رشد روز افزون جمعیت کشور از یکطرف و توسعه صنایع کشور از سوی دیگر باعث شده که مصرف برق کشور هر ساله سیری صعودی را طی کند. با نگاهی به تجربه کشورهای صنعتی و توسعه یافته میبینیم که بخش خصوصی حضور پررنگی در روند تولید و توزیع برق در آن کشورها داشته است. طی یک سال گذشته شاهد برخی تحرکات در این زمینه از سوی دولت بودهایم. بدون شک واگذاری نیروگاهها به بخش خصوصی و خرید تضمینی برق از آنها در بلندمدت، شروع بسیار خوبی برای پروژه مذکور است.
سیاست خصوصیسازی برق زمانی شکل واقعی بهخود خواهد گرفت که سرمایهگذار بخش خصوصی بهطور حقیقی برق تولید کند و طبق شرایط بازار، مشتری خود را سرویس دهد. واقعیت اقتصاد ایران و مخصوصاً نیروگاههای برق طوری است که شرایط را برای حضور بخش خصوصی بهگونهای دشوار کرده است. وجود برخی شرکتها و صندوقهای شبه دولتی همچون صندوق بازنشستگی، تأمین اجتماعی و... بهعنوان رقیبی قدرتمند در برابر سرمایهگذاران حقیقی، کار را برای بخش خصوصی سخت کرده است. نباید از یاد ببریم که بخش خصوصی هنوز به آن توانمندی مالی نرسیده است که بتواند بدون کمکهای بانک اقدام به خرید نیروگاههای کشور کند.
پس کمکهای ارزی و ریالی بانکها به همراه پشتوانه کاری و فکری بخش خصوصی میتواند کمکهای شایانی به حرکت بخش خصوصی در این مسیر بکند. از جمله عواملی که تا به امروز به مانعی جهت تمایل بخش خصوصی به سرمایهگذاری در این حوزه تبدیل شده، یکی مشخص نبودن شرایط تامین سوخت مورد نیاز نیروگاهها از سوی دولت و دیگری نبود امکان فروش برق بهصورت مستقیم به مشتریان است.
وجود یارانههای سنگین بر مواد سوختی مورد نیاز نیروگاهها و همچنین بر برق تولیدی و آماده فروش آنها، باعث ارسال اطلاعات غلط به بخش خصوصی شد و نگرانیهایی را در این زمینه برای آنها ایجاد کرده است.بهنظر میرسد قیمتهای فعلی برق که دولت برای مصرفکنندگان صنعتی مشخص کرده تنها جوابگوی هزینههای تولید است.
از آنجاییکه طرح تحول اقتصادی بر واقعی شدن قیمتها اصرار دارد پس میتوان حدس زد که این طرح میتواند شرایط را برای سرمایهگذاران شفافتر از قبل کند. با واقعی شدن قیمتها بهطور حتم الگوهای مصرفی، بهینهسازی و اصلاح خواهند شد. ظاهراً طرح تحول اقتصادی بر فراهم کردن فضای داد و ستد آزاد که لازمه حضور قوی بخش خصوصی در حوزه تولید برق است، تلاشهای مثبتی داشته است. در کنار این طرح، با نگاهی به رویکردها در برنامه پنجم توسعه نیز میبینیم که بر توسعه بازارهای رقابتی تاکید شده است.
ظواهر امر گویای این است که مسیر حرکت بخش خصوصی به خوبی شناسایی شده است. اجرایی شدن حضور بخش خصوصی در این حوزه، نیازمند واقعی شدن قیمت حاملهای انرژی است. پس اجرای طرح تحول اقتصادی درصورتیکه با برنامه و هدفمند باشد میتواند نقش برجستهای در حضور بخش خصوصی در حوزه تولید برق داشته باشد.