همشهری آنلاین-لیلاباقری : او همسر فخرالدوله دیلمی و همچنین مادر دو تن از شاهان آل‌بویه بوده است به نام‌های شمس‌الدوله دیلمی و مجدالدوله دیلمی. ولی چون زمان مرگ پدر، آن دو کم‌سن و سال بودند خودش قدرت را به دست می‌گیرد. او از شعبان ۳۸۷ تا زمان مرگ‌ش در ۴۰۷ هجری قمری حکومت ری را در دست داشت.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
کسانی که اهل پژوهش در تاریخند به احتمال قوی این بقعه را متعلق به سیده خاتون دانسته‌اند که پاسخ مردافکنش به نامه سلطان محمود غزنوی از وقایع خواندنی تاریخ ایران است. در قابوسنامه حکایت شده است که بعد از مرگ فخرالدوله دیلمی همسر سیده خاتون، سلطان محمود غزنوی رسولی برای او می‌فرستد که «باید خطبه و سکه بنام من کنی و خراج را بپذیری و اگر نه من بیایم و ری بستانم و خراب کنم و تهدید بسیار بگفت.»
از قرار رسول می‌آید و نامه را به سیده خاتون می‌دهد و او هم می‌گوید به سلطان محمود بگو که تا وقتی شوهرش زنده بود نگران آمدن سلطان محمود و گرفتن ری بود اما از وقتی شوهر مرده دیگر این نگرانی را ندارد و می‌داند که او مرد عاقلی است و این کار را نمی‌کند. چون «او پادشاهی را به جنگ چون من زنی نباید آمد اکنون اگر بیایی خدای آگاه است که من نخواهم گریخت و جنگ را ایستاده‌ام از آنچه از دو بیرون نباشد. از دو لشکر یکی شکسته می‌شود اگر من تو را بشکنم به همه عالم نامه بنویسم که سلطان محمود را بشکستم که صد پادشاه را شکسته بود. مرا هم فتح‌نامه بود و هم شعر فتح و اگر تو مرا بشکنی چه توانی نوشت. گویی زنی را بشکستم. تو را نه فتح نامه رسد و نه شعر فتح که شکستن زنی بس فخر نباشد گویند که سلطان محمود زنی را بشکست. بدین یک سخن تا وی زنده بود سلطان محمود قصد ری نکرد و معترض وی نشد.»
این امامزاده در قسمت جنوبی محله دولاب قرار دارد و حسین شهیدی در «سرگذشت تهران» درباره صحت تعلق این امامزاده به سیده خاتون می‌نویسد: «زیارت‌نامه این محل به این‌ترتیب آغاز می‌شود «السلام علیک یا ملکه الجلیله العلیه... السلام علیک یا خاتونه الرضیه المرضیه» و پس از چند سطر خطاب می‌شود که «یا بنت موسی بن جعفر و یا دخت الرضا» و سرانجام در آخر زیارت‌نامه جمله «المدفونه بالری» خوانده می‌شود و بدین قرار جمله اول زیارت‌نامه و انتهای آن با سرگذشت سیده ملک خاتون مطابقت می‌کند.»
یاقوت حموی هم در معجم‌البلدان در این‌باره می‌نویسد: «سیدآباد کوشکی است در ری و دیلمی است از دیه‌های آن و هر دو را سیده شیرین دختر؟ رستم، مادر مجدالدوله بن فخرالدوله بن بویه به وجود آورد. کوشک را به سال ۳۹۴ ساخت کرد.»
سید محمدتقی مصطفوی باستان‌شناس هم درباره بنای این بقعه نوشته است: «طاق آجری این بقعه به طرح گنبد یک‌پوش بسیار قدیم با آجرهای خفته و راسته از طرف بام نمایان است. وضع بنا می‌رساند که بقعه خشتی قدیمی وجود داشته در مواقع مختلف آن را تعمیر کرده‌اند و ایوان آجری با طاق‌های رومی و پوشش ضربی هم در مدخل آن سمت شمال افزوده‌اند. بنای کنونی حرم شامل محوطه مستطیل با چهار شاه‌نشین عمیق و تودار در چهار طرف است. بر روی مرقد محجری چوبین و مشبک قرار دارد که ضریح چوبی مشبکی از عهد قاجاریه است و با اطمینان کافی می‌توان گفت صورت فعلی داخل حرم و از آثار زمان فتحعلی‌شاه قاجار است که بعد آن را تعمیر و کاشیکاری کرده‌اند.»
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۲۰ به تاریخ ۱۳۹۵/۵/۱۱
نظر شما