دست پر ایران در حوزه جنگجویان روباتیک

به گزارش همشهری آنلاین، این گفت‌وگو را ملاحظه بفرمایید.

• پدیده روبات‌های قاتل چند سالی است که به‌صورت تئوری مطرح شده، اما با توسعه فناوری‌های حوزه روباتیک و همچنین توسعه هوش مصنوعی به‌نظر می‌رسد که کم‌کم در حال تبدیل شدن به واقعیت است. در حال حاضر در برخی از ارتش‌های دنیا از روبات‌هایی برای جنگ استفاده می‌کنند، آیا این روش خلاف منشورهای سازمان ملل نیست؟

شلتوکی: استفاده از روبات یا تسلیحات خودکار در ارتش‌های جهان مراتب مختلفی دارد؛ امروزه با توسعه تسلیحات بدون سرنشین شامل خودروهای رزمی بدون سرنشین، پرنده‌های بدون سرنشین، شناورهای سطحی و زیرسطحی بدون سرنشین در واقع ما با گونه‌ای از روبات‌ها در ارتش‌های جهان مواجهیم که کاربری خاص خود را پیدا کرده‌اند؛ خاصه آنکه این تسلیحات در ترکیب با هوش مصنوعی و سامانه‌های خودآموز، توانسته‌اند تا حد زیادی مستقل از انسان و اپراتور عمل کنند و به نوعی آنها را به روباتی اتوماتیک تبدیل کرده است. اما روبات‌های قاتل هنوز متداول نشده‌اند و کاربری عملیاتی مشخص و قابل توجهی برای آنها در ارتش‌های جهان تعریف نشده است و براساس شواهد موجود، با عملیاتی شدن کامل نیز فاصله قابل توجهی دارد. درخصوص قوانین بین‌المللی باید گفت که سازمان ملل تاکنون چندین‌بار برای تصویب کنوانسیون  یا قوانینی درباره روبات‌های قاتل اقدام کرده است که تا الان نتیجه‌ای در بر نداشته و هربار جلسات بدون نتیجه‌گیری به پایان رسیده است. علت اصلی این ماجرا، همین عدم‌عملیاتی شدن این پدیده در ارتش‌های جهان است؛ در حقیقت کشورها هنوز نمی‌دانند که می‌خواهند درباره چه چیزی قانونگذاری کنند و تنها تصورشان از این موضوع به همان فیلم‌های هالیوودی ساخته شد برمی‌گردد.

البته موضوع هوش مصنوعی و توسعه روزافزون و عجیب آن کشورها را به یک نگرانی نسبتا عمیق فرو برده به‌طوری‌که حتی موضوع نشست اخیر رئیس‌جمهور آمریکا و نخست‌وزیر انگلیس، هوش مصنوعی بود که دو طرف تأکید کردند برای وضع مقرراتی پیرامون این پدیده با شرکای دیگرشان تبادل نظر خواهند کرد.

• توسعه هوش مصنوعی آیا باعث به حقیقت پیوستن سری فیلم‌های ترمیناتور نمی‌شود؟

شلتوکی: هوش مصنوعی در حال توسعه چشمگیری در همه شئون زندگی انسان‌هاست و به‌طور طبیعی می‌تواند بر بعد امنیت زندگی انسان‌ها نیز اثرگذاری داشته باشد. البته مانند تیغ دو لبه است که هم کاربرد مثبت و هم کاربرد مخرب خواهد داشت. از این جهت می‌توان هوش مصنوعی را ابزاری برای کمک کردن به جرم و جنایت برشمرد و از سوی دیگر هم می‌توان از آن برای مقابله با جرم و جنایت استفاده کرد که البته برای جلوگیری از جنبه منفی آن نیازمند تصویب قوانین و مقررات سختگیرانه بین‌المللی در این حوزه هستیم.

• به‌نظر شما چند سال دیگر دنیا می‌تواند با شورش روبات‌های قاتل علیه بشریت فاصله داشته باشه؟

شلتوکی: از منظر نظامی و همچنین اقتصادی نمی‌توان آینده و افق نزدیکی را برای این موضوع درنظر گرفت؛ نخست آنکه از نظر نظامی، فعلا نقش محوری و مشخصی برای روبات‌های قاتل تعریف نشده است و ارتشی در دنیا برنامه عملیاتی برای به‌کارگیری آنها ندارد.

از سوی ‌دیگر پدیده روبات‌های قاتل علاوه بر اینکه ساخت آنها نیازمند فناوری‌های بسیار بالایی است که احصای آن فناوری‌ها نیازمند صرف هزینه‌های گزاف در فرایندهای تحقیقاتی و توسعه‌ای است. همچنین نگهداری و آماده به خدمت نگه‌داشتن لشکری از این روبات‌ها قطعا نیازمند صرف هزینه‌های هنگفت است. این درحالی است که از منظر اقتصادی، کشورها ترجیح می‌دهند روی تسلیحات کشتار جمعی به‌ویژه تسلیحات هسته‌ای سرمایه‌گذاری کنند که با صرف هزینه‌های کمتر بازدهی بیشتری برای آنها خواهد داشت.

• تسلیحات خودران و روباتیک که صرفا به‌منظور حضور در میادین نبرد طراحی شده‌اند، در چه میزان از توسعه قرار دارند و وضعیت ایران در تولید اینگونه تسلیحات چگونه است؟

شلتوکی: همانگونه که اشاره کردم، تسلیحات روباتیک جنگی طیف گسترده‌ای از تسلیحات بدون سرنشین را در برمی‌گیرد؛ در حال حاضر آنچه به‌صورت علمیات در دنیا وجود دارد، استفاده از هوش مصنوعی در تسلیحات بدون سرنشین برای کمک کردن به اپراتور خود است. البته نمونه‌هایی نیز وجود دارد که به‌صورت کاملا خودکار و براساس آنچه به آنها آموزش داده شده (Machine Learning) است، عمل می‌کنند که در این حوزه نیز به‌حمدالله دست ایران پر است. امروز در کشورمان روبات‌های جنگجوی زمینی توسعه قابل توجهی پیدا کرده‌اند که می‌توانند در عملیات‌های مختلف زمینی شرکت کنند.

اوج به‌کارگیری این فناوری در حوزه پهپادی است که در حقیقت با استفاده از هوش مصنوعی به‌ویژه در پرنده‌های انتحاری، عملکردی کاملا اتوماتیک به این پرنده‌ها داده است به‌طوری که در عملیات‌های پهپادی چند فروندی، یک پهپاد می‌تواند به‌عنوان لیدر دسته پروازی عمل کند و دیگر پرنده‌ها را هدایت کند. در حوزه زیرسطحی نیز امروز شناورهای بدون سرنشین زیرسطحی در نیروی دریایی سپاه توسعه پیدا کرده‌اند که تنها لازم است این شناورهای زیرسطحی بدون سرنشین در منطقه مدنظر به آب انداخته شوند، خود این شناورها با استفاده از سنسورهای مختلف زیرآبی و همچنین بهره‌مندی از هوش مصنوعی قادر به تشخیص شناورهای دشمن و همچنین حمله به آنها هستند.

گفت‌وگو: ساسان شادمان منفرد