در بازار موسیقی این روزها خبری از آلبوم موسیقی نیست. کمتر کسی به این فکر می‌کند با تولید ۱۰ قطعه موسیقی و عرضه یک آلبوم بخت خود در میان مخاطبان امتحان کند. این روزها تولید آلبوم برای خوانندگان پاپ خطر کردنی است که سرنوشت آن، هدررفتن موقعیت خواننده و سرمایه تهیه کننده است . سقوط اقتصادی و غیبت فرهنگی آلبوم های موسیقی در عرضه و تقاضای قطعات موسیقی ایرانی چگونه رقم خورد ؟ انتشار تک آهنگ چه مزیتی برای خواننده و تهیه کننده دارد، که به آن اصرار دارند؟ آیا به صلاح جامعه موسیقی و مخاطبان آن است که آثار به صورت تک آهنگ منتشر شود؟ پاسخ به این سوالاتی از این قبیل، نیازمند بازنگری است در شرایط کنونی جامعه موسیقیایی فارسی است.
در سه ماهه اول سال ۱۴۰۱، بیست و یک آلبوم موسیقی مجوز دریافت کرده است. ازاین تعداد ۹ آلبوم پاپ، ۲ آلبوم سنتی، ۵ آلبوم تلفیقی، ۱ آلبوم محلی و ۴ آلبوم در ژانر موسیقی کلاسیک بوده است. برای ۸۰ تک آهنگ و ۵۱ نماهنگ نیز در این مدت از دفتر موسیقی مجوز انتشار صادر شده است این در حالی است که در بهمن‌ماه ۱۴۰۱، مجوز ۲۳۹ تک آهنگ، ۱۷ آلبوم موسیقی، هفت نماهنگ را صادر کرده است.
تک‌آهنگ یا قطعه موسیقی تک به انگلیسی single Track به قطعه‌های موسیقی «جدا از آلبوم موسیقی» گفته می‌شود. این ترانه‌ها عموما برای مصارف تبلیغاتی مانند دانلود دیجیتال یا پخش رادیویی تجاری پخش می‌شوند و انتظار می‌رود از محبوب‌ترین ترانه‌های آلبوم باشند. تک‌آهنگ می‌تواند در فرمت‌های مختلف برای فروش در دسترس عموم قرار گیرد و عموما در آلبوم جای می‌گیرند و در مواردی نیز ممکن است تک‌آهنگ آلبوم نداشته باشد.
گاهی برای برخی خوانندگان، کیفیت اهمیتی فراتر از کمیت دارد و مهم نیست چند نفر آهنگشان را گوش می‌دهند، بلکه صرفا هدفشان تولید و عرضه موسیقی ایده‌آل است. اما در مقابل، برخی دیگر اولویت‌شان در میزان دسترسی مخاطبان و تعداد شنوندگان است. ارزش‌ها و اولویت‌ها هستند که تعیین می‌کنند خواننده تک قطعه منتشر کند یا آلبوم! اما این اولویت‌ها امروزه سمت و سوی خود را دارند و عموما به همان سمت می‌روند.
دلایل مختلفی وجود دارد که خوانندگان تک قطعه را به آلبوم ترجیح می دهند و دیگر تمایلی به انتشار آلبوم از خود نشان نمی دهند. انتشار این قطعات تا جایی ادامه می یابد که به یک آلبوم برسد تا بواسطه آن، خواننده بتواند نسبت به برگزاری کنسرت اقدام کند.
اینکه انتشار تک آهنگ با اقبال عمومی مواجه شده و جای انتشار فیزیکی آلبوم را گرفته است، به مذاق بسیاری خوش آمده و به این ترتیب ممکن است یک نفر صرفا با انتشار یک قطعه، به خواننده ای مطرح تبدیل شود و یک شبه ره صد ساله را طی کند. راهی که خوانندگان حرفه ای و پیشکسوت زمان بسیاری را برای آن سپری کرده اند. راهی که با فیلترینگ بسیار شدید، سرعت انتشار موسیقی را پایین می آورد.
محسن رجب پور؛ تهیه کننده و مدیر شرکت فرهنگی-هنری ترانه شرقی از دلایل استقبال از انتشار تک قطعه به جای آلبوم را تغییر ذائقه مردم و مخاطبان موسیقی دانسته و در این باره گفت: اساس اینکه همه خوانندگان و شرکتهای تهیه آثار موسیقی به سمت انتشار تک آهنگ رفته اند، از اینجا نشات می‌گیرد که اوقات فراغت شکل دیگری به خود گرفته است و همه چیز تغییر بزرگ یافته است. سرعت انتقال داده ها در هر چیزی به شدت زیاد شده است. در گذشته انتقال و تبادل ارتباطات از طریق یک دستگاه تلفن معمولی با یک شماره گیر معمولی بود، در حالی که امروزه چشم که باز می کنید در لابلای انبوهی از اطلاعات و داده‌ها به کمک گوشی هوشمند و اینترنت گم می‌شوید. همه چیز همین سرعت را به خود گرفته و موسیقی نیز مثل دیگر رویدادهای جامعه از این قاعده مستثنی نیست.
وی با بیان اینکه دلایل دیگر از جمله مسائل فنی نیز در این مساله حائز اهمیت است ادامه داد: در گذشته نه چندان دور، درآمد در صنعت موسیقی بر پایه فروش آلبوم بود اما امروزه این درآمد از راه کنسرت امکان‌پذیر است و عملا نقش آلبوم در این وادی حذف شده است. همین طور انتشار قطعات از پلتفرم‌های مختلف ایرانی و خارجی برای خواننده به صرفه است. در گذشته از یک آلبوم با ۱۰-۱۲ قطعه موسیقی، فقط یک یا دو قطعه گل می‌کرد و حتی گاهی قطعاتی برای آلبوم پرکردن تولید می‌شد که به آهنگهای آلبوم پرکن معروف بودند.
این مساله موجب می‌شد کیفیت بسیاری از قطعات موجود در آلبوم پایین بیاید. مخاطبان موسیقی نیز به روز شده اند و همراه و همگام با سرعت و تکنولوژی پیش رفته اند و تک آهنگ را نسبت به یک آلبوم ۱۲-۱۳ قطعه‌ای بیشتر گوش می‌دهند. چون قرار نیست آنها که هدف اصلی موسیقی هستند از قافله عقب بمانند.
رجب پور تصریح کرد: گوش مردم موسیقی خلاصه و چکیده می طلبد و به سمت این رفته که اگر دوازده قطعه را از یک خواننده و در یک آلبوم بشنوند، زود خسته می‌شوند. مخاطب موسیقی شسته رُفته می خواهد. از آنجایی که تنوع خواننده ها بالاست، قدرت انتخاب مخاطب نیز بالا رفته است. اگر ما در ایران طی بیست سال گذشته، پنج خواننده داشتیم که فعالیت می کردند، این تعداد امروز به پنج هزارنفر رسیده است.
مدیر شرکت فرهنگی-هنری ترانه شرقی در ادامه صحبتهای خود اظهار داشت: ساخت آلبوم مدت زمان زیادی طول می‌کشد و خواننده اگر بخواهد آلبوم منتشر کند، از جامعه موسیقی و خواننده‌ها عقب می‌ماند. به همین دلیل خواننده ها با سرعت بالا تک قطعه منتشر می کنند. این در واقع برگ برنده جامعه و به نفع مردم است. هر قطعه ای که مردم می‌شنوند، با آخرین تکنولوژی، میکس و مستر می‌شود و آنقدر به روز است که فقط چند ساعت قبل از انتشار، میکس و مسترشان انجام می‌شود.
علاوه بر مدت زمانی که تولید یک آلبوم می برد، هزینه انتشار آن نیز مزید بر علت شده تا کمتر خواننده ای به سمت انتشار آلبوم موسیقی برود. دیرکرد در تولید آلبوم موجب می شود که خواننده از فضای روز موسیقی دور مانده و موسیقی چند ماه قبل و گاها سالهای قبل را به گوش مخاطب برساند.
غلام علمشاهی از تهیه کنندگان پیشکسوت عرصه موسیقی در این باره معتقد است: موسیقی کهنه دیگر به درد بازار موسیقی نمی خورد. بنابراین فروش آلبوم موسیقی از دور خارج شد و مفهومی ندارد. این طبیعی است که خواننده ها به سمت انتشار تک ترک می روند و دیگر کسی برای آلبوم هزینه نمی کند. قبل از انقلاب نیز تولید تک قطعه باب بود و هر خواننده در طول ماه یک یا دو قطعه منتشر می کرد و اگر فول آلبوم داشت، یکی از قطعات انتهایی آن را حذف و قطعه جدید را جایگزین می کرد تا با فضای روز همراه باشد. علاوه بر این در انتشارتک ترک هزینه نیز کمتر است. برای انتشار یک آلبوم حداقل باید دویست ملیون هزینه شود.
مدیر شرکت فرهنگی-هنری آوای نکیسا همچنین گفت: شاید در گذشته آلبوم هویت یک خواننده به حساب می آمد، اما امروزه اینطور نیست و فقط از سر اجبار خوانندگانی همچون آرمین زارعی به انتشار آلبوم اقدام می کنند تا بتوانند به دریافت مجوز کنسرت دست یابند. البته انتشار تک آهنگ در همه جای دنیا هست و هنرمندان موسیقی، آهنگهای خود را از طریق سایت‌ها و پلتفرم‌ها در معرض فروش می‌گذارند. ولی بُعد مالی و اقتصادی و درآمدزایی در ایران شبیه هیچ جای دنیا نیست و عملا برای خواننده و شرکت درآمدزایی ندارد.
وی در ادامه به معایب انتشار تک آهنگ اشاره کرد و گفت: برخلاف آلبوم، تک آهنگ نمی تواند شناسنامه یک خواننده باشد. وقتی یک آلبوم منتشر شود، تمامی اطلاعات مرتبط با آهنگ اعم از عوامل دست‌اندکار و ... در کاور و جلد آن معرفی می‌شدند و این در حالی است که تک آهنگ با توجه به سرعت بیشتری که در پخش دارد، این اصول رعایت چندانی نمی‌شود و پایبندی‌ها کمتر است.
علمشاهی در پایان گفت: امروزه با پیشرفت تکنولوژی، خواننده ها مجبورند با آن همراه شوند. در غیر اینصورت از فضای موسیقی و همکاران خود عقب می مانند. البته که لازمه این همراهی صرف هزینه بالاست. چون مجبورند دائما در حال تولید باشند و هزینه کنند تا از میان آهنگ‌هایی که منتشر می‌کنند، بالاخره یکی دوتا از آنها گل کرده و به اصطلاح بگیرد که بتوانند موفق شده و کنسرت برگزار کنند. خواننده‌های قدیمی‌تر در بین مردم شناخته شده‌اند و نیازی به این کار ندارند اما کسانی که ناشناس هستند راه پرپیچ و خمی در پیش دارند تا به کنسرت برسند. چون توجیه اقتصادی در صنعت امروزه موسیقی، برگزاری کنسرت است.
نظر شما