همشهری آنلاین: پس اگر دردی در این اندام‌ها احساس کردید، باید آن را جدی بگیرید و در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.
نقش ستون فقرات در شانه‌درد
درد شانه و بازو اغلب با مشکلی ارتباط دارد که از ستون فقرات ناشی می‌شود. نمونه‌هایی ازجمله ساییدگی یا فتق دیسک کمر، آرتریت‌های نخاعی در ناحیه گردن، آسیب بافت نرم در اثر ضربه و در موارد نادر، چیزهایی همچون عفونت، تومورها یا کیست‌ها.
وقتی شانه درد می‌کند، احتمالاتی که در مورد علت آن به ذهن می‌آیند، تورم کیسه‌های مفصلی، پارگی ماهیچه‌های گرداننده شانه، گیرافتادگی یا سندرم شانه یخ‌زده هستند.
اما وقتی ترکیبی از درد گردن و شانه دارید چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا به این معنی است که هر دو دارای مشکل هستند؟ یا ممکن است یکی از مواردی که در بالا ذکر شد علت نشانه‌ها در هر دو ناحیه باشد. به‌طور خلاصه، وقتی هر دو ناحیه درست عمل نمی‌کنند، چند اندام بدن درگیر می‌شوند (اگرچه این موضوع بیشتر برای مشکلات گردن صدق می‌کند.)
یعنی براساس این‌که کدام‌یک از بافت‌ها تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند و چگونه واکنش نشان می‌دهند، ممکن است در هر دو ناحیه گردن و شانه‌ها درد داشته باشید. با این حال الگوهایی در این میان نقش دارند. بیایید نگاهی به آن‌ها بیندازیم.
ستون مهره‌های گردنی (cervical spine)، یعنی همان بخشی از ستون فقرات که با گردن در ارتباط است، از هفت استخوان کمابیش کوچک و بسیار متحرک، به‌علاوه رباط‌ها، عضلات، دیسک‌های جذب شوک و ... تشکیل شده است.
به‌خاطر اندازه و پیچیدگیِ این قطعاتِ به هم متصلِ متحرک، گردن نسبت به ساییدگی‌های مهره‌ها که منجر به آرتروز می‌شود و همین‌طور جراحت و اختلالات موضعی آسیب‌پذیر است.
آشنایی با اسپوندیلوز
اسپوندیلوز گردن (Cervical spondylosis) که با نام «آرتروز گردن» هم شناخته می‌شود؛ ممکن است موجب شکل‌گیری زائده‌های استخوانی شود آن هم درست در جایی‌که نباید بشود، یعنی در سوراخ‌های بین‌مهره‌ای که پیش‌تر در موردشان گفتیم! این معمولا در مراحل بعدی رخ می‌دهد که «تنگی نخاعی» نامیده شده و در ادامه درباره‌اش صحبت می‌کنیم.
عامل آرتروز
تنگی نخاعی (Spinal stenosis) که نوع پیشرفته‌ای از آرتروز ستون فقرات است، وقتی رخ می‌دهد که فضاهای بین این ستون، یعنی کانال نخاعی و سوراخ بین‌مهره‌ای تنگ شوند. از آنجا که تنگی با آرتریت در ارتباط است، این تنگ‌شدن معمولا به علت نوعی رشد اضافی استخوان در آن محل است که در فضای مربوطه نفوذ می‌کند.
این امر می‌تواند باعث برخورد بین استخوان جدید و ریشه عصب نخاعی شود که منجر به رادیکولوپاتی می‌شود. تنگی نخاعی می‌تواند باعث لنگش عصبی (neurogenic claudication) هم شود که گرفتگی، درد و ضعف در یک پا از نشانه‌های آن است. درحقیقت لنگش عصبی نشانه خاصِ تنگی نخاعی است.
خرابی دیسک بین‌مهره‌ای (Degenerative disc disease) یکی از اولین نشانه‌های تغییر نامناسب در ستون فقرات (و درنتیجه آرتریت گردن) است که رخ می‌دهد و عبارت است از استهلاک و فرسودگی که بر بالشتک‌های جذب شوک که بین استخوان‌های ستون فقرات قرار دارند، تاثیر می‌گذارد. در صورت بروز خرابی دیسک بین‌مهره‌ای یا به اختصار DDD، باز هم آن الیاف سخت‌تر بیرونیِ دیسک (آن‌هایی که از مواد نرم درونی محافظت و آن‌ها را محصور می‌کنند) ساییده شده و از بین می‌روند. این ممکن است منجر به بالجینگ دیسک (bulging disc) یا فتق دیسک(herniated disc) شود.
این مایع درونی، همان چیزی است که قابلیت جذب شوک را به دیسک می‌دهد. وقتی این مایع خشک شده یا بیرون بریزد، مثل آنچه در بسیاری از موارد مشکلات دیسکی پدید می‌آید، ممکن است انعطاف‌پذیری شما کاهش و دردتان افزایش پیدا کند. دیسک‌هایی که کاملا خشک شده‌اند، منجر به مفصل‌بندی استخوان روی استخوان می‌شوند که نه‌تنها دردناک است، بلکه شاید منجر به زائده‌های استخوانی هم شود.
فتق دیسک بین‌مهره‌ای (Herniated intervertebral disc) زمانی رخ می‌دهد که الیاف سخت بیرونیِ بالشتک‌های جذب شوک که بین استخوان‌های فقرات قرار دارند تا جایی از هم گسیخته شوند که مایع درونی آن بیرون بریزد. این از نظر تئوری دردناک نیست، اما خیلی وقت‌ها ماده فتق دیسک روی ریشه عصب نخاعی قرار می‌گیرد که منجر به نشانه‌های رادیکولوپاتی می‌شود.
آشنایی با رادیکولوپاتی
یکی از شایع‌ترین انواع درد شانه و دست که به واسطه مشکل گردن ایجاد می‌شود، رادیکولوپاتی گردنی (cervical radiculopathy) نام دارد.
هر چند درد از نشانه‌های رادیکولوپاتی است، اما این فهرست به همین‌جا ختم نمی‌شود. نشانه‌های رادیکولوپاتی زمانی ایجاد می‌شوند که چیزی، خواه یک فتق دیسک، کیست سینوویال یا بخش دیگری از بافت که به‌طور طبیعی متعلق به این قسمت نیست، فشار می‌آورد و درنتیجه ریشه عصب نخاعی را تحریک می‌کند.
ریشه‌های عصب نخاعی (The spinal nerve roots) که در دو سوی ستون فقرات قرار گرفته‌اند، رشته‌هایی عصبی هستند که از طناب نخاعی اصلی بیرون آمده و به همه قسمت‌های بدن کشیده شده‌اند. (این عصب‌ها وقتی از عصب نخاعی کشیده می‌شوند که به‌طورکامل از ستون فقرات بیرون آمده باشند.)
ریشه‌های عصب نخاعی در فضاهایی به نام سوراخ بین‌مهره‌ای (intervertebral foramen) قرار دارند که اساسا سوراخ‌هایی در دو طرف ستون فقرات هستند. جفت‌های راست و چپِ سوراخ بین‌مهره‌ای را می‌توان در هر سطح نخاعی یافت؛ آن‌ها با هر یک از ۲۴ استخوان نخاعی (استخوان‌های مهره) که ستون را تشکیل می‌دهند، در ارتباط هستند.
خلاصه این‌که از آنجایی که رادیکولوپاتی زمانی به‌وجود می‌آید که ریشه عصب نخاعی به‌وسیله چیز دیگری فشرده یا تحریک شده باشد، نه تنها درد، بلکه احتمالا بی‌حسی، ضعف، سوزن‌سوزن‌شدن یا تحریک‌های الکتریکی را هم تجربه خواهید کرد و از آنجا که اعصاب از ریشه عصب به همه نقاط بدن، ازجمله بازو، کشیده می‌شوند، نشانه‌هایی که با فشار بر ریشه عصب شروع می‌شوند، ممکن است بازو را هم تحریک کنند (و در مسیرشان روی شانه هم تاثیر بگذارند). پزشکان طی فرایند تشخیصِ مکان دقیقی که نشانه‌های رادیکولوپاتی از آن ناشی می‌شوند، از این اطلاعات بهره می‌برند.
حالا رایج‌ترین شرایطی که منجر به رادیکولوپاتی می‌شوند چه هستند؟ این فهرست کوتاه را برای پاسخ به این پرسش آماده کرده‌ایم.
رابطه درد شانه و گردن
برخلاف درد شانه که از گردن ناشی می‌شود، درد گردن به علت مشکلات شانه عمدتا مربوط به آسیب بافت نرم پس از جراحت یا ساییدگی است. یعنی شانه اغلب محل درد ناشی از دیگر نقاط بدن یا از فرسودگی کل بدن است. مسائل مربوط به قلب، ریه‌ها، اندام‌های شکمی یا طناب نخاعی هم ممکن است دلیل اصلیِ درد شانه و گاهی گردن باشد. به همین دلیل اگر گردن یا شانه‌تان درد می‌کند، باید آن را جدی بگیرید و در اسرع وقت با پزشک‌تان صحبت کنید. آنچه در ادامه می‌آید، فهرست کوتاهی از مشکلات شانه است که ممکن است علاوه بر درد شانه، موجب درد گردن هم شود. آیا تا به حال استخوان ترقوه‌تان شکسته است؟ این آسیب‌دیدگی در دوچرخه‌سواران حرفه‌ای بسیار رایج است و ریسک آن در سرعت بالا بیشتر هم می‌شود. درد گردن ناشی از ترقوه شکسته، احتمالا مربوط به بافت نرم است.
بورسیت‌های شانه (Shoulder bursitis)، به‌ویژه پس از آسیب به ناحیه موردنظر، ممکن است سبب تورم، سفتی و درد شوند. همان‌طور که در بالا اشاره شد، نشانه‌های این‌چنینی، به‌ویژه در رابطه با بافت نرم آسیب‌دیده، بین شانه و گردن تفاوتی ندارند. در کتف شکسته هم آسیب در کتف معمولا ناشی از ضربه شدید است. آسیب‌های ماهیچه‌های گرداننده شانه (Rotator cuff) عبارت است از انقباض عضلاتی که مفصل شانه را احاطه کرده‌اند. این آسیب ممکن است به علت آسیب ناشی از ورزش‌های سرعتی یا استهلاک و فرسودگی در گذر زمان باشد. شاید موقع حرکت شانه درد را حس می‌کنید، اما درواقع بافت نرم گردن‌تان هم ممکن است آسیب دیده باشد.
در رابطه با آسیب‌های ماهیچه‌های گرداننده شانه، سندرم گیرافتادگی شانه هم به فشار تاندون‌های شانه بر زائده اخرمی یا آکرومیون اشاره دارد که تکه استخوانی روی کتف است که قسمتی از قفسه‌ای را شکل می‌دهد که استخوان بازو به زیر آن متصل است. عضلات و تاندون‌های ماهیچه‌های گرداننده شانه در این ناحیه زیر آکرومیالی هم قرار دارند. این فشردگی با تکرار حرکت‌های بالاسری رخ می‌دهد (برای مثال در ورزش‌های پرتابی یا شنا). شاید در اثر جراحت یا سقوط، ضعف در عضلات شانه و چیزهای دیگر هم رخ دهد.
بافت نرم و حالت قرارگرفتن
شرایط و آسیب‌هایی که در بالا عنوان شد، به‌طور کلی بر بافت و ساختارهای سخت در مفاصل تمرکز داشتند. اما بافت نرم را هم نباید فراموش کنیم. بافت نرم می‌تواند تاثیر فراوانی بر درد و سطح عملکرد شما داشته باشد.
منظورم از بافت نرم، عضلات، رباط‌ها، نیام‌ها (پوشش اطراف عضلات)، تاندون‌ها و... هستند. حتی این ساختارهای انعطاف‌پذیرتر ممکن است تنها دلیل برخی از دردهای ستون فقرات و شانه باشند. به‌عنوان مثال، اگر تا به حال تصادف با خودرو را تجربه کرده باشید، دردی که بعدها به سراغ‌تان می‌آید، خواه سردرد، درد گردن یا درد شانه، ممکن است فقط به‌خاطر آسیب به بافت نرم باشد. بسیاری از تصادف‌های کوچک خودرویی جزو این دسته هستند.
پیش‌تر گفتیم که وقتی گردن یا شانه‌هایتان آسیب می‌بینند، شاید بیش از یکی از اندام‌های بدن تحت‌تاثیر قرار گیرند. وقتی گردن درد دارید، شاید متوجه شوید که عضلات شانه‌هایتان قدرت‌شان را از دست داده‌اند. این امر به نوبه خود ممکن است منجر به شانه درد یا مشکلاتی در کتف‌تان شود.
برعکس، اگر در مفصل اخرمی ترقوه‌ای شانه‌تان (که درست در قله شانه قرار دارد) درد داشته باشید، ممکن است در گردن‌تان هم دردی احساس کنید.
آسیب شلاقی را هم فراموش نکنید! شلاقی هم در کنار دیگر انواع ضربه یا جراحت در گردن، ممکن است منجر به کشیدگی و پیچ‌خوردگی عضلات شود. این نوع آسیب در نواحی مختلف فرقی ندارد. گردن؟ شانه؟ هر دوی این اندام‌ها در قبال آسیب شلاقی و دیگر آسیب‌های معمول آسیب‌پذیرند. پس به احتمال زیاد در هر دو ناحیه درد و گرفتگی احساس می‌کنید.
درنهایت این‌که حالت قرارگرفتن شانه هم می‌تواند نقش مهمی در سلامت گردن ایفا کند. کسانی‌که تمام روز پشت میز می‌نشینند، بیشتر مستعد ابتلا به خم‌شدن شانه‌ها و گوژپشتی هستند. این هم به نوبه خود ممکن است منجر به حالت سرِ جلو آمده (forward head posture) شود. در این حالت ممکن است شانه و گردن‌تان با هم، تنش و ضعف عضلانی، ناتوانی و درد ایجاد کنند.
نظر شما