالب 35محله آغاز شده و پیش از این در مرحله اول نیز800هکتار از آن مورد مطالعه قرار گرفته بود و از آنجا که ما 3هزار و 270هکتار بافت فرسوده در سطح شهر تهران داریم، قابل ذکر است که درصد بیشتری از مطالعات در حال انجام است و سعی داریم با مشارکت مردم این طرح را پیش ببریم.
چنانکه این مشارکت در حد بالایی باشد می‌تواند روند بازسازی را تسریع کند. به اعتقاد من زمان بازسازی ارتباط نزدیکی با میزان مشارکت شهروندان دارد که سازمان نوسازی در این ارتباط برنامه‌ریزی‌هایی کرده است. در واقع می‌توان گفت که برای خارج شدن تهران از شکل کنونی نیازمند تهیه طرح‌های نوسازی هستیم تا همان‌طور که گفتم توازن از نظر شهرسازی برقرار شود و در این ارتباط ما همراه سازمان نوسازی طرح‌هایی را تهیه کرده‌ایم و طرح‌هایی را در دست تهیه داریم که تعداد طرح‌های تهیه شده 18 طرح بوده و به این وسیله تکلیف بافت‌های فرسوده شهری مشخص می‌شود.
- درخصوص تعادل جمعیتی چه برنامه‌ای دارید؛ آیا طرح‌های شما این تعادل را در بافت‌های فرسوده که اغلب در مناطق جنوب شهر هستند و بیشتر رها شده‌اند و خالی از سکنه‌اند ایجاد می‌کند؟
بالطبع با نوسازی این مناطق جمعیت نیز مستقر می‌شود و ما سعی داریم در بافت‌های فرسوده خدمات را بالا برده و جمعیت را برای استقرار در آن ترغیب کنیم. طرح‌های ما نیز این مسئله را پیش‌بینی کرده و شهرداری مقدمات ارائه خدمات را فراهم می‌کند و نکته‌ای دیگر که باید در خصوص طرح‌های منظر شهری عنوان کنم این است که از بین 18 طرحی که ما با همکاری سازمان نوسازی تهیه کرده‌ایم 4تا5 طرح در کمیسیون ماده 5 تصویب شده و این مسئله روند ساخت‌وساز را در این مناطق تسریع می‌کند.
- شما در جایی از صحبت‌هایتان از این اقدام مشترکتان تحت عنوان تغییر رویکرد نام برده‌اید و گفته‌اید می‌خواهید در حوزه بازسازی بافت‌های فرسوده کاری کنید که شهرداری و دولت کمترین مداخله را در آن داشته باشند و بر مشارکت مردم، آن هم به صورت گسترده تاکید می‌کنید، آیا این مسئله امکان‌پذیر است؛ با توجه به اینکه تاکنون بیشترین مداخله را این دو نهاد داشته‌اند؟
به هر حال با توجه به سیاست‌هایی که در این زمینه اتخاذ شده فکر می‌کنم این اتفاق بیفتد کمااینکه در طرح اول بازسازی بافت‌های فرسوده این اتفاق افتاده و بیش از 4هزار نفر از شهروندان در این امر سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
- در خصوص بافت‌های فرسوده به ویژه جاهایی که از سیاست انقباضی استفاده می‌شود بیشترین درخواست مردم تعیین تکلیف بافت‌های فرسوده است در این خصوص چه توضیحی دارید؟
به هر حال مسئله‌ای که در این ارتباط وجود دارد این است که در این مناطق کیفیت زندگی با هیچ یک از استانداردهای زندگی شهری مطابقت نداشته و مسائل و مشکلات رفاهی و غیره ساکنان را آزار می‌دهد و به‌گونه‌ای نوعی بی‌عدالتی در این زمینه وجود دارد.
براین اساس مردم درخواست دارند و البته این حق آنهاست که هرچه سریع‌تر وضعیت این مناطق که از ابعاد مختلف مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند روشن شود.
- آیا این وضعیت منحصر به بافت‌های فرسوده تهران بوده یا در شهرهای دیگر نیز چنین مشکلاتی وجود دارد؟
تقریبا وضعیت بافت‌های فرسوده در شهرهای مختلف یکی است و ما نمی‌توانیم بگوییم که مثلا وضعیت تهران یا فلان شهر وخیم‌تر از جاهای دیگر است ولی ما مشابه وضعیت بافت‌های فرسوده تهران را در کرمان داریم؛ این شهر با 200 هکتار بافت فرسوده درگیر مسائلی که ما در تهران داریم و بافت فرسوده که همانند تهران در مرکز این شهر واقع شده، رها شده و خانه‌ها خالی از سکنه‌اند و مسائلی دیگر که در مورد تهران مطرح است.
- شما از تغییر رویکرد حرف می‌زنید و معتقدید که آن را دنبال خواهید کرد صدور پروانه‌ها در تهران به چه صورت خواهد بود تا اشتباه سابق تکرار نشود با توجه به اینکه هنوز فاقد مدیریت واحد شهری هستیم؟
صدور پروانه براساس طرح منظر شهری خواهد بود و ما سختگیری‌های لازم را در این زمینه به عمل خواهیم آورد. امیدوارم با ایجاد مدیریت واحد شهری این روند تداوم داشته باشد و ما در آینده تهران را با حاشیه‌های انبوه و مرکز توخالی نداشته باشیم.
- آیا با طرح‌های جدید که دولت در مسکن و شهرسازی ارائه می‌دهد و به افزایش جمعیت تهران تاکید دارد این هدف قابل دستیابی است؟
خدا کند باشد.
