این بار مقابل دوربین

کارگردان در جاهایی حس می‌کند این نقش فقط برای این فرد مناسب است، حال شاید این فرد خود کارگردانی صاحب‌نام باشد.  «بی‌گناهان» با انبوهی از بازیگران حرفه‌ای و البته کمتر تکرار شده در تلویزیون از همان ابتدا بنای خود را به انتخاب‌های خاص گذاشته است. به همین دلیل نقش‌های اول این سریال متعلق به بازیگرانی است که نه‌تنها کاملا در نقش جا افتاده‌اند بلکه پیشینه‌ای متفاوت هم دارند. داریوش فرهنگ در نقش جلال و مسعود کرامتی در نقش آصف، کارنامه کارگردانی پربارشان با کارنامه بازیگری‌شان برابری می‌کند و در کنار
 این دو، حضور محمدعلی نجفی در نقش روان‌شناس و دوست جلال و همایون اسعدیان در نقش روان‌پزشک خانوادگی آصف به‌ رغم محدودیت و کم‌بودن نقش نشان از دقت احمد امینی برای انتخاب نقش‌های فرعی‌اش داشته است.

داریوش فرهنگ، کارگردان سریال‌هایی چون «سلطان و شبان»، «تولدی دیگری» و
 «راه شب» هم‌اکنون در سریال «کلاه پهلوی» هم نقش اصلی‌ای را برعهده دارد. او می‌گوید: «سعید شاهسواری می‌گوید وقتی چند قسمت اول سریال را نوشته بود به من فکر می‌کرده، بعد هم نظرش را به احمد امینی می‌گوید و او هم روی من تامل می‌کند. من هم با سعید شاهسواری از فیلم سینمایی «روز برمی‌آید» به کارگردانی بیژن میرباقری بیشتر آشنا شدم. سر آن فیلم از نحوه نگارش شاهسواری خوشم آمد و با هم گپ زیاد می‌زدیم. شاید این آشنایی‌های برای انتخاب بی‌دلیل نبود چون روحیات هم را شناخته بودیم. اما در کل فکر می‌کنم حرف آخر انتخاب با امینی بود.»

فرهنگ درباره نقش جلال و اینکه چقدر به این نقش نزدیک بوده است می‌گوید: «وقتی امینی درباره جلال با من صحبت کرد خیلی به او فکر کردم و اتفاقا او را به خودم نزدیک‌تر حس می‌کردم. جلال مرد خاموشی بود که باید بیشتر شنیده می‌شد و سکوتش پر از عمق و معنی بود. قرار بود جلال سرشار از عکس‌العمل باشد و کمتر عمل کند. این برای یک بازیگر خیلی سخت است، چون ممکن بود هر لحظه من به حس‌های تکراری برسم و یکنواخت شوم زیرا هیچ نوع اکت و حسی نباید به وجود می‌آوردم اما صحبت‌های من و کارگردان و نویسنده خیلی موثر بود که به جلال نزدیک شوم.»

فرهنگ معتقد است که جلال از خودش دور بود و او خیلی سعی کرد این شخص را مال خودش کند. او می‌گوید: «شاید اولین‌بار باشد که تماشاچی مرا این‌قدر درون‌گرا و آرام می‌بیند. مردی خاموش با لایه‌های بسیار احساسی و ظریف، برای همین است که مخاطب مدام درگیر است. از طرفی جلال قاتل است و باید قصاص شود ولی هیچ یک از مخاطبان راضی به این قصاص نیستند.

من باید این حس را درمی‌آوردم که مخاطب در مورد من دوبه‌شک شود و با قصه جلو بیاید.» بازیگر نقش جلال در ادامه می‌گوید: «جلال نشانه‌هایی دارد که او را از بقیه آدم‌ها متمایز می‌کند؛ مردی تنها، شکست‌خورده با گذشته‌ای سیاه و تیره، در عین حال کم‌حرف، طوری که مخاطب کم‌کم او را کشف می‌کند. وقتی مقابل لیلا قرار می‌گیرد، وقتی مقابل فروغ می‌ایستد و وقتی با دوست دکترش حرف می‌زند آن وقت کشف می‌شود. این نگه‌داشتن حس خیلی مهم بود و چیزی بود که کارگردان روی آن تاکید داشت.»

اقتدار خاکستری

مسعود کرامتی کارگردان فیلم‌های «روز کـــارنـــامــه»، «کودکانه» و سریال «خانه ما» قبلا هم سابقه بازیگری داشته است. بازی در فیلم‌های رسول ملاقلی‌پور مانند «مجنون»، «پناهنده» «سفر به چزابه» و «باغ‌های کندلوس» ایرج کریمی و «راه بی‌پایان» همایون اسعدیان از جمله آنهاست. کرامتی هم‌اکنون در پی تدارک ساخت سریال «تعطیلات لعنتی» است. او در نقش آصف توانسته است یکی از شخصیت‌های مهم و تاثیرگذار «بی‌گناهان» باشد و شاید نفر اول سریال که همه موضوعات حول محور او می‌چرخد و خواهد چرخید.
کرامتی خود می‌داند که سعید شاهسواری در هنگام نوشتن نقش به او فکر می‌کرده ولی هیچ‌وقت به امینی در این باره حرفی نمی‌زده است، چرا که تصور امینی از آصف، فردی با فیزیک و چهره دیگری بوده است. تا اینکه پس از پایان نگارش فیلمنامه، سعید شاهسواری، کرامتی را به امینی پیشنهاد می‌دهد و پس از صحبت‌های زیاد طرفین، آصف به کرامتی سپرده می‌شود.

کرامتی درباره آصف می‌گوید: «وقتی نقش آصف را خواندم حس کردم چقدر اقتدار و مدیریت در وجود این فرد وجود دارد؛ مردی با لایه‌های متفاوت شخصیتی که شناختن‌اش باید سخت باشد. آصف مرد بدی نیست. دوست دارد فضای اطراف را آرام نگه دارد و بی‌مسئله و بی‌تنش زندگی کند  اما گذشته‌ای دارد که رهایش نمی‌کند. او در گذشته خطایی را مرتکب شده است و حالا هم مرتب دچار خطا می‌شود؛ یعنی چاره‌ای ندارد که از این دایره بیرون بیاید.او به شدت اهل خانواده است، همسرش را دوست دارد پس آدم خوبی است اما چهره‌اش لایه‌های دیگری هم دارد که باید منتظر بود و آنها را دید.

 کرامتی از اینکه در فضای کارگردانی احمد امینی قرار گرفته بسیار راضی است و می‌گوید: «امینی کارگردان صبوری است و یک نوع مدیریت آرام دارد که به نفع همه عوامل و بازیگران است. فضای دوستانه و گرم و بدون تنش گروه او را از دیگران متمایز کرده است. وقتی وارد گروه شدم حس می‌کردم که همه چیز مهیاست و ارزش‌ها و اصول در خدمت سریال و بازیگرانش است. طوری که در تمام مدتی که دورخوانی می‌کردیم و مدام تمرین‌ها را ادامه می‌دادیم حس نمی‌کردم که نقش به من تحمیل شده است.»

با این حال کرامتی انکار نمی‌کند که در جاهایی از نقش، پیشنهادهایی به امینی می‌داده است و او هم کاملا آمادگی این گفت‌وگو را داشت. او می‌گوید: «شاید به خاطر چالش‌های این نقش بود که مدام به ذهنم می‌آمد که قسمت‌هایی از نقش را تغییر دهم. وقتی به امینی می‌گفتم قبول می‌کرد و در پایان به یک نتیجه دلخواه می‌رسیدیم.

شاید اگر نقش دیگری بود این‌قدر نیاز به چالش و ریزه‌کاری نداشت اما پیچیدگی‌های آصف نیاز به یک نوع بازی خاص داشت که مدام با امینی درباره آن حرف می‌زدیم.» در عین حال کرامتی از اینکه به عنوان کارگردان و بازیگری شناخته می‌شود که انتخاب‌های متفاوتی را می‌کند و گاهی در عرصه بازیگری اثربخش‌تر است، می‌گوید: «من این خط‌کشی‌ها را نمی‌فهمم. بازی می‌کنم همچنان که کارگردانی می‌کنم. هر دوی اینها حس خوبی به من می‌دهند. این‌طور نیست که چون کارگردانی می‌کنم نمی‌توانم بازی‌کنم و یا برعکس، الان هم حس می‌کنم هیچ کدام از این دو مزاحم دیگری نشده‌اند چون هر دو را دوست دارم.»

رفیق فاخر

محمدعلی نجفی را تلویزیونی‌ها با سریال‌های «سربداران» و «زمان شوریدگی» می‌شناسند و سینمایی‌ها با انبوهی از آثار سینمایی چون «گزارش یک قتل»، «پرستار شب»، «عشق طاهر» و «زاگرس» او را به یاد می‌آورند. او در سریال بی‌گناهان نقش کوتاه اما تاثیرگذاری دارد؛ نقشی که تا پایان سریال وجود دارد.

محمدعلی نجفی درباره اینکه واقعا به بازیگری فکر می‌کرده یا نه، می‌گوید: «نه، دغدغه‌ خاصی در این باره نداشتم اما گاهی دوست داشتم آن را تجربه کنم. و آشنایی‌‌ام با احمد امینی و سعید شاهسواری این امکان را به من داد که تجربه‌ام را شروع کنم.» با این حال او درباره «بی‌گناهان» معتقد است که امینی دنبال شخصیتی بود که یک جورهایی از گذشته‌اش خاطره‌هایی دارد و شبیه جلال است.

روان‌پزشکی که در عین پر نغز و مغز صحبت کردن فرد برجسته‌ای است و با دیالوگ فاخر و کلام تاثیرگذارش تنها همدم و رفیق جلال می‌شود.« یک روز در پایان جلسه شورای کانون کارگردانان، امینی به من گفت که یک نقش متفاوت دارد که فکر می‌کند به چهره من می‌خورد و من هم کنجکاو شدم و گفتم فیلمنامه را بده بخوانم و وقتی خواندم حس کردم که این آدم را می‌شناسم و دوستش دارم.» نجفی در مقام کارگردان وقتی می‌خواهد درباره انتخاب بازیگران «بی‌گناهان» قضاوت کند می‌گوید: «کارگردان تشخیص می‌دهد که چه کسی این نقش را بازی کند.

به نظر من این شناخت خیلی به قصه کمک می‌کند. گاهی کارگردان به جای یک ستاره دست روی یک نابازیگر می‌گذارد ولی انتخابش آن قدرت درست است که فقط به ذهنیت خودش برمی‌گردد.» به اعتقاد نجفی حضور کارگردانان به عنوان بازیگر در تلویزیون هیچ جای شک و ابهام ندارد چرا که گاهی یک کارگردان می‌تواند نقشی را چنان خوب بازی کند که آن را کاملا باورپذیر کند، چون خودش می‌داند که قرار است چه چیزی از او در تصویر ثبت شود. بازیگری علاقه می‌خواهد و مسلما اگر کارگردانی روزی جلوی دوربین قرار گیرد حتما برای خود آن نقش است که این جابه‌جایی صورت گرفته است نه برای حواشی کار و شهرت و...

تجربه لذت‌بخش

همایون اسعدیان کارگردان سینما و تلویزیون است.«ده رقمی» و «راه بی‌پایان» آخرین کارهای او در سینما و تلویزیون بوده‌اند و حالا او به عنوان بازیگر نقش روان‌پزشک در «بی‌گناهان» جمع کارگردانان حاضر در این سریال را تکمیل کرده است. اسعدیان حضورش را در این سریال کاملا دوستانه و اتفاقی می‌داند و می‌گوید: «بارها وقتی احمد امینی را می‌دیدم به شوخی می‌گفتم که برای ما هم یک نقش کوچک بنویس تا بازی کنیم. این خواهش نه از سر وسوسه بلکه فقط برای تجربه بود.

جالب است که امینی هم حرف مرا جدی گرفت و برای این سریال نقشی هم به من سپرد؛زمانی که من تازه از سفر حج برگشته بودم و موهایم کوتاه بود. شاید همین مسئله هم این انتخاب را قوت بخشید.» اسعدیان درباره انتخاب امینی و تاثیرش روی خودش می‌گوید: «برای یک کارگردان که همیشه پشت دوربین است خیلی خوب است که گاهی جلوی دوربین بازی کند. یک نوع حس خوب تجربه کردن است و اینکه جزو تیمی باشم که همه‌شان را می‌شناسم و دوست دارم.» با این حال اسعدیان آن‌قدر جدی به این موضوع فکر نکرده است و بیشتر دلش می‌خواسته خودش را محک بزند.