کهنترین نشانه مربوط به چنگ، یکی از قدیمیترین سازهای ایرانی، در معبد چغازنبیل استان خوزستان یافت شده است.
نقشهای برجسته بر روی یک مهر بسیار قدیمی متعلق به 4000 سال پیش از میلاد مسیح، گروه کوچکی از نوازندگان و یک خواننده را نشان میدهد که در بین آنها یک نفر نوازنده چنگ دیده میشود. پس از آن نقش برجستهای متعلق به قرن چهارم میلادی در شهر کرمانشاه واقع در غرب ایران سند گویای چنگ نوازی در هزار و پانصد سال پیش است. این نقش برجسته، صحنه شکار گراز توسط یکی از پادشاهان ساسانی را نشان میدهد.
چنگ با آن که پیشینه زیادی در ایران دارد، به دلایل نامعلومی در طول زمان و مشخصاً از اوایل دوره صفویه جایگاه خود را از دست داد. تا جایی که در اوایل قرن بیستم میلادی هیچ نشانی از حضور زنده آن در اقصی نقاط ایران یافت نمیشد. اما این ساز با ورود به فرهنگ موسیقی اروپا، کم کم در ارکسترهای بزرگ برای خود جای محکمی باز کرد و نام هارپ Harp به خود گرفت. هارپ اینک در تمام فرهنگهای متأثر از جهان غرب، شناخته شده است.
امروزه با آن که چنگ، هنوز در فرهنگ موسیقی ایرانی جایی ندارد اما تلاشهایی برای احیای آن کم و بیش صورت میگیرد.
عبدالعلی باقرینژاد یکی از سازسازان علاقهمندی است که با پشتکار زیاد، تا کنون توانسته تعدادی از الگوهای چنگ باستان را با استفاده از نقشهای به جا مانده از دوران کهن و همچنین مطالعه متون تاریخی، بازسازی کند. وی ابتدا به اسناد بینقص زادگاهش کرمانشاه اشاره میکند و میگوید: "من این سازها را بر اساس کتیبههای موجود آثار باستانی به ویژه نقشهای طاق بستان کرمانشاه ساختهام."
هم زمان با سازنده این ساز، تعدادی از موسیقیدانان ترکیه برای احیای چنگ باستان همت گماردند و نمونه های بازسازی شده چنگ ترکی، هم اینک در گروههای کوچک موسیقی ترکیه نواخته میشوند. یکی از این گروهها چند سال، هم زمان با ششمین جشنواره موسیقی نواحی کرمان - زمستان 1383 - به ایران آمد و در کرمان نیز برنامهای اجرا کرد که صدای ایجاد شده، شباهت کمی به موسیقیهای امروزی داشت.
در ادامه این تجربهها، عبدالعلی باقری نژاد، احیاگر چنگ ایرانی، در سال جاری یک کنسرت پژوهشی برای معرفی چنگ باستان و نمونههای بازسازی شده آن برگزار کرده است و اینک قصد دارد دومین برنامه مفصلتر آن را طی روزهای 21 تا 23 اسفند ماه از ساعت 16 در فرهنگسرای کوثر کرج با همکاری سازمان میراث فرهنگی برگزار کند.
در کنار این کنسرت، علاقه مندان میتوانند از نمونه چنگهای بازسازی شده دیدن کنند