حال زمانی که در برنامه‌های تلویزیون از گزارش و خبر به وضعیت هوا می‌پرید یا برنامه دیگری مثل فیلم‌های آموزشی را انتخاب می‌کنید، آیا می‌دانید که کدام یک از آنها برای فرزند شما بهتر است و کدام یک او را زرنگ‌تر و باهوش‌تر بار می‌آورد؟ و آیا اساسا این برنامه‌ها تاثیری مثبت بر بچه‌ها دارند؟
در ماه گذشته میلادی، محققان مرکز رسانه‌ها و سلامت کودکان دانشگاه هاروارد و بیمارستان کودکان به‌طور مشترک گزارشی را منتشر کردند. آنها تاثیرات تلویزیون بر 827 کودک در فاصله سنی تولد تا 3 سالگی را مورد ارزیابی قرار دادند. مادران این کودکان پرسشنامه‌هایی را درباره اینکه فرزندانشان چند ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند پر کردند که نتایج استخراج شده به‌طور متوسط یک ساعت و نیم در روز را نشان می‌داد.
این در حالی است که آکادمی پزشکی آمریکا که مجله‌ای درباره گزارش اعلام شده منتشر کرد؛ 10 سال است که توصیه‌هایی را بر ضد‌تماشای تلویزیون برای این گروه سنی منتشر کرده و آنها را در اختیار والدین قرار می‌دهد اما به‌نظر می‌رسد که حاصل تلاش‌های این آکادمی به قدغن شدن تلویزیون در خانه‌ها منجر نشده است.براساس تحقیقات مرکز رسانه‌ها و سلامت کودکان، 68 درصد بچه‌های 2 ساله هر روز از رسانه‌های تصویری استفاده می‌کنند و حتی یک چهارم آنها در اتاق‌های خوابشان تلویزیون دارند!
جالب اینجاست که والدین، کودکان را از تماشای تلویزیون منع نمی‌کنند چون عقیده دارند که برخی از برنامه‌های تلویزیونی و ویدئویی جنبه آموزشی و تربیتی دارند و گزارش منتشر شده نشان می‌دهد که برخی از آنها فکر می‌کنند تماشای برنامه‌های آموزشی و تربیتی تلویزیون برای ذهن کودک مناسب است!
این تحقیق همچنین نشان می‌دهد؛ اغلب والدین کودکان معتاد به تلویزیون که به‌طور مداوم در معرض این رسانه قرار گرفته‌اند معتقدند که تلویزیون به رشد کودکان کمک می‌کند! بنابراین مهم است که تاثیرات تماشای تلویزیون بر رشد شناختی بچه‌ها تعیین شود. به عبارتی دیگر والدین فکر می‌کنند کودکان با تماشای تلویزیون در دوران تولد تا 3 سالگی، باهوش‌تر خواهند شد.
آیا واقعا باهوش‌تر هستند؟ احتمالا خیر! چون بعد از تطبیق داده‌های این تحقیق با فاکتورهایی چون سن و آموزش نشان داده شد که بچه‌هایی که از سنین کم در معرض برنامه‌های تلویزیونی و حتی برنامه‌های آموزشی آن قرار می‌گیرند، نسبت به سایر کودکان توانایی بیشتری در یادگیری لغات، درک بصری و... ندارند. سرپرست این گروه تحقیقی با تعجب می‌گوید:می‌دانم چرا والدین بچه‌ها را اینگونه به تلویزیون عادت می‌دهند؛ چون رسانه‌ها تنها می‌خواهند محصولات خود را در معرض دید مخاطب قرار دهند و بچه‌ها نباید در این بازی دخیل باشند.
از سوی دیگر تحقیقات این مؤسسه نکته دیگری را نیز روشن می‌کند: برخلاف تصور والدین و اعتماد محض آنها به برنامه‌های آموزشی و غیرآموزشی تلویزیون، محققان انتظار داشتند که این کودکان حداقل بدتر از دیگران نباشند. چون در پایان مشخص شد که این کودکان از نظر توانایی درک لغات و شناخت و ادراک از محیط پیرامون در وضعیتی بدتر از سایر کودکانی هستند که در معرض تلویزیون قرار نمی‌گیرند.
نویسنده‌ای با مطالعه گزارش تحقیقاتی مرکز رسانه‌ها و سلامت کودکان علل تشویق کودکان از سوی والدین و به‌ویژه مادرانشان به تماشای تلویزیون را با عوامل اجتماعی مرتبط دانسته و معتقد است که فاصله بین خانواده‌ها و عدم‌همبستگی‌های قبلی بین فامیل منجر به بروز چنین اشتباهاتی از سوی والدین نسبت به فرزندانشان شده است. وی در تبیین این موضوع می‌گوید که یک مادر غار نشین با داشتن خانواده‌ای گسترده شامل پدر، مادر، خواهر و برادر بهتر از مادران جدید کنترل فرزندانش را در دست داشته و آسان‌تر به تربیت آنها می‌پرداخته است! اما زندگی امروز امکان ارتباط با سایر اعضای فامیل را برای مادر و کودک
از بین برده و باعث شده که مادر برای سرگرم کردن فرزندش به رسانه‌هایی چون تلویزیون روی آورد.
مک کی یک دیگر از محققان مؤسسه مرکز رسانه‌ها و سلامت کودکان معتقد است که تلویزیون امروز به‌عنوان یک پرستار در زندگی بچه‌ها حضور دارد به همین دلیل باید سعی کنیم از میزان تماشای آن از سوی بچه‌ها بکاهیم چون نمی‌توانیم اثرات منفی تلویزیون و برنامه‌های آن را بر کودکان محدود کنیم.
از سوی دیگر محققان این مؤسسه معتقدند که والدین تحت‌تأثیر جاذبه تبلیغاتی دی وی دی‌ها و فیلم‌های ویدئویی آموزشی قرار می‌گیرند. این بسته‌های به ظاهر آموزشی در یک بسته بندی جذاب و فریبنده به والدین ارائه می‌شوند و حتی با ارسال به در منازل فرصت انتخاب صحیح را از آنها سلب می‌کنند.
ماری ایوانس اشمیت سرپرست محققان مرکز رسانه‌ها و سلامت کودکان در بیمارستان کودکان بوستون هشدار می‌دهد که اگرچه هنوز تحقیقات ما دیگر اثرات زیانبار تلویزیون را به‌طور مطلق نشان نداده اما والدین باید نسبت به خطرات چاقی، آشفتگی در خواب و احتمال اختلال در توجه و... نیز آگاه باشند. البته در مجموع محققان این مرکز اعلام کرده‌اند که هنوز نمی‌توان به‌طور دقیق اثرات منفی و مثبت تماشای برنامه‌ها تلویزیونی و سی دی‌ها و دی وی دی‌های آموزشی را با یک تحقیق بر شمرد اما در شرایط فعلی می‌توان به تحقیقی که اخیرا منتشر شده استناد کرد و از والدین خواست به جای نشاندن بچه‌ها جلوی تلویزیون، برای آنها کتاب بخوانند.
واشنگتن پست- 3 مارس 2009
