ایمنی نسبی بانک‌های اسلامی در کشورهای مختلف در مقابل بحران مالی بین‌المللی باعث شده است تا اقتصاد اسلامی مورد توجه قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین امتیازات بانک‌های اسلامی در مقایسه با بانک‌های جهان سرمایه‌داری علاوه بر ممنوعیت دریافت بهره این است که بانک‌های اسلامی نه براساس احتمالات بلکه تنها با تکیه بر موجودی واقعی خودشان معامله می‌کنند.
روزهای دوم و سوم ماه مارس (12 و 13 اسفند‌ماه سال گذشته) در پی بحران مالی جهانی، پنجمین مجمع بین‌المللی اقتصاد اسلامی در جاکارتا برگزار شد. «موسی هیتام» رئیس این مجمع اعلام کرد: رهبران بسیاری از کشورها و رؤسای مؤسسات مالی جهانی در این نشست حضور داشتند. بحران مالی جهانی سبب شده است که روش کار بانک‌های اسلامی مورد توجه قرار گیرد. مروری بر مباحث مطرح شده در این مجمع بیانگر رویکرد تازه‌های کشورهای جهان به اقتصاد اسلامی است.
در پنجمین مجمع بین‌المللی اقتصاد اسلامی در جاکارتا، رئیس بانک بین‌المللی اسلامی قطر، گفت: ایمنی نسبی بانک‌های اسلامی در مقابل بحران مالی بین‌المللی سبب شده است محافل اقتصادی این بار بحث‌های این مجمع را جدی‌تر بگیرند. هدف اساسی مجمع بین‌المللی اقتصاد اسلامی گسترش مناسبات تجاری میان بخش خصوصی در کشورهای اسلامی و غیراسلامی است. به این علت بحث بر سر بحران مالی بین‌المللی در نشست امسال از اهمیت خاصی برخوردار بود. سیستم بانکداری اسلامی می‌تواند در زمینه کاهش ریسک‌ها، بدلی برای سیستم مالی جهانی باشد.
بانک‌های اسلامی بدیلی برای سیستم مالی جهانی
اوج‌گیری بحران مالی بین‌المللی از سال ۲۰۰۸میلادی سبب شد که بانک‌های اسلامی در سراسر جهان توجه محافل اقتصادی را به‌خود جلب کنند. هفته نامه دی‌ولت آلمان، تابستان سال گذشته نوشت: بانک‌های اسلامی به تازگی آلمان را به‌عنوان یک بازار بزرگ برای سرمایه‌گذاری‌های خود کشف کرده‌اند. در همین گزارش آمده بود: بانک‌های اسلامی در سال‌های اخیر در کشورهایی مثل مالزی، اندونزی و عربستان سعودی بخش قابل توجهی از بازار را به‌خود اختصاص داده‌اند. رهبران کشورهای اسلامی اجرای بانکداری اسلامی برای رویارویی با بحران مالی جهانی را خواستار شدند.
یادآوری اهمیت قوانین
واتیکان اهمیت قوانین اقتصادی اسلامی را یادآور شد. روزنامه آسرواتروره رومانو به‌عنوان روزنامه رسمی واتیکان طی مقاله‌ای تأکید کرده است: بانک‌های غربی باید به قوانین اقتصاد اسلامی برای بازگرداندن اطمینان میان مشتریان خود در طول بحران جهانی اقتصاد توجه کنند. اصول اخلاقی که اقتصاد اسلامی برپایه آن قرار گرفته بانک‌ها را به مشتریان و همچنین روحیه حقیقی که باید در خدمات مالی مشاهده شود نزدیک‌تر می‌کند. این مقاله استدلال کرده است که بانک‌های غربی باید از ابزارهایی چون اوراق بهادار اسلامی استفاده کنند. اوراق بهادار اسلامی می‌تواند برای سرمایه‌گذاری در صنایع اتومبیل یا بازی‌های المپیک آینده به میزبانی لندن مورد استفاده قرار گیرد.
راه خلاصی برای بحران سرمایه‌داری
نشریه اقتصادی مید با اشاره به تلاش جهان سرمایه‌داری برای یافتن راهکاری جهت حل بحران مالی کنونی نوشت: فرصتی طلایی برای بانکداری اسلامی پدید آمده است تا خود را نشان دهد. سیستم بانکداری غربی اخیرا از ابزارهایی استفاده می‌کند که نظام بانکداری اسلامی چندی است از آنها استفاده کرده است. در حالی‌که جهان به‌دنبال راهکارهایی برای خلاص شدن از شر بحران مالی اخیر است، بانکداری اسلامی می‌تواند از این فرصت به بهترین نحو ممکن استفاده کند.
همچنین نشریه اقتصادی میس با اشاره به ناتوانی بانک‌های بهره پایه از تامین مالی طرح‌ها نوشت: اکنون بهترین فرصت برای ابراز وجود بانک‌های اسلامی در جهان پدید آمده است. در حالی‌که بانک‌های اسلامی طی چند سال گذشته بیشتر در صف سرمایه‌گذاری در طرح‌های منطقه خلیج فارس قرار گرفته‌اند، معمولاً در این رقابت‌ها که پیروز آنها بانک‌های معمولی بودند بازنده می‌شدند، اما اکنون در نتیجه بحران کنونی مالی عقب‌نشینی شدید بانک‌های معمولی برای آنان این فرصت را ایجاد کرده که نه تنها به پرکردن خلأ تامین بودجه کمک کنند، بلکه مهر خود را بر تامین مالی طرح‌ها بزنند.
تقدیر از بانکداری اسلامی در آمریکا
جایزه انجمن بانکداران آمریکایی در سال 2009 به‌دلیل ارائه خدمات شرع‌محور و محصولات بانکی اسلامی به یکی از بانک‌های آمریکایی تعلق گرفت. «استفان رانزینی» رئیس مؤسسه مالی اسلامی مستقر در دانشگاه میشیگان گفت: هیچ‌وقت تصور نمی‌کردم با بانکداری اسلامی سروکار پیدا کنم، چرا که هرگز درباره آن مطلبی نشنیده بودم، اما انجام کارهای دشوار همیشه حس خوبی به‌دنبال دارد. این بانک جایزه انجمن بانکداران آمریکایی را برای کمک به افزایش و ارتقای مقوله مالکیت خانه میان مسلمانان آمریکایی دریافت کرده است. از آنجا که مسلمانان از تسهیلات بانک‌های متداول استفاده نمی‌کنند کمتر می‌توانند صاحب‌خانه شوند، چرا که تسهیلات این بانک‌ها دربرگیرنده پرداخت سود است، اما اسلام مسلمانان را از پرداخت و دریافت سود منع کرده است.
بانکداری اسلامی در ایران
«محمد نهاوندیان» رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در آخرین جلسه هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در سال گذشته گفت: بحران اقتصادی دنیا نشان داد بانک‌هایی که به شیوه بانکداری اسلامی اداره می‌شوند کمترین ضربه را از بحران خورده‌اند چراکه همه عقود اسلامی مبتنی بر سود واقعی بوده است. در این میان کاری که بانک‌های اسلامی کرده‌اند این بوده است که اگر اقتصاد و تولیدی مولد بوده از آن سود دریافت کرده‌اند، اما متأسفانه برخی بانک‌های ایران در شرایطی که مشکل فروش دارند و تولیدات در انبارها مانده‌اند به تولیدکننده فشار وارد می‌کنند تا اقساط را بپردازد و اگر نیز این کار را صورت ندهند به احکام اجرایی متوسل می‌شوند.
وی افزود: اگر در چنین شرایطی به واحدهای تولیدی فشار وارد کردیم و رقم ثابتی را که برای آنها در نظر گرفته بودیم‌مطالبه کردیم قطعا روح ربوی بر اعمال ما حاکم است، اگرچه ممکن است ظاهر امر درست باشد، چراکه ما بدون اعتنا به فعالیت اقتصاد مولد من باب اینکه پولی را به‌صورت وام داده‌ایم، قرار است اقساط آن را با سود ثابتی دریافت کنیم. وی افزود: اکنون وقت سرافراز بیرون‌آمدن بانک‌های ایران از آزمون ربوی بودن است.
