مشکلات غذایی در شرایط بحرانی

بنابراین همه قدم‌های ممکن باید برداشته شود تا رنج انسان‌ها از بلایا کاهش یابد و افراد آسیب دیده حق زندگی پرمنزلتی داشته باشند.

یکی از مهم‌ترین نیازهای اولیه مردم بعد از وقوع بلا، غذاست. تامین و توزیع غذای سالم، کافی و بهداشتی یکی از بزرگترین چالش‌هایی است که همواره فراروی مدیران در وضعیت بحران است؛  زیرا بلایا اثرات متفاوتی روی وضعیت غذا و تغذیه منطقه آسیب دیده می‌گذارند.

مهم‌ترین دلایل بروز مشکلات غذا رسانی در بحران به شرح زیر است:
-  تخریب منابع تولید مواد غذایی (از بین رفتن زمین‌های کشاورزی، تخریب چاه‌ها و قنات‌ها، از بیـن رفتن دام‌ها و طیور و علوفه و غذای مورد نیاز آنها، تخریب کارخانه‌ها و یا توقف فعالیت‌های تولید مواد غذایی در آنها).
-  اختلال در روند توزیع غذاها به‌دلیل تخریب فروشگاه‌های مواد غذایی و یا تخریب راه‌ها و جاده‌ها.
- آلوده شدن آب‌های لوله‌کشی به‌دلیل شکستگی‌ها و نیاز مردم به آب سالم.
- از بین رفتن مراکز ذخیره مواد غذایی نظیر سیلوها، سردخانه‌ها و انبارهای مواد غذایی.
- قطع برق و از بین رفتن وسایل نگهداری مواد‌غذایی و در نهایت فساد مواد‌غذایی.
- آشفته شدن وضعیت مالی خانواده‌ها و نبود امکان خرید مواد‌غذایی.

بازتاب این اختلالات کاهش دسترسی مواد غذایی در منطقه است. تامین نیازهای غذایی به‌ویژه در گروه‌های آسیب‌پذیر تـغـذیه‌ای شامل کـودکـان، زنان بـاردار و شیـرده، سالمندان، بیماران، خانــواده‌های پرجمعیت، افراد تنها یا بیوه بسیار مهم است. بنابراین در هنگام بحران گروه‌های آسیب پذیر باید سریعا شناسایی و تحت مراقبت‌های تغذیه‌ای قرار گیرند.

مهم‌ترین نیاز‌های غذایی

اولین سؤالی که بعد از وضعیت اضطراری در مورد تغذیه مردم پیش می‌آید این است که چه نوع و چه مقدار مواد غذایی برای مردم آسیب‌دیده مورد نیاز است؟ برآورد میزان مواد‌غذایی بستگی به وضعیت کنترل بحران دارد که می‌توان آن را به 3مرحله تقسیم کرد:   مرحله اول: اوج بحران، شرایطی است که اولویت؛  نجات، حفظ حیات افراد، کمک رسانی سریع به مجروحان و مصدومان است که ممکن است این وضعیت 3‌تا 7 روز به‌طول بینجامد.
مرحله دوم: شرایطی است که افراد در محل‌های سکونت موقت استقرار داده شده‌اند؛  این وضعیت ممکن است از هفته دوم تا سوم بعد از بحران متغیر باشد.

مرحله سـوم: شــرایطی است که امکانات بیشتری برای زندگی راحت‌تر افراد آسیب دیده فراهم می‌شود.

در اوایل بحران به دلیل مشکلات موجود در تهیه، نگهداری و پخت مواد غذایی، باید از غذاهای آماده به‌ویژه کنسروها استفاده شود. بنابراین در هفته اول بحران استفاده از کنسروهای مختلف مانند تن‌ماهی، لوبیا، عدس و...   همراه با نان، خرما و بیسکویت توصیه می‌شود. با توجه به نیاز تنوع مصرف مواد غذایی باید حتی‌الامکان از کنــسروهای مخـتلف و مـناسب جهـت مصرف روزانه مردم استفاده شود.

مرحله دوم زمانی که تنوع در مصرف مواد غذایی کاهش می‌یابد هر چند نیازهای تغذیه‌ای به‌ویژه از نظر انرژی و پروتئین تامین می‌شود، افراد آسیب دیده به دلیل دستـــرسی ناکافی به مواد غذایی تازه به‌ویژه سبزی‌ها و میوه‌ها (برای مدت زمانی حدود یک ماه یا بیشتر) با کاهش دریافت ویتامین‌ها و املاح به ویژه ویتامین‌های C, B2, B1, A، اسید فولیک و آهن روبه‌رو خواهند شد. در این مواقع یا باید از مواد غذایی غنی شده با ویتامین‌ها و املاح استفاده  کرد و یا از طریق مکمل‌های دارویی ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز، تامین شود.

در مرحله سوم: هر چه سریعتر درصورت مساعد بودن شرایط (وجود ظروف غذا و وسیله پخت) می‌توان غذا را به‌صورت پخته یا به‌صورت خشک در میان مردم توزیع کرد. در غیراین صورت توزیع غذاهای کنسرو همراه با نان، پنیر، ماست، آب میوه، بیسکویت و خشکبار باید کماکان ادامه یابد (حداقل 3-2 هفته).

اگر بتوان هر چه سریعتر مواد غذایی را به شکل خشک در میان مردم آسیب دیده توزیع کرد، این مسئله می‌تواند احساس امنیت خاطر را برای این افراد ایجاد کرده و از لحاظ روانی آنان را حمایت کند.  در لیست مواد غذایی خشک باید درصورت امکان میوه‌ها و سبزی‌های تازه، شیر استریل و ماست پاستوریزه گنجانده شود و درصورت نامناسب بودن شرایط نگهداری اقلام غذایی فوق باید از خشکبار، انواع مغزها، آب میوه‌ها و... استفاده کرد.

توصیه‌های ضروری در شرایط بحران

1- تغذیه گروه‌های آسیب پذیر به‌ویژه کودکان زیر 5 سال، مادران باردار و شیرده، کودکان بدون سرپرست، سالمندان و معلولان و...  در هنگام بحران بسیار ضروری است.

2-کلیه امدادگران، کارکنان سازمان‌ها و نهادهای دولتی که به منـطقه حـــادثه دیــده اعزام می‌شوند باید حداقل یک هفته از نظر مواد غذایی مورد نیازشان خودکفا باشند.

3- غذاهای پخته و خام در کلیه مراحل تهیه، توزیع و نگهداری باید مجزا باشند.

4- محل‌های تهیه، توزیع، نگهداری و یا ارائه مواد غذایی در هنگام بحران باید از نظر کلیه مسائل مربوط به بهداشت محیط شامل آب مصرفی، وجود ناقلین (حشرات و  جوندگان)و سرویس‌های بهداشتی،  تحت نظارت دقیق کارکنان بهداشت محیط باشند.

5- از تغذیه شیرخواران با شیر مادر باید حمایت جدی به عمل آید و از توزیع شیر‌خشک بدون ارزیابی دقیق وضعیت خانوارهای آسیب دیده پرهیز شود.

6- درصورت نیاز به تغذیه شیرخوار با شیر خشک رعایت دستورالعمل تهیه شیر خشک با آب جوشیده باید حتما مدنظر قرار گیرد. بروز اسهال به‌علت رعایت نکردن مسائل بهداشتی در کودکان شیرخوار بسیار خطرناک است.

7- تعداد وعده‌های غذایی کودکان باید حداقل 3وعده در روز باشد.

8- کمک‌های غذایی خارجی باید با فرهنگ مردم منطقه منطبق باشد.

9- اهدا‌کنندگان هدایا باید از طریق رسانه‌های عمومی مطلع شوند که مواد غذایی مورد نیاز مردم منطقه چیست و چگونه و به کجا باید تحویل داده شود تا کمک‌های مردمی مفید واقع شود.

10- با حمایت مسئولین امداد و  راه‌اندازی شبکه‌های توزیع مواد غذایی و بازگشایی فروشگاه‌ها، دسترسی مردم به مواد غذایی تسهیل شود.

11-  در بازکن، لیوان یک‌بار مصرف، قاشق و چنگال از ابتدا در اختیار مردم قرار گیرد.