در همین مورد مهرشاد مشبابی مسئول دفتر امور زنان سپاه و رئیس شورای سیاستگذاری همایش هدف از برگزاری این همایش را پاسخ به نیازهای جامعه دانست و گفت این روزها شاهد کارکردهای مختلف اینترنت در کار، زندگی و تحصیل هستیم و بسیاری از خانواده‌های ما با این ابزار اطلاع‌رسانی ارتباط برقرار کرده‌اند بنابراین تصمیم گرفتیم از این بستر مناسب استفاده بهینه کنیم.
به تعبیر او، ما هر روز شاهد کارکردهای مختلف این رسانه و افزایش تعداد کاربران اینترنتی در ایران هستیم که بخش قابل ملاحظه‌ای از آنان زن هستند. او اهداف همایش را حفظ کیان خانواده، تبیین جایگاه زن در نظام اسلامی، ترویج ارزشهای دینی و اخلاقی، تسریع در انتقال و تبادل اطلاعات میان زنان مسلمان و افزایش مشارکت زنان در عرصه فناوری اطلاعات زنان برشمرد.
ناهید راه پناهی مدیر مرکز آمار و اطلاعات زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز، محورهای این همایش را خانواده، اینترنت و تهدید نظام‌های ارزشی و اخلاقی، ابزارهای قدرت، انحصار اطلاعات و جنبش‌های زنان و چالش‌ها و محدودیت پیش روی آن دانست.
ظهور هر رسانه سبب‌ساز تغییراتی در خواسته‌ها و نیازهای جامعه است به همین دلیل اینترنت تأثیراتی در جامعه ایرانی داشته، که قابل کتمان نیست. اینترنت و چگونگی بهره‌وری از آن نیز برای دولتمردان دارای اهمیت بسیاری است و روند استفاده زنان از اینترنت به موازات آن در حال افزایش، بنابراین چنین همایشی با بررسی نتایج یافته‌ها از سراسر کشور می‌تواند در درک آن مؤثر باشد.
رشد روزافزون شبکه جهانی اطلاعات و امکان دسترسی آسان و سریع به این شبکه، سطح دانایی افراد، اندیشه انسان‌ها و شیوه‌های انجام امور فرهنگی و اقتصادی را متحول کرده است. این در حالیست که هم‌اکنون زنان در کشورهای در حال توسعه چون کشور ما آنگونه که باید از این فرصت استفاده نمی‌کنند.
شاید به همین دلیل است که، فرصت‌یابی و آسیب‌شناسی چگونگی ارتباط زن و اینترنت در کشور ما به یک اندازه دارای اهمیت است.
شناخت دقیق فرصت‌ها و برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از آنها در راستای ارتقاء سطح دانش، افزایش شیوه‌های ارتباطی، شناخت فرصت‌های کاری و کالبد شکافی علمی محدودیت‌های ناشی از نابرابری بهره‌گیری زنان از اینترنت در مقایسه با مردان، از مهمترین اقداماتی است که باید در قالب یک برنامه‌ریزی دقیق دنبال شود.
رشد اینترنت در کشورهای مختلف، بسیار نامتوازن است، به عبارت دیگر فاصله و شکاف قابل توجهی در زمینه دسترسی و استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT) بین کشورهای کمتر توسعه یافته و توسعه یافته وجود دارد.
به عنوان نمونه در ایالات متحده آمریکا، زنان در حال پیشی گرفتن از مردان از نظر دستیابی به اینترنت هستند و نرخ بالای رشد خود را حفظ کرده‌اند. در حالی که تعداد کل کاربران اینترنت در آمریکا تنها 22/4 درصد رشد داشته، این نرخ برای زنان 34/9 درصد بوده است. اما این موضوع در میان زنان آسیایی دیده نمی‌شود.
شکاف فرهنگی
78 درصد کاربران اینترنت در آسیا را مردان و تنها 22 درصد را زنان تشکیل می‌دهند. بی‌تردید چنین تفاوتی میان مردان و زنان در زمینه استفاده از اینترنت، تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر فرهنگ و اقتصاد آسیا خواهد داشت.
در کشور در حال توسعه‌ای مانند ایران هم میزان محرومیت زنان از آموزش و تعلیم فناوری قابل توجه است. شاید پایین‌تر بودن سطح آموزش زنان نسبت به مردان، نبود منابع اقتصادی و فقدان هنجارهای فرهنگی و اجتماعی اغلب زنان را از دنبال کردن شغل‌های غیرسنتی و دسترسی به ICT باز می‌دارد. در همین حال پیمایش صورت گرفته از سوی «شهناز میزبان»، پژوهشگر علوم اجتماعی بر روی 380 دانشجوی دانشگاه‌های دولتی تهران نشان می‌دهد که بعد از پایگاه اقتصادی – اجتماعی و موقعیت جغرافیایی، «شکاف جنسیتی» عمده‌ترین شکاف در کاربرد اینترنت بوده که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
از سوی دیگر در حالی که 22 درصد دانشجویان پسر بیش از سه ساعت در روز از کامپیوتر استفاده می‌کنند، تنها 10 درصد دختران دانشجو از کامپیوتر استفاده کرده‌اند. این در حالیست که میزان استفاده پسران از اینترنت در طول روز نیز به مراتب بیش از دختران است (5/19 درصد پسر در برابر 4/15 درصد دختر).
از آنجایی که «جنسیت» بر نوع و میزان استفاده از اینترنت تاثیرگذار است، شیوه استفاده از اینترنت در میان دختران و پسران نیز دارای تفاوت است؛ چرا که انتظارات اجتماعی، آنها را به سوی نقشهای جنسیتی سوق می‌دهد، این بدین معناست که دختران دریافت و ارسال پست الکترونیکی، خرید کالا و سرگرمی را بیش از پسران ترجیح داده و در مقابل پسران از اینترنت به منظور جستجوی اطلاعات و دریافت خبر استفاده می‌کنند، که این مسئله را می‌توان در چگونگی جامعه‌پذیری دختران و پسران جستجو کرد. از آنجایی که در دهه‌های گذشته جامعه همواره افراد را به نقشهای سنتی سوق داده است، مسئولیت‌ها و نقشهای زنانه مانعی برای دسترسی و استفاده زنان از کامپیوتر و اینترنت است.
نقش کلیدی زن
اداره کشورها بدون استفاده از ICT غیرممکن شده یا با هزینه هنگفت امکان‌پذیر است؛ روند توسعه جهان رو به جلو پیش می‌رود و ما باید بتوانیم از تهدیدها دوری و از فرصت‌ها به نحو احسن استفاده کنیم.
نصرالله جهانگرد، دبیر پیشین شورای عالی اطلاع‌رسانی در همایش زنان و اینترنت در هزاره سوم که هفته گذشته در پژوهشگاه نیرو ی تهران برگزار شد، گفت: بازار محصولات ICT در دنیا حدود 600 تا 700 میلیون یورو است و در واقع می‌توان گفت که این موضوع در حوزه اشتغال یکی از کارآفرین‌ترین مباحث محسوب می‌شود.
او با بیان اینکه اینترنت به عنوان سرمایه و ثروت عمومی جهان به حساب می‌آید، گفت: همه دستگاهها باید به راحتی به این ابزار دسترسی داشته باشند؛ سیاستگذاری کشورها این است که مردم به راحتی بتوانند به اینترنت دسترسی پیدا کنند.
همه کشورها متوجه این موضوع هستند و زمینه سیاستگذاری در بخش‌های مختلف برای دسترسی راحت به اینترنت را فراهم می‌کنند تا این ابزار به صورت یک ثروت عمومی در اختیار مردم باشد؛ استفاده از وب به قدری شتاب گرفته که جزو شاخص‌های سنجش توسعه اجتماعی و اقتصادی کشورها شده است.
به گفته جهانگرد، چالشی که در حال حاضر در دنیا وجود دارد این است که تحولات اقتصادی و اجتماعی ناشی از تحولات ICT شتاب گرفته و تمام زمینه‌های کاری را در کشورها تحت تاثیر قرار داده است.
«عمده کشورها ICT را به عنوان موجود توانمندساز می‌دانند؛ زیرا زمانی ثروت مولفه توسعه بود، اما امروزه فاکتور دانایی جایگزین آن و عامل تولید ثروت شده و توزیع قدرت و مولفه‌های اقتدار به خاطر ICT تغییر کرده است.»
دبیر سابق شورای عالی اطلاع‌رسانی ادامه داد، چالش کشورهای جهان سوم این است که دیدگاه‌های رهبران و مدیران یکی نیست و تا دولتی عوض می‌شود تمام برنامه‌ها نیز تغییر می‌کند، به همین دلیل برنامه بلندمدت در کشورهای جهان سوم دوام نمی‌آورد و همه به دنبال برنامه‌های کوتاه‌مدت هستند.
به گفته جهانگرد، ICT به عنوان عنصر کلیدی نوآوری شناخته شده و زنان نیز نقش کلیدی در این عرصه دارند؛ ICT با فراهم کردن فرصت یادگیری نقش مهمی در روند توسعه زنان ایفا می‌کند و اگر این ابزار به صورت راهبردی در یک جامعه به کار رود می‌تواند در توسعه استراتژیک نقش مهمی داشته باشد.
بارقه‌های نور
با این وجود آمار و نتایج به دست آمده از میزان ثبت نام در گرایش‌های مختلف رشته کامپیوتر و IT، نشان می‌دهد که میزان استقبال زنان از تحصیل در رشته‌های عمومی کامپیوتر در سال جاری بیشتر از مردان است. به گزارش روابط عمومی مرکز فناوری اطلاعات سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، آخرین نتایج بررسی و تحلیل آمار موجود در و احد آموزش فرهنگسرای IT نشان می‌دهد که از مجموع 1055 دانشجو در رشته‌های مختلف کامپیوتر، 546 نفر را زنان و 509 نفر را مردان تشکیل می‌دهند.
نتایج بررسی‌های آماری فرهنگسرای IT نشان از استقبال چشمگیر زنان برای کسب مهارت در رشته‌های عمومی کامپیوتر دارد.
در مجموع آمار به دست آمده نشان می‌دهد که میزان حضور زنان در کلاس‌های فراگیری دروسی همچون اینترنت، فتوشاپ، کاربرعمومی، ICDL، اتوکد و WORD بیشتر از مردان است. رشته‌های دیگری همچون سخت افزار و طراحی صفحات وب در انحصار فراگیر مردان قرار دارد. در این خصوص به ویژه در رشته‌های سخت‌افزار اکثریت مطلق فراگیران مرد هستند.
اما تحلیلی بر آمار به دست آمده نشان می‌دهد که برخی از رشته‌ها تقریباً، مختص خانم‌ها و برخی نیز به آقایان اختصاص داده شده است. علت این موضوع نیز به نوع و شکل تقاضای موجود در بازار کار و مسایل و شرایط فرهنگی انجام کارها باز می‌گردد.
از سوی دیگر در بررسی علت گرایش رو به رشد زنان به فراگیری رشته‌های عمومی کامپیوتر نیز نتایج جالبی به دست می‌دهد.
در حال حاضر بخش قابل توجهی از فراگیران زن در رشته‌هایی همچون«کاربر عمومی»،«اینترنت» و «ICDL» را مادران خانه‌دار تشکیل می‌دهند. این مادران دلیل گرایش به این رشته‌ها، را ارتباط بهتر با فرزندان خود به هنگام کار با کامپیوتر و اینترنت و همچنین رفع نوعی احساس بی‌سوادی در استفاده از کامپیوتر به ویژه هنگام تعامل با فرزندان خود عنوان می‌کنند.
مهمترین دلیل این اتفاق به گسترش نفوذ و ضریب کامپیوتر و اینترنت در جامعه باز می‌گردد، چرا که تا پیش از این کامپیوترها بیشتر محدود به محیط کار و در اختیار آقایان بود اما با گسترش فناوری‌های نوین ارتباطاتی و نفوذ کامپیوتر و اینترنت به خانه‌ها، گرایش زنان در یادگیری و استفاده از این ابزار نوین نیز افزایش یافته است. ضریب نفوذ اینترنت در ایران 15درصد است که تنها30درصد کل کاربران آن زن و به طور عمده دختران جوان هستند.
موج تحول
گروه اجتماعی- تکنولوژی نوین ارتباطی، جهان را به دهکده جهانی تبدیل کرده است، همانطور که در یک دهکده همه منابع در اختیار اهالی قرار می‌گیرد امروز نیز به مدد اینترنت، در چنین شرایطی هستیم و غالب اطلاعات عمومی و اختصاصی به اشتراک گذاشته شده است.
این پدیده خود عامل ایجاد پدیده‌ای به نام «جهانی شدن» است، چون بیش از این ملل مختلف به دلیل محدودیت‌های جغرافیایی و انحصار منابع، از هم دور بودند. بنابراین فناوری اطلاعات، هم زمینه‌ساز جهانی شدن است و هم عامل تسریع و بقای آن؛ یکی از ابزارهای این تکنولوژی اینترنت است.
در مرحله بعد مخاطبان، استفاده کنندگان یا دریافت‌کنندگان هستند، از آنجایی که یک رسانه در عرصه رقابت بین محیط‌های متعدد قرار دارد؛ یکی از عوامل و عناصر بسیار مهم تکنیک‌های جذب مخاطب است. حال می‌توان سؤال کرد زنان ایرانی در ارتباط با پدیده اینترنت چگونه می‌توانند ایفای نقش کنند.
زنان می‌توانند به عنوان تولید‌کننده یا فرستنده پیام باشند، از طرف دیگر زن می‌تواند به عنوان موضوع پیام باشد، بنابراین تولید‌کننده اطلاعات خودش را برای سلیقه زن تدارک می‌بیند و مطابق با جذابیت‌هایی که برای زنان وجود دارد، طراحی و کار می‌کند، از جمله به موضوعاتی مثل خانه‌داری، بچه‌داری، مد، آرایش و لباس می‌پردازد.
اما چرا زنان، امروزه به طور خاص کانون توجه این امور قرار می‌گیرند؟ به دلیل اینکه در تحولات اجتماعی زنان بسیار سریع تأثیر می‌پذیرند و تأثیر می‌گذارند، بنابراین خیلی روی آنها حساب می‌شود.
پس از سرنگونی طالبان در افغانستان بیش از 175 پروژه ویژه زنان افغانی برای افزایش مشارکت سیاسی آنان به منظور ایجاد جامعه مدنی به اجرا در آمده است.
از سوی دیگر شتاب تند توسعه کشورهای عربی که تا دیروز حق داشتن شناسنامه، حق مالکیت، حق رأی، رانندگی و بسیاری از حقوق ابتدایی شهروندی را از زنان محروم می‌کردند، بسیار دیدنی است.
این در شرایطی است که اغلب کشورهای خاورمیانه هنوز هم باتوجه به وضعیت جدید توسعه، دیدگاه سنتی خود را نسبت به مسایل زنان حفظ کرده‌اند. به گونه‌ای که در اغلب کشورهای عرب زبان پایگاه‌های اینترنتی متعلق به زنان با محدودیت‌های بسیاری روبه‌روست.
