همشهری آنلاین-سودابه رنجبر:خاطره مرام پهلوانی او هنوز در بازار شهرری زنده مانده است. از همان روزها بود که حتی فکر زنده نگه داشتن یاد پهلوانان و آداب پهلوانی در شهرری وجودش را به تلاطم می‌انداخت و به دنبال راهی می‌گشت تا بتواند این رسالت را به انجام برساند. سرانجام علی اربابی در سال ۱۳۹۰ کتابی را با مضمون آیین پهلوانی و جوانمردی و عیاری (شهرری) به چاپ رساند. علی اربابی متولد ۱۳۴۴؛ استاد دانشگاه و دانش‌آموخته تاریخ است. می‌گوید: خوشحالم که توانستم یاد و خاطره پهلوانان شهرم را زنده کنم.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
علی اربابی در خانواده‌ای پهلوان‌پرور چشم به دنیا گشوده است. درهمان کودکی وقتی از آدم‌های اطرافش واژه پهلوانی را می‌شنید گوش‌هایش تیز می‌شد تا داستان سیر و سلوک پهلوانان شهرش را خوب بشنود. آنقدر شنیده بود که وقتی قلم به دست گرفت برای نوشتن؛ خودش به‌عنوان یکی از منابع می‌توانست حرفی برای گفتن داشته باشد اما باز هم از هیچ کوششی فروگذار نکرد و برای نوشتن کتاب پهلوانی به بیش از۲۰۰ منبع مراجعه کرد و کتاب مفصلی را به چاپ رساند. این کتاب پژوهشی تاریخی است پیرامون نظام اخلاقی پهلوانان از روزگار باستان تا دوران معاصر در ایران. فصل ویژه‌ای که در این کتاب به آن پرداخته شده معرفی پهلوانانی است که در ۲قرن گذشته در شهرری زندگی می‌کردند. علی اربابی معرفی کشتی‌گیران بنام را که طی سال‌های گذشته در مسابقات جهانی برای شهر و کشورمان مدال‌آور بوده‌اند را از قلم نینداخته است. اما موضوعی که در این کتاب بسیار با اهمیت جلوه می‌کند معرفی بافت تاریخی ری و همچنین نگاهی به زندگی حضرت عبدالعظیم(ع) به‌عنوان شخصیتی شجاع و دلیر در دوره متوکل عباسی است که با خصلت پهلوانی با ظلم و جور حاکمان مبارزه کرد. همچنین در این کتاب با معرفی مشاهیر پهلوانان شهرری همچون نعمت‌الله عشقیار(شاه عبدالعظیمی)، ملاعلی چراغچی، پهلوان میرزاحسن صراف، ملارضا چراغچی، میرزا علی‌اکبر امینی، نعمت‌الله علمدار و... پرداخته که بیشتر این پهلوانان خادم حضرت عبدالعظیم(ع) بوده‌اند.
فصلی برای پدربزرگ
پهلوان حسین اربابی، پدربزرگ نویسنده کتاب است. او در این کتاب با مراجعه به کاسبان شهرری و جمع‌آوری تاریخ شفاهی پهلوانی شهرری می‌نویسد: «حسین اربابی فرزند ارباب تقی در سال ۱۲۸۰ شمسی در شهرری متولد شد. وی از پهلوانان بسیار معروف و کاردان در شهرری بوده و همچنین ناظم تکیه میدان بزرگ شهرری از خادمان اباعبدالله‌الحسین(ع) بوده است. حتی در دوران پهلوی به‌عنوان آگاه به امور اجتماعی و سیاسی، حقوق اهالی ری را از مجلس شاهنشاهی مطالبه می‌کرد.»اعلامیه‌ای که جمعی از فرهیختگان شهرری به‌صورت خودجوش در سال ۱۳۳۰ بعد از فوت پهلوان حسین اربابی چاپ کردند با این مضمون بود: پهلوان حسین اربابی از پهلوانان بنام و با ایمان شهرری حامی مظلومان و بی‌نوایان بود و پیوسته در امور خیریه پیشقدم بود. اما به حتم تاریخ شفاهی که نقل کوچه و بازار است و بخشی از معرفی پهلوان‌ها در قالب خاطرات اهالی می‌تواند جذاب‌ترین قسمت این کتاب برای خوانندگان باشد. علی اربابی که اکنون تاریخ درس می‌دهد می‌گوید: «یکی از دغدغه‌های من چاپ این کتاب بود. به‌خصوص اصرارهای عموی مرحومم اصغر اربابی همیشه من را به وجد می‌آورد. هر وقت من را می‌دید می‌گفت علی بنویس. از پدربزرگت پهلوان حسین اربابی بنویس. برو حرف‌های کاسبان بازار را گوش کن ببین چه می‌گویند. همان‌ها را بنویس.»متأسفانه عمرعمویم کفاف نداد تا کتاب آیین پهلوانی را ببیند اما خوشحالم که توانستم این کار را به انجام برسانم. اصغر اربابی پسر ارشد پهلوان حسین اربابی هم یکی از کشتی‌گیران بنام شهرری بوده که توانسته جمع زیادی از جوان‌های شهرری را به سمت کشتی هدایت کند. به‌خصوص قبل از انقلاب در باشگاه شهنام(بابک) به مربیگری آقای زارع کمک شایانی به کشتی‌گیران شهرری کرده است.
جوان‌های ما باید بدانند
اصغر اخوت‌نیا از کاسبان قدیمی شهرری است. او ۶۶ سال سن دارد و می‌گوید: «آن روزها مردم حرمت داشتند. شهرری بسیار مذهبی بود و یکی از وظایف پهلوان‌ها نشان دادن مسیر درست زندگی به اهالی بود و همه مردم این را قبول داشتند که پهلوانی فقط به زور بازو نیست بلکه اول آیین فتوت و مردم‌داری در درجه اول اهمیت است.» با نوشته شدن این کتاب کار من بسیار راحت‌تر شده است. وقتی چنین کتابی را در کتابخانه منزلم نگهداری می‌کنم بی‌شک نوه‌ها و فرزندانم به آن رجوع خواهند کرد و درک می‌کنند که وابسته به کدام سیر و سلوک بوده‌اند و همین برایمان غرورآفرین است. علی اربابی در کتابش به قدمت و تاریخ شهرری هم اشاره کرده و چه خوب است که ساکنان شهرری نسبت به انسان‌های برجسته و تاریخ شهرشان آگاهی داشته باشد.آن روزها علاوه برمرام پهلوانی که از آن یاد شده کاسبان بازار هم مرام و اخلاق خاصی داشتند که پرداختن به آنها خالی از لطف نیست. رفتار و منشی که امروز جای آن بسیار خالی است و چقدر خوب می‌شد همان‌طور که علی اربابی بر این موضوع همت گماشت و سیره پهلوانی را نوشت شخص دیگری هم سیر وسلوک کاسبی گذشته را به رشته تحریر در آورد.
از پهلوانی ری دفاع کرد
علی اربابی می‌گوید: «متأسفانه در این روزگار به مرام و گذشت‌های پهلوانی کمتر توجه می‌شود و این خصایص می‌رود که به بوته فراموشی سپرده شود. آیین پهلوانی از افتخارات ملت ایران محسوب می‌شود و ما در طول تاریخ با این سنت اصیل ایرانی با روحیه ظلم ستیزی، مردانگی، مروت و... ارتباط تنگاتنگی داشتیم. خصلت همه پهلوانان ایرانی و همه کسانی که در شهرری زندگی کرده‌اند ترویج عشق به اهل‌بیت(ع) بوده است. ذکر همه پهلوانان، یاعلی(ع) بوده، چه در زورخانه‌ها و چه در کشتی‌های تن به تن. هرچند شاید امروز تنور کشتی زورخانه‌ای مثل سابق گرم نباشد اما هنوز در کوچه‌پسکوچه‌های شهرمان بیرق اهل‌بیت(ع) به اهتزار درمی‌آید و برقراری هیئت‌های بزرگ در شهرری نام و یاد مرام پهلوانی را زنده نگه داشته است.»
شاهدی بر پهلوانی
ناصر صدر از کاسبان قدیمی اهل ری که در بازار قدیم شهرری خرازی دارد در رابطه با کتاب چاپ شده علی اربابی در مورد آیین پهلوانی می‌گوید: «اتفاقاً چند سال قبل علی اربابی چند جلسه‌ای را با من گفت‌وگو کرد و من هرآنچه را که در بازار شهرری از سیر و سلوک پهلوانان دیده بودم در اختیار او گذاشتم. این کار را بسیار می‌پسندم. واقعاً جای این‌گونه پژوهش‌ها در شهرری خالی است.یکی از انگیزه‌های علی اربابی برای نوشتن کتاب آیین پهلوانی نام پرآوازه پدربزرگشان، پهلوان حسین اربابی است. نام و یاد او همچنان در این کوچه بازار چنان زنده مانده و با گذشت سال‌ها از فوت او اگر هر کسی خبطی کند، با شنیدن نامش حیا می‌کند. او یک پهلوان به تمام معنا و ظلم ستیز بود و دست ضعیفان را می‌گرفت. این بود که همچنان شنیدن نام پهلوان حسین اربابی یا کربلایی حسین اربابی دل ما قدیمی‌ها را قرص می‌کند.»
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
منتشر شده در همشهری محله منطقه ۲۰ به تاریخ ۱۳۹۵/۲/۲۰
نظر شما