همشهری آنلاین - نصیبه سجادی: دینداران نواندیشی همچون آیت‌الله شهید مرتضی مطهری، شهید محمد مفتح و دکتر علی شریعتی می‌خواستند روح روشنگر دین را در باور جوانان بدمند، در تالار گردهمایی مسجدی متفاوت به نام حسینیه ارشاد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
محمد همایون، ناصر میناچی مقدم و عبدالحسین علی‌آبادی بنیانگذاران اولیه حسینیه ارشاد بودند. همایون صاحب شرکتی بود به نام میلاد. فرزندی نداشت. می‌خواست باقیات‌الصالحات از خود به‌جا بگذارد از دوستان تاجر خود کمک می‌گیرد و کلید شروع کار را می‌زند.
آیت‌الله مرتضی مطهری هم اعتبار و شهرت روحانی‌اش را به میان می‌آورد. او ضمن اینکه با بسیاری از شخصیت‌های علمی و فرهنگی زمان خود در ارتباط بود سرمایه‌داران بنامی را هم می شناخت، یعنی بسیاری از آنها به اعتبار استاد در فعالیت‌های خیرخواهانه مشارکت می‌کردند. استاد مطهری این ۲ ظرفیت را به میدان آورد که باعث تسریع کار شد.
خرید زمین و ثبت حسینیه
برای ساخت حسینیه ابتدا زمینی به مساحت ۴ هزارمترمربع در جاده قدیم شمیران خریداری و حدود یک سال بعد ساختمان اولیه حسینیه، بنا و سپس مراحل قانونی برای ثبت آن پیگیری شد. آیت‌الله مرتضی مطهری، ناصر میناچی مقدم و محمد همایون پیگیر ثبت شدند و بعدها عبدالحسین علی‌آبادی، حقوقدان نیز به هیئت‌مدیره دعوت شد. حسینیه ارشاد دی سال ۱۳۴۶ به ثبت قانونی رسید.
همه نوآوری‌های یک مسجد مدرن
اما این بزرگان بانی ایجاد چه بنایی بودند و چه نوآوری در سبک ساخت و برگزاری کلاس‌ها و برنامه‌های حسینیه ارشاد داشتند که آن را نه‌تنها متمایز از حسینیه‌ها و مساجد زمان خود می‌کرد که اثرگذاری‌اش چنان بود که گفته می‌شود تاریخ معاصر ایران اینجا رقم خورده است. شهبازی، تهران‌شناس، می‌گوید : «فعالیت‌های حسینیه ارشاد با آنچه به‌طور سنتی در حسینیه‌های دیگر، تکیه‌ها و مساجد انجام می‌شد متفاوت بود. به نظر می‌رسید نگاه تازه‌ای به‌جامعه در حال القا بود و از همه مهم‌تر توجه به فضاهای جدید مذهبی را به نمایش می‌گذاشت. از همان ابتدا فعالیت‌های حسینیه با انتقادهایی روبه‌رو شد. مرسوم بود در تکیه، مسجد و حسینیه مستمعان روی زمین می‌نشستند، اما در سالن اصلی حسینیه ارشاد هزار صندلی و در طبقه دوم هم ۵۰۰ صندلی چیده شده بود.»
معماری بحث‌برانگیز
نقشه حسینیه ارشاد توسط یک معمار ارمنی به نام اوژن آفتاندلیانس طراحی شد که معمار تالار رودکی هم بود و چنان با مراکز و بناهای مذهبی ایران متفاوت بود که از سوی عده‌ای به تقلیدی از کلیسا یا آمفی تئاتر نسبت داده می‌شد. یکی از مجلات آن روز تهران از آن با عنوان تالار باشکوه یاد کرد و یکی از روزنامه‌ها آن را مسجد مدرن نامید.
سخنرانان پرشور
سوای سالن مبله این حسینیه، سخنرانان ۲ گروه بودند؛ هم روحانیون و هم کت و شلوارپوش‌هایی که ریش را تراشیده بودند و لباس شیک می‌پوشیدند. شهبازی می‌گوید : «در حالی که یک روز در این حسینیه مجلس سخنرانی‌های مذهبی و تفسیر قرآن برگزار می‌شد، روز یا هفته بعد در همین حسینیه نمایشگاه هنری خیالی نوگرا برپا می‌شد. گروهی سنتی و کاملا مخالف با این جریان و حتی تلاش می‌کردند حسینیه تعطیل شود و گروهی هم بسیار موافق ادامه این‌روند بودند و همین موضوع اختلاف بین ۲ گروه را بیشتر می‌کرد.»
دوران طلایی
حسینیه ارشاد ٢ دوره اوج داشته که محور اصلی این دوره‌ها آیت‌الله مطهری بود. آیت‌الله مطهری، دکتر شریعتی را که تازه ٢-٣ سالی بود از فرانسه به ایران آمده بود و معلمی می‌کرد برای سخنرانی به حسینیه دعوت می‌کند. دعوت از شهید مفتح و آقای حجازی و سخنرانی‌های پرشور آنها این دوره شهرت را به اوج می‌رساند، به‌طوری‌که از هر سو جوانان برای شنیدن خطابه‌های واعظان به این مسجد سرازیر می‌شدند.
اسلام‌شناسی شریعتی
دوره دوم شهرت، بعد از خروج مطهری از حسینیه آغاز شد با سخنرانی‌های آتشین شریعتی که به گفته شهبازی، چون اسلام‌شناسی نویی را مطرح می‌کرد و واژه‌های جدیدی را به‌کار می‌برد مورد پسند قشر جوان قرار می‌گرفت. حسینیه ارشاد سال ۱۳۵۱ توسط حکومت پهلوی تعطیل شد.
فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی حسینیه ارشاد اکنون اگرچه از روزهای اوج و شهرت خود فاصله گرفته است، اما با گذشت بیش از نیم قرن از ساخته شدنش به یکی از مراکز مهم فرهنگی در تاریخ معاصر ایران تبدیل شده است.»
نظر شما