همشهری آنلاین، شقایق عرفی‌نژاد: در این ماه‌های اخیر، اتفاقات عجیبی در تئاتر افتاده است، اما یکی از عجیب‌ترین‌هایش همین نامه ای بوده مسعود دلخواه برای احسان زیورعالم نوشته و توضیح داده که نمایشنامه هملت شکسپیر مجوز شورای نظارت و بازبینی را دریافت نکرده است!
مسعود دلخواه قرار بود مرداد و شهریور نمایش هملت را به صحنه ببرد که بعد از فرستادن متن هملت به شورای نظارت در اسفند ماه، با این پاسخ روبه رو شده اعضای شورای نظارت هنوز متن هملت را نخوانده اند! بعد هم بدون جواب شورای نظارت و پیش از آن به او اعلام شد به خواست و دستور معاونت هنری، اجرای «هملت» در مرداد و شهریور امسال حذف و به جای آن نمایش «پدر» اجرا خواهد شد. (نمایشی که شهریور ماه سال گذشته در سالن اصلی روی صحنه رفت و به دلیل اتفاقاتی که در آن ماه و پس از آن رخ داد، اجرایش تقریبا نیمه کاره ماند.)
اگر مجوز نگرفتن هملت از شورای نظارت و ارزشیابی، عجیب است، نامه مسعود دلخواه غم انگیز است. دو سه ماه پیش و زمانی که مثل همین الان، بسیاری از کارگردانان تئاتر تمایلی برای روی صحنه بردن نمایش نداشتند و از تحریم صحبت می‌کردند، مسعود دلخواه در مصاحبه ای که با او موضوع تحریم تئاتر، داشتم، به شدت از اجرای نمایش دفاع کرد. او در این مصاحبه گفت: «اگر بپذیریم وظیفه وظیفه مهم هنر یا بهتر است بگوییم شاخصه اصلی هنر ماندگار این است که بازتاب دهنده و به یادآورنده اوضاع حاکم بر زمان و مکان جامعه خود باشد، هنر و هنرمند نه تنها در هیچ زمانی تعطیل بردار نیستند، بلکه در زمان‌های بحرانی با انرژی مضاعفی که از مردم و اوضاع پیرامون خود می‌گیرند، فعالیت هنری و خلاقیت خود را دو چندان می‌کنند.»
حالا او در نامه‌ای به شرح این ماجرا و همینطور برخورد با تماشاخانه‌های خصوصی پرداخته است و نوشته که برای اجرای همانند هملت دچار تردید است: «این روزها دانشجویان، همکاران، اهالی رسانه و حتی مدیران بعضی تماشاخانه‌ها مدام از من می‌پرسند که در کار چه پروژه ی تئاتری هستید؟ یا تصمیم دارید چه نمایشی را کار کنید؟ درست است که شما و سایرین انتظار دارید که کارگردان برای کار کردن یا کار نکردن باید تصمیم قاطع بگیرد؛ ولی من در این شرایط تردید دارم، دل و احساسم می‌گویند کار کن و عقل و منطقم می‌گویند کار نکن!
همانطور که به خوبی می‌دانید، به دلایل سیاستگذاری‌های غلط و برخوردهای غیرحرفه‌ای و توهین‌آمیز اداره کل هنرهای نمایشی و شورای نظارت با هنرمندان تئاتر، برای کار کردن، نه فقط برای ما تئاتری‌ها، بلکه برای حامیان تئاتر و مدیران تماشاخانه‌های خصوصی هم انگیزه ای باقی نمانده است و مدام دیوارهای تنگ نظری بر عرصة تئاتر فشرده‌تر می‌شود. در چنین شرایطی، با کدام امید و انگیزه‌ای می‌توان به کار سخت و نفس‌گیر تئاتر پرداخت؟
فرقی نمی‌کند، تماشاخانه خصوصی باشد یا سالن دولتی -که در واقع متعلق به ملت و هنرمندان ملت است و نه متعلق به مدیران-، با کدام انگیزه و با چه اعتمادی به شورای به اصطلاح نظارت (که عموماً افراد آن ناشناخته و صلاحیت‌های هنری‌شان نامعلوم است) می‌توان تصمیم قاطع گرفت و ریسک مالی و معنوی و حیثیتی اجرای تئاتر را به جان خرید؟ با اعتماد به کدام قول و حمایتی و باز با کدام شوق و انگیزه؟
اینجاست که تردیدهای هملت‌وار (تئاتر کار کردن یا تئاتر کار نکردن)، هم در به اصطلاح پیشکسوتان و هم در جوانان مسئله می‌شود و اراده برای تصمیم‌گیری قاطعانه را سست و مردد می‌سازد و فکر «رنگ عمل به خود نمی‌گیرد.»
به خوبی می‌دانید که من و امثال من امسال، به‌خاطر بی‌برنامگی، و تنگ‌نظری‌های روز افزون اداره کل هنرهای نمایشی، ضربه‌های مختلفی خوردیم و شاهد بودید که نه تنها هیچ حمایتی از سوی این اداره از اجرای نمایشی که با شصت بازیگر و عوامل به صحنه بردم، نشد؛ بلکه موانع زیادی هم سر راه فعالیت‌هایم گذاشتند. اکنون -بنابر اسناد و شواهد- به نظر می‌رسد که مانع‌تراشی‌ها برای فعالیت‌های تئاتری من و نحوة برخورد اداره کل هنرهای نمایشی و انجمن نمایش با من اساساً به دستور یکی از مسئولان محترم بوده است که اگر چنین چیزی حقیقت داشته باشد، بسی جای تأسف دارد؛ چرا که وظیفه اصلی معاونت هنری و به تبع آن، وظیفه مرکز هنرهای نمایشی و انجمن نمایش حمایت از هنر و هنرمند است نه مخالفت و دشمنی با آنها.
برای اثبات گفته‌ها و ادعاهایم اسناد و شواهد بسیاری وجود دارد، مثلاً از عدم پرداخت کمک‌هزینه به نمایش «شام آخر» در بهار سال گذشته و رد کردن تقاضاهای کتبی مکرر در این مورد گرفته تا مانع تراشیدن برای برگزاری جشنواره تئاتر شهرزاد به دبیری من و عصبانیت از اینکه من دبیری جشنواره نئاتر شهرزاد را پذیرفتم؛ ولی عضویت در شورای سیاستگذاری جشنواره تئاتر فجر را -به دلایل مختلف- رد کردم تا مخالفت مستقیم و غیرمستقیم اداره کل و شورای نظارت با برگزار شدن جشنواره تئاتر شهرزاد که با شرکت بیش از چهارصد گروه تئاتری رکورددار تقاضا برای شرکت در جشنواره‌ها شده بود، تا مجوز ندادن به پنج نمایشنامه‌خوانی -از آثار زلر از جمله نمایشنامه «پدر»- به کارگردانی اینجانب، تا مانع‌تراشی اخیر برای جلوگیری از اجرای «هملت» در سالن اصلی تئاتر شهر در مرداد و شهریور امسال - ظاهراً به دلیل جایگزین شدن اجرای نمایش «پدر» به جای «هملت» به خواست و دستور معاونت محترم هنری- همه و همه حاکی از وجود یک روند
دشمن‌انگارانه نسبت به امثال من و بسیاری دیگر از هنرمندان تئاتر است که از پرسش‌هایتان پیداست شما هم به درستی وجود چنین قصد و غرض تنگ‌نظرانه‌ای را تشخیص داده‌اید. بسیاری از مدیران تماشاخانه‌های خصوصی هم از اینگونه تنگ نظری‌ها و بازبینی‌های متعدد شاکی اند، و حتی برخی در این باره و همچنین در مورد بی کفایتی مدیران تئاتر، به وزیر هم نامه سرگشاده نوشته و اعتراض کردند. با کمال تأسف از طرف صنف تئاتر واکنش و حمایت مناسبی نسبت به آن نامه صورت نگرفت - هرچند فرق زیادی هم نمی‌کرد چون اساساً گوش شنوایی در کار نیست. من به‌خاطر خوش‌بینی بیش از حد نسبت به قصد و نیت مسئولین جدید و تازه از راه رسیده، دیرتر به این حقایق پی بردم.
خلاصه کنم: «با ابراز تأسف از وضعیت بحرانی تئاتر در شرایط فعلی، مدارک و اسناد زیادی برای تمام این موضع‌گیری‌های عجیب و غیرحرفه‌ای اداره کل و شورای نظارت و مانع تراشیدن‌های آنها برای فعالیت‌های امثال من وجود دارد که به‌خاطر حقیر بودن موضوعات و جلوگیری از جنجال و حاشیه‌سازی‌ها از مطرح کردن آنها خودداری می‌کنم و تنها به یک مورد آن به عنوان مثال در اینجا اشاره می‌کنم: «شورای نظارت به هملت مجوز نداد.»
با هماهنگی مدیریت تئاتر شهر، برای اجرای نمایش معروف «هملت» شاهکار شکسپیر در مرداد و شهریور امسال، تمام فرم‌های رسمی‌این درخواست همراه با نسخه PDF «هملت» در اسفند ماه به تئاتر شهر تحویل داده شد تا برای شورای نظارت فرستاده شود. پس از گذشت دو ماه، در پاسخ به سه بار سئوال من که مجوز برای اجرای «هملت» به کجا رسید، سه بار از تئاتر شهر به من خبر دادند که اعضای شورای نظارت هنوز «هملت» را نخوانده‌اند!!! یعنی ممکن است هملت از سوی شورای نظارت رد شود و شکسپیر مجوز متن نگیرد!
دعوت به شامی ساده و بی تکلف اما هولناک
برداشتی از مرشد و مارگاریتا روی صحنه | اردیبهشت به دیدن شام آخر بروید
البته دیگر مجوز دادن یا مجوز ندادن به اجرای «هملت» بی‌معنی و مسخره است؛ چرا که بنابر تلفنی که چند روز پیش از جانب مدیریت تئاتر شهر به من شد، «به خواست و دستور معاونت محترم هنری» اجرای «هملت» در مرداد و شهریور امسال حذف و به جای آن نمایش «پدر» اجرا خواهد شد. به همین سادگی! آیا باور کنیم که متن شکسپیر مجوز نگرفت! و به‌راستی به جای «هملت» نمایش «پدر» در مرداد و شهریور امسال در تئاتر شهر اجرا خواهد شد؟ خواهیم دید.»
نظر شما