همشهری آنلاین - مریم سرخوش: آذر۱۴۰۰ بود که برای نخستین‌بار از واکسن تمام ایرانی کرونا رونمایی شد، نخستین دوزش هم به دختر محمد مخبر، رئیس وقت ستاد اجرایی فرمان امام(ره) و معاون اول رئیس‌جمهور دولت سیزدهم تزریق شد. اما از همان زمان هم شایعات زیادی درباره آن مطرح شد؛ از بی‌اثر بودن واکسن تا تغییر لیبل واکسن‌های چینی به نام برکت و حتی افزایش مرگ‌ها به‌دلیل تزریق واکسن.
برخی هم عنوان می‌کردند که برکت به‌دلیل دریافت نکردن مجوز جهانی، قابل تزریق نیست و به نوعی هراس از تزریق آن را تقویت می‌کردند، اما حالا مطالعات فاز سوم کارآزمایی بالینی این واکسن منتشر شده و نشان می‌دهد در طول این مطالعه نه‌تنها فوت و عارضه جانبی جدی ناشی از تزریق این واکسن وجود نداشته که ایمنی‌زایی بیش از ۷۰درصدی در مقابل نوع شدید بیماری و ایمنی‌زایی بیش از ۸۰درصدی در بستری‌های ضروری داشته است.
محمدرضا صالحی، مجری مطالعات بالینی واکسن ایرانی کرونا در گفت‌وگو با همشهری توضیحات بیشتری در این‌باره ارائه کرده است.
اثبات توانمندی دانشمندان ایرانی
صالحی با بیان اینکه نشریه BMJ دارای رتبه بالایی در انتشار مقالات علوم پزشکی در دنیاست، چاپ این مقاله را منجر به محرز شدن ۲ مسئله عنوان می‌کند و می‌گوید: «اول اینکه مطالعات دقیق و صحیحی انجام دادیم. طراحی و اجرای مطالعه به‌گونه‌ای بود که آزمایش یک محصول در استانداردهای جهانی انجام شود. این نشریه هر مقاله‌ای را به راحتی منتشر نمی‌کند و به جزئیات توجه زیادی دارد.»
او درباره نکته دوم هم بیان می‌کند: «کووایران برکت به‌عنوان نخستین واکسن کووید ساخت داخل، زمانی طراحی و تولید شد که شرایط کشور و دنیا بحرانی بود؛ هم به‌دلیل کمبود جدی واکسن در دنیا و هم هجمه‌های زیادی که علیه واکسن‌های کرونا مطرح می‌شد و واکسن برکت هم مستثنی نبود. می‌گفتند دانشمندان ایرانی توانایی تولید چنین واکسنی را ندارند یا نمی توانند یک واکسن مناسب تولید کنند. به واکسن برکت هم با دیده شک نگاه می‌کردند. اما نتایجی که در این مطالعه منتشر شده، ثابت کرد دانشمندان ما توانسته اند واکسنی مفید، مؤثر، بدون خطر و با اثرات بالینی مناسب تولید کنند که همزمان نتیجه‌ای مثبت برای حوزه فناوری و دانش علوم پزشکی کشورمان هم داشت.
در کارآزمایی هیچ مرگی نداشتیم
مجری مطالعات بالینی واکسن ایرانی کرونا درباره اثربخشی این واکسن بیان می‌کند: «واکسن برکت در مقابل نوع شدید بیماری بیش از ۷۰درصد ایمنی‌زایی دارد و در مقابل انواع ابتلای منجر به بستری در آی‌سی‌یو بیش از ۸۰درصد. از سوی دیگر در طول اجرای کارآزمایی بالینی روی جمعیت ۲۰هزار نفره، هیچ‌کدام از داوطلبان در گروهی که واکسن را دریافت کرده بودند، مرگ‌ومیر نداشتند.»
حالا اما با فروکش پاندمی کرونا به‌نظر نمی‌رسد که واکسن‌ها حساسیت ماه‌های گذشته را داشته باشند. صالحی درباره اینکه سرنوشت این واکسن و سایر واکسن‌هایی که علیه کرونا تولید شدند چه خواهد شد، عنوان می‌کند: «پلتفرم واکسن‌های غیرفعال شده از گذشته برای بیماری‌های متعدد مثل آنفلوآنزا وجود داشت. می‌توان آن را برای عوامل ویروسی آینده هم درنظر گرفت، اما چیزی که واکسن برکت را نسبت به سایر واکسن‌ها برجسته می‌کند ۲ مسئله است؛ اول اینکه صفر تا صد این واکسن، ایرانی بود و دانشمندان ما از هیچ کشور دیگری کمک نگرفتند. دوم هم این بود که سرعت ارائه واکسن در دوران پاندمی بسیار مهم بود و متخصصان ما خیلی سریع این کار را انجام دادند. در بحران‌های آتی هم کشورمان در کوتاه‌ترین زمان به محصول مورد نیازش دسترسی خواهد داشت.»
آیا واکسن‌های کووید همچنان اهمیت دارد؟
صالحی در پاسخ به این سؤال که سویه‌های جدید همچنان در حال گردش هستند و آیا واکسن‌های تولید شده در مقابل آن ایمنی‌زایی دارند، بیان می‌کند: «در این‌باره هم دو نکته مطرح است؛ اول اینکه اکثر سویه‌های جدید، دیگر درگیری ریوی شدید نمی‌دهند و مرگ‌ومیر قابل توجهی هم ندارند. واکسن‌ها عمدتا برای پیشگیری از عوارض شدید بیماری‌های ویروسی تزریق می‌شوند و کرونا دیگر پرعارضه نیست؛ به‌دلیل همین شاید توصیه به واکسن، کمی جای سؤال باشد. نکته دوم هم اینکه به‌شدت سویه‌های جدید، واکسن‌گریز هستند و این توانایی را دارند که در افراد واکسینه شده هم ایجاد بیماری کنند.»
این محقق البته تأکید می‌کند: «داشتن این فناوری و واکسن‌ها برای ما ضروری است چون هنوز پیش‌بینی ما از آینده کووید-۱۹ و بیماری‌های دیگر دقیق نیست. هیچ تضمینی هم وجود ندارد که در آینده‌ای دور یا نزدیک، با ویروس خطرناک و کشنده مواجه نشویم، باید همیشه آمادگی در حوزه‌های اجتماعی، فردی و البته دانش را حفظ کنیم.»
نظر شما