عده‌ای با لباس‌هایی که احتمالا برای مردم آن روزگار مسخره به‌نظر می‌رسید از راه رسیدند؛ مردانی با شلوارک و کت و کلاه‌هایی به گردی نعلبکی اما با عمق یک قابلمه. با بیرون زدن سیاهی از دل زمین، کم‌کم مردم ایران هم به این چهره‌ها عادت کردند و حتی خودشان هم به شکل آنها درآمدند. در روز پنجم خرداد سال 1287 نخستین چاه نفت خاورمیانه در خاک ایران فوران کرد.
مهندس جورج برنارد رینولدز به سرعت خود را به نزدیک‌ترین تلگرافخانه رساند و متن کوتاهی برای ویلیام ناکس دارسی فرستاد تا او را از کشف نفت در ایران با خبر کند و از همین جا داستانی 100 ساله آغاز شد که هنوز ادامه دارد.
هنوز هم تمام مردم ایران هر شب به اخبار گوش می‌کنند تا ببینند قیمت نفت چقدر تغییر کرده است و هنوز هم مردانی به میدان سیاست می‌آیند که با وعده‌های نفتی، راه خود را در پیچ و خم‌های دنیای سیاست باز می‌کنند.
هنوز هم لوله‌هایی که مثل مار روی زمین‌های داغ جنوب امتداد پیدا کرده‌اند شبیه رگ‌هایی می‌مانند که به اقتصاد ایران خون می‌رسانند و این داستان از 100 سال پیش تا امروز با فراز و فرودهای بسیار ادامه پیدا کرده است.
شاید داستان 100 ساله نفت ایران را خیلی‌ها بدانند و بارها و بارها برای این موضوع کنفرانس‌ها و همایش‌ها برگزار شده باشد اما کمتر پیش آمده که نشانه‌هایی تصویری از این تاریخ یک قرنی برای عموم مردم به نمایش گذاشته شود.
در آخرین روزهای سال 87 نمایشگاهی در مرکز فرهنگی هنری صبا برگزار شد که می‌توانست بخش‌های مهم این تاریخ را به مردم نشان دهد اما حیف که زمان آن درست وقتی در نظر گرفته شد که خیلی‌ها نتوانستند آن را ببینند. مرکز صبا در 2 هفته پایانی سال 1387 که در واقع صدمین سال استخراج نفت در ایران بود، مجموعه‌ای از عکس‌ها و اسناد مربوط به تاریخ این موضوع را به نمایش گذاشت.
نمایشگاه « از نفط تا نفت» تصاویری را دربر می‌گرفت که از آغاز نخستین فوران‌های نفت در مسجد سلیمان آغاز می‌شد و تا ساخت عظیم‌ترین سکوهای نفتی روی دریا در سال‌های اخیر ادامه پیدا می‌کرد. مسئولان برگزاری نمایشگاه، آن را به 4دوره تاریخی تقسیم کرده‌اند: دوره اول، حضور استعمارگران(1287 تا 1329)، دوره دوم، عصر ملی شدن صنعت نفت(1329 تا 1357)، دوره سوم، عصر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس(1357 تا 1367) و دوره چهارم، عصر شکوفایی و توسعه(1367 تا 1387). آنچه در این نمایشگاه جلب توجه می‌کرد نه نگاه عکاسانه و نه ارزش آثار از دیدگاه تجسمی بود بلکه تاریخ‌نگاری این رویداد اهمیت داشت که در عکس‌های سیاه و سفیدی به چشم می‌آمد که بین سال‌های 1287 تا سال‌های دهه 1330 ثبت شده است.
بازدیدکنندگان از این نمایشگاه با مجموعه‌ای از تصاویر روبه‌رو شدند که جزئیات و نکات بسیار جالبی از زندگی و روند تحولات ایران در نیمه اول قرن چهاردهم خورشیدی را دربرمی‌گرفت. مجموعه عکس‌های سیاه و سفید این نمایشگاه که در قطع بزرگ چاپ شده بودند، تصاویری را به نمایش می‌گذاشتند که در نبود فیلم‌های داستانی جذاب یا نمایش تصاویر آرشیوی موجود از گذشته ایران، می‌تواند موضوعات گوناگونی را به تماشاگران نشان دهد. هر چند محور اصلی و موضع مشترک همه این عکس‌ها به «نفت» مربوط می‌شد اما جذابیت دیگری نیز در این تصاویر وجود داشت که به صحنه‌هایی مربوط می‌شد که در گذر زمان ثابت مانده‌اند تا به چشم بیننده امروزی بیایند.
یکی از این نکات جذاب، نوعی تضاد و دوگانگی فرهنگی است که از دل عکس‌ها، خود را نمایان می‌کند. در این مجموعه می‌توان عکس‌های نخستین چاه نفت ایران را دید که در آن کارگران ایرانی و خارجی مشغول کار هستند. لباس‌های هر دو گروه، مندرس و آلوده به همان سیاهی و لکه‌هایی است که انتظار می‌رود روی یک چاه نفت به تن کارکنان بنشیند اما ایرانی‌ها همان کلاه‌های نمدی و لباس‌های 100 سال پیش را به تن دارند و فرنگی‌ها با کلاه‌های شاپو و کت و شلوار دیده می‌شوند.
در عکسی از عملیات حفاری مته چرخان در سال 1304 ، دو کارگر ایرانی در جلوی صحنه مشغول کار با مته حفاری هستند و در پشت آنها چند نفر خارجی با لباس‌های فرنگی به اهر‌م‌ها و میله‌ها تکیه داده‌اند. نمونه‌های این نوع عکس‌ها در این نمایشگاه زیاد است و جزئیات پوشش افراد، نحوه کار کردن آنها و نوع روابطشان با هم می‌تواند نکات بسیاری را از زمان حضور انگلیسی‌ها در میدان‌های نفتی ایران مشخص کند.
در تصویر دیگری از این مجموعه، نقشه‌برداری خارجی حضور دارد که با کت و شلوار و کفش مشغول کار با دوربین و وسایل نقشه‌برداری آن زمان است و در کنارش مردی ایرانی دیده می‌شود که با کلاه نمدی و گیوه به‌عنوان دستیار ایستاده و ابزار کار را در دست گرفته.
کمی که از سال‌های اولیه اکتشاف نفت در ایران جلوتر می‌رفتیم با مجموعه تصاویر دیگری مواجه می‌شدیم و می‌توانستیم عکس‌هایی را ببینیم که موضوع‌های آنها اختصاص داشت به انتقال لوله توسط ارابه موتوری برای احداث خط لوله نفتی مسجد سلیمان به آبادان و ایجاد خطوط راه آهن برای انتقال تجهیزات مورد نیاز آنها.
در این عکس‌ها می‌شد نمونه‌هایی از تصاویر مستندنگاری اجتماعی را نیز دید. یکی از جالب‌ترین عکس‌های این بخش، تصویری است که در آن فردی در حال تراشیدن سر یکی از کارگران شرکت نفت انگلیس دیده می‌شود. تاریخ این عکس به سال 1288 و زمان احداث خط لوله انتقال نفت از مسجد سلیمان به آبادان مربوط می‌شود. مرد کارگر با پوتین‌هایی که قاعدتا باید از کارفرمایش گرفته باشد روی لوله نفت نشسته و پارچه بلند سلمانی را به دور گردن دارد. مرد سلمانی با گیوه‌ای که به پا دارد، تیغ به دست مشغول تراشیدن موهای کارگر است و یک قدم عقب‌تر از این 2 نفر کودکی دیده می‌شود که با سر و وضعی کثیف و ژولیده، همان لباس‌های سنتی ایران را بر تن دارد و با پاهای برهنه ایستاده و به این 2 مرد نگاه می‌کند.
یکی از عکس‌هایی که تضاد آن زمان از جامعه ایران را به خوبی نشان می‌دهد، تصویری است که از لحظه حضور انگلیسی‌ها در چادر عشایر ایرانی ثبت شده. در این عکس میهمانان خارجی با کت و شلوار و کراوات در حالی که کفش‌هایشان را هم به پا دارند روی فرش‌های کف چادر و در کنار سفره‌ای مملو از خوراکی نشسته‌اند و مشغول غذا خوردن هستند. آنها با حالتی ناشیانه روی زمین نشسته‌اند و با خیال راحت مشغول لقمه برداشتن از سفره هستند و در طرف دیگر سفره، عشایر ایرانی جای دارند که همه به دوربین نگاه می‌کنند و کاری به کار سفره غذا ندارند. این تضاد اجتماعی را می‌شد به شکلی دیگر در عکس‌هایی دید که در آنها، کارگران ایرانی با لباس‌های محلی مشغول کار با دستگاه‌های تراش در کارگاه‌های شرکت نفت هستند.
به غیراز این عکس‌ها که زمان آنها به تاریخی نزدیک به 100 سال پیش بازمی‌گردد، عکس‌های دوران ملی شدن صنعت نفت، انقلاب اسلامی در مناطق نفتی، آغاز جنگ و حمله به پالایشگاه‌های نفت و دوران خاتمه جنگ و بازسازی میادین و چاه‌های نفتی نیز در این نمایشگاه وجود داشت که هر کدام از آنها بازگو‌کننده بخشی از رویدادهای مهم تاریخ ایران معاصر بودند. به‌ویژه در بخش تصاویر مربوط به ملی شدن صنعت نفت عکس‌هایی به نمایش گذاشته شده بود که پیش از این امکان دیدن آنها برای عموم فراهم نبود.
مثل عکس‌های خروج کارکنان انگلیسی به همراه خانواده‌هایشان با هواپیما از فرودگاه مسجد سلیمان، نصب تابلوی هیئت‌مدیره موقت شرکت ملی نفت ایران در خرمشهر، سخنرانی حسین مکی عضو هیئت خلع ید از نفت در اجتماع کارگران صنعت نفت آبادان، تظاهرات مردم برای ملی شدن نفت و درگیری آنها با نیروهای پلیس و قرائت لایحه دفاعیه دکتر محمد مصدق در دادگاه لاهه که تاریخ همه این عکس‌ها به سال‌های 1330 و 1331 بازمی‌گردد.
