صدایی که بی‌شباهت به صدای غرش رعد و برق آسمانی نبود. بار دیگری که این دکل‌ها توجه مرا به‌خود جلب کرد دکل‌هایی بودند که از منطقه‌ای مسکونی در منطقه آب و برق مشهد و بر فراز ساختمان‌هایی قدیمی و یا در حال ساخت در ارتفاعات این منطقه می‌گذشتند.
همچنین هر گاه از روی تپه‌های دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات به تهران نگاه می‌کنم شبکه‌ای از دکل‌های مذکور قابل رویت است که از درون شهر و مخصوصا مناطق شمالی مانند شهرک مخابرات، سعادت آباد و شهرک‌پاسارگاد گذشته‌اند و انرژی مورد نیاز مردم و صنایع را تامین می‌کنند. اما آخرین بار که این دکل‌ها توجه مرا به‌خود جلب کرد در کرج بود. در بخشی از منطقه محمد آباد کرج سلسله‌ای از این دکل‌ها از روی ساختمان‌های مسکونی عبور کرده و حتی یکی از این دکل‌ها در محوطه حیاط یک ساختمان قرار گرفته است و دور تا دور آن ساختمان‌هایی 2 یا 3 طبقه ساخته شده است.
همیشه این سؤال در ذهن من بوده که آیا این دکل‌ها برای سلامت انسان‌ها ضرر ندارد؟ به عبارت بهتر دکل‌های فشار قوی برق در کنار محل زندگی انسان‌ها چه خطراتی را می‌تواند به‌دنبال داشته باشد؟ تلاش‌های مراکز بهداشتی برای بررسی خطرات احتمالی برای کسانی که در حوالی این دکل‌های برق زندگی می‌کنند و شناسایی این خطرات وعوارض آن همچنان ادامه دارد.
میدان‌های الکترومغناطیسی برق و خطر سرطان
میزان تولد سالانه در انگلستان700 هزار نوزاد در سال است. که از این تعداد 500 مورد مبتلا به لوسمی هستند. و حدود 1000 مورد سرطان‌های دیگر در کودکان(زیر 15 سال) گزارش شده است. گزارش AGNIR حاکی از آن است که هرگونه خطری مرتبط با سرطان خون در کودکان و جوانان و به‌ویژه کسانی که اشعه بالایی نسبت به مقدار متوسط خانگی دریافت کرده‌اند، وجود دارد. این مقدار متوسط خانگی حدود 0.4 میکروتسلا است.
در انگلستان حدود 0.5 درصد از جمعیت در معرض میدان الکترو مغناطیسی بیشتر از 0.4 میکروتسلا قرار دارند.هم‌اکنون در UKCCS (مرکزمطالعات سرطان کودکان انگلیس) مشخص شده است که اثبات این امر مشکل است و هیچ‌گونه مدرکی دال بر اینکه تشعشعات خانگی EMF در به‌وجود آمدن سرطان در بزرگسالان نقش دارند، وجود ندارد. بررسی مطالعات آزمایشگاهی‌ای که توسط AGNIR انجام گرفته ارتباط واضح و آشکاری را بین میدان‌های الکترومغناطیسی خانگی و سرطان پیدا نکرده است.
گزارش AGNIR نشان می‌دهد در بزرگسالانی که به‌طور شغلی در معرض میدان مغناطیسی هستند دلیل قطعی‌ای در ارتباط بین EMF (میدان الکترومغناطیسی) و سرطان پیدا نشده است. متوسط میدان مغناطیسی‌ای که در هنگام مشاغل خطرناک و تحت میدان مغناطیسی (مثل پرسنل پست‌های فشار قوی و افراد تعمیرکار خطوط انتقال) مورد تابش قرار می‌گیرد معمولا در حد 20 یا 30 میکروتسلا است و به دلیل اینکه زمان تحت میدان بودن طولانی نبوده زیاد خطرناک نیست.
رابطه بین میدان‌های مغناطیسی و لوسمی
برای چند سالی خطر ابتلا به سرطان کسانی که در نزدیکی خطوط فشار قوی برق زندگی می‌کردند دارای اهمیت بود. مطالعات فراگیر در انگلیس و جاهای دیگر جهان روی خطر ابتلای کودکان به سرطان مثل سرطان خون، انجام شد. این مطالعات نشان داد که قرار گرفتن محل زندگی کودکان در نزدیکی خطوط فشار قوی خطر ابتلا به سرطان خون را در آنان دو برابر می‌کند.
این تحقیقات به هم پیوسته در 9 کشور انجام گرفت (کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی و نیوزلند). در کل، روی 3247 کودک مبتلا به لوسمی و 400 10 کودک تحت نظر تحقیق انجام گرفت. برای هر کودک، 24 یا 48 ساعت اندازه‌گیری شدت میدان مغناطیسی در منزل آنان با توجه به سوابق در معرض میدان مغناطیسی بودنشان به عمل آمد. مرکز مطالعات سرطان کودکان انگلیس بیشترین تعداد کودکان مبتلا به سرطان خون را در این آزمایش دخالت داد؛یعنی 1073 نفر.
در 3203 کودک مبتلا به لوسمی و 338 10 کودک تحت نظر که شدت میدان مغناطیسی در محل سکونتشان کمتر از 4/0 میکرو تسلا بود، افزایش خطری نسبت به مبتلا شدن به لوسمی مشاهده نشد. در 44 کودک مبتلا به لوسمی و 62 کودک تحت نظر که محل سکونتشان در معرض تشعشع بیشتر از 0.4 میکرو تسلا بود، خطر ابتلا دو برابر شده بود که خطر نسبی برابر با 2 می‌شود. لازم به ذکر است که شدت میدان مغناطیسی در عکسبرداری MRI بین 1.5 تا 3 تسلا است.
میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی در منزل به عوامل متعددی همچون فاصله از خطوط برق قدرت، تعداد و انواع دستگاه‌های الکتریکی داخل منزل، مکان سیم کشی منزل، بستگی دارد. میدان الکتریکی داخل اکثر منازل از 500V/m ومیدان مغناطیسی از 150 µT تجاوز نمی‌کند. کسانی که با کامپیوتر یا وسایل الکتریکی و سیم‌ها سر و کار دارند، ممکن است مقدار زیادی میدان الکتریکی و مغناطیسی به آنها تابیده شود. مثلا در پست‌های فشار قوی میدان الکتریکی به بیشتر از25kV/m و میدان مغناطیسی به 2 mTنیز می‌رسد. جوشکاران در معرض میدان مغناطیسی حدود130mT هستند. کسانی که با دستگاه‌های فتوکپی و دستگاه‌های ویدئویی کار می‌کنند نیز در معرض تابش قرار دارند.
مسلم است که در معرض میدان مغناطیسی ELF بودن می‌تواند بر فیزیولوژی و وضعیت انسان تاثیر بگذارد. در آزمایش‌ها مشاهده شده که میدانELF بیشتر از 5mT اثرات اندکی بر برخی علائم بالینی و فیزیولوژیکی گذاشته است. مثل: تغییرات خونی، ECG (نوار قلبی)، ضربان قلب، فشار خون و دمای بدن. برخی محققان گفته‌اند که میدان ELF می‌تواند ترشح هورمون ملاتونین (هورمونی که به خواب، بلوغ و... مرتبط است) متوقف کند.
دوری از میدان‌های الکتریکی 50/60Hz می‌تواندبه وسیله حفاظ قرار دادن دور سیم‌های برق ساختمان در هنگام سیم کشی انجام شود؛ در محل‌های کاری‌ای که میدان الکتریکی در آنها زیاد است می‌تواند مفید باشد. اما راه مقرون به صرفه‌ای برای محافظت در برابر میدان‌های ELF مغناطیسی وجود ندارد.
میدان‌های ELF قوی باعث تداخل الکترومغناطیسی (EMI) در دستگاه‌های تنظیم‌کننده ضربان قلب یا باتری‌های قلب می‌شوند. کارمندانی که با کامپیوتر کار می‌کنند ممکن است لرزش یا نامطلوب بودن تصویر را در مونیتورشان مشاهده کنند. میدان مغناطیسی ELF اطراف ترمینال‌های ورودی برق و گاهی پاور کامپیوتر بیشتر از 1µT است که می‌تواند با تصویر روی صفحه مونیتور تداخل کند. یک راه حل ساده برای این مشکل تغییر مکان کامپیوتر به جایی دیگر در اتاق است.
کابل‌ها و سرطان
برخی دانشمندان وجود رابطه میان انواعی از میدان‌های الکترومغناطیسی و سرطان خون در کودکان را تایید می‌کنند و اعلام کرده‌اند کابل‌ها و دکل‌های برق فشار قوی می‌توانند عامل سرطان‌های خون در کودکان باشند. در مطالعه اخیری که در اروپا انجام شده است، حدود 29 هزارنفر را که پیش از 15سالگی به سرطان مبتلا شده‌اند (ازجمله 9700 مورد سرطان خون) با گروه کنترلی که از لحاظ جنسیت، تاریخ تولد و منطقه تولد با افراد مبتلا به سرطان مشابهت داشته‌اند، مقایسه کرده‌اند.
در این پژوهش، افراد جامعه نمونه در محدوده یک کیلومتری خطوط برق 275 و 400 کیلوواتی زندگی می‌کرده‌اند. این تحقیقات نشان داده است کودکانی که در محدوده 200 متری خطوط برق زندگی می‌کنند، امکان ابتلا به سرطان خون در آنها 69 درصد بیش از کودکانی است که در فاصله بیش از 600 متری خطوط برق زندگی می‌کنند.
این گزارش همچنین حاکی است، کودکانی که در محدوده 200 تا 600 متری خطوط برق زندگی می‌کنند، نسبت به کودکانی که در فاصله بیش از 600 متری خطوط برق زندگی می‌کنند، 23درصد بیشتر در معرض ابتلا به سرطان خون هستند. با وجود این محققان عقیده دارند هرچند نزدیکی به خطوط فشار برق قوی می‌تواند در ایجاد سرطان خون در کودکان مؤثر باشد، اما این تاثیر، ناچیز و احتمالا تصادفی است.
از سوی دیگر به گزارش بخش فرانسوی سایت msn، دکتر لورن بونتوس، رئیس کمیته پزشکی بررسی خطرات احتمالی گفته است که تا‌کنون هیچ ارتباط علمی برای اثبات بروز بیماری سرطان خون در کسانی که در این مناطق زندگی می‌کنند، مشاهده نشده است.
پزشکان هم‌اکنون در حال بررسی روی این موضوع هستند و این بررسی براساس نشانه‌های موجود صورت می‌گیرد. به‌طور کلی آنها 2 گروه را مورد آزمایش قرار داده‌اند: گروه اول اشخاصی هستند که گزارش‌هایی از بروز آسیب و بیماری در آنها نشان داده شده است و گروه دوم اشخاصی که هنوز گزارشی از آسیب یا بیماری در آنها داده نشده است.
برخی از ساکنان یکی از شهرهای فرانسه که در مجاورت این دکل‌ها زندگی می‌کنند، شکایت کرده‌اند که درطول شب خواب‌های مغشوش می‌بینند یا از استرس و حالت‌های عصبی که به آن دچارند، رنج می‌برند. کسی دلیل آن را نمی‌داند ولی این مشکلات وجود دارند. شهردار این شهر اعلام کرده است که تمامی افرادی که خانه‌شان در کنار یک دکل 400هزار ولتی واقع شده بوده، خانه‌های خود را ترک کرده‌اند.براساس یک بررسی پزشکی زندگی در حداقل300 متری یک دکل برق می‌تواند سالم باشد و عوارض خاصی برای افراد نخواهد داشت.
بررسی که روی 2868 نفر از ساکنینی که در 300 متری این دکل‌ها زندگی می‌کردند و 976 نفری که در این منطقه ساکن نشده‌اند نشان می‌دهد که 15.8 درصد از ساکنینی که در فاصله کمتر از 300 متر زندگی می‌کردند در وضعیت بسیار عصبی هستند و 7.9 درصد از افراد نیز که در همین منطقه قرار دارند، مشکل خاصی را نداشته اند.
نتایج این بررسی به مجلس فرانسه اعلام شده است و سؤالی که هم‌اکنون مطرح است این است که باید این وضع را تحمل کرد و بیمار باقی ماند یا باید برای دور کردن محل زندگی افراد از این دکل‌ها چاره‌ای اندیشید؟
نکات ایمنی
اگر از بحث‌های مرغ و تخم مرغی مرتبط با این موضوع که اول ساختمان‌سازی شده و بعد نصب دکل‌ها صورت گرفته یا برعکس؟ بگذریم، جهت حفظ ایمنی کسانی که منازلشان به هر دلیلی در مجاورت خطوط انتقال نیرو است رعایت نکات ایمنی زیر ضروری است:
1) دکل فشار قوی نگه دارنده تعدادی سیم حامل جریان با ولتاژ بسیار بالاست که حتی نزدیک شدن به آن می‌تواند برای انسان مضر باشد، لذا تحت هیچ شرایطی به دکل‌ها نزدیک نشوید.
2) به هیچ عنوان اتومبیل‌تان را زیر خطوط فشار قوی پارک نکنید. احتمال پاره شدن سیم دکل هرچند بسیار پایین است اما محال نیست.
3) درصورتی که در اتومبیل بودید و سیم فشارقوی روی اتومبیل شما افتاد به هیچ عنوان از اتومبیل پیاده نشوید چون به محض پیاده شدن پودر می‌شوید. محفظه اتومبیل مانند یک قفس فاراده عمل خواهد کرد و شما در امان خواهید بود وسریعا با 121 تماس بگیرید تا نیروهای امدادی به کمک شما بیایند.
4) مراقب باشید تا فرزندانتان به هیچ عنوان به دکل‌ها نزدیک نشوند و از آن بالا نروند به غیراز خطر برق گرفتگی خطر سقوط نیز آنها را تهدید خواهد کرد.
5) در هنگامی که هوا بارانی است یا رطوبت هوا بالاست پدیده کرونا در اطراف سیم‌های حامل جریان بیشتر می‌شود. این پدیده ( شما آن را بیشتر با صدای وز وز می شناسید ) به هیچ عنوان خطرناک نیست لذا نگران نباشید. از کاشتن درخت، گیاه و گل زیر خطوط فشارقوی جداً بپرهیزید. گیاهان زیر چنین خطوطی رشد مناسبی نخواهند داشت ( به جز درختان ) و درختان نیز بعدها در اثر رشد می‌توانند برای خط ایجاد مزاحمت کنند.
