همشهری آنلاین- زهرا خلجی: از آنجا که این روش برای درمان بنیادی سرطان بسیار جدید است تحقیقات و مقالات علمی زیادی در جهان درباره آن وجود ندارد و فقط تعداد کمی مقاله در این موضوع پیدا شده است. اما انفورماتیک سرطان در آینده می‌تواند در درمان‌های بدون بازگشت انواع سرطان‌های سخت بسیار کمک کند.
انفورماتیک سرطان چیست؟
انفورماتیک سرطان محل تلاقی علم اطلاعات، علوم کامپیوتر و مراقبت‌های بهداشتی است. در این علم نوین، به‌دست آوردن، ذخیره و استفاده از اطلاعات در مورد سرطان به‌طور کامل و کارآمد به درمان بیماری می‌انجامد. ابزارهای آن شامل رایانه، دستورالعمل‌های بالینی و سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی است.
یکی از جنبه‌های کلیدی انفورماتیک سرطان، انفورماتیک نظارت بر سرطان است که شامل جمع‌آوری و ترکیب داده‌ها در مورد سرطان با روش‌هایی مانند تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده، استفاده از اطلاعات در عمل‌های بالینی، ارزیابی نتایج تغییرات در عملکرد بالینی و ایجاد فرضیه‌های جدید برای بررسی‌های بیشتر می‌شود. سرطان قرن‌هاست که زندگی‌های بی‌شماری را به‌طور مستقیم و غیرمستقیم تحت‌تأثیر قرار داده است.
در طول این سال‌ها با وجود پیشرفت فناوری‌های پزشکی در درمان این بیماری مرموز، همچنان آمار مبتلایان به انواع سرطان در جوامع پیشرفته و غیرپیشرفته بالاست. به‌عنوان یکی از تازه‌ترین روش‌ها، فناوری اطلاعات از طریق حوزه رو به رشد انفورماتیک سرطان در حال ایفای نقشی کلیدی در مبارزه با سرطان است.
خیز ایران به سمت درمان سرطان‌های کشنده
سرطان کولورکتال یا همان سرطان روده بزرگ، سومین عامل مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در دنیاست. به همین دلیل درمان آن می‌تواند به کاهش این آمار کمک کند. فهیمه فتاحی، دانش‌آموخته دکتری تخصصی پزشکی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی ایران در توضیح تحقیقات رساله‌اش که با حمایت بنیاد ملی علم ایران انجام شده، گفت: «با وجود پیشرفت در تشخیص و درمان این سرطان، عود تومور و متاستاز، ۲ فاکتور تأثیرگذار بر بقای بیماران دارای سرطان کولورکتال است.»
او ادامه داد: «سلول‌های بنیادی سرطانی، نقش مهمی در شروع تومور، عود، متاستاز و مقاومت به درمان دارند و نیاز به تحقیقات در مورد این سلول‌ها بیش از قبل احساس می‌شود. این محقق درباره روش‌های درمانی این نوع سرطان توضیح داد: «اصلی‌ترین راهکار درمانی برای بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ، جراحی است که البته نتایج متفاوتی دارد. به‌طور متداول شیمی‌درمانی هم برای افراد مبتلایی که ریسک بالایی برای عود بیماری دارند، انجام می‌شود. اما تقریبا در ۵۰ درصد موارد، پس از جراحی و شیمی‌درمانی، عود و بازگشت بیماری امکان‌پذیر است.»
اهمیت تشخیص مولکولی
فتاحی اثرات سیستمیک فاکتورهای تنظیمی (LncRNA، miRNA) روی سطوح بیان ژن‌ها و پروتئین‌های مرتبط با سرطان کلورکتال در بیماران و سلول‌های بنیادی سرطان (CSC) را در دست بررسی دارد. او در ادامه گفت: «باتوجه به اهمیت تشخیص‌های مولکولی و ژنتیک در افراد دچار سرطان، شناسایی فاکتورهایی که پیشرفت بیماری و مرحله بیماری فرد مبتلا به سرطان را نشان دهد هم بسیار مهم است که امروزه محققان و پزشکان به آن توجه دارند.
به همین دلیل، هدف نهایی از انجام این طرح، بهبود پیش‌آگاهی افراد مبتلا به سرطان کولورکتال با شناسایی این فاکتورهای مولکولیست بود تا در بخش بالینی از آن استفاده شود». به‌گفته این محقق، اختلال در بیان مولکول‌ها می‌تواند در رشد و پیشرفت سرطان تعیین‌کننده باشد. به همین دلیل، تاکنون مطالعات بسیاری روی پروفایل بیانی حاصل از ژنوم صورت گرفته است.
او با اشاره به کمک علم انفورماتیک به علم پزشکی گفت: «به‌دلیل آنکه انفورماتیک، علم جدیدی در پزشکی است، مطالعات مقالات کمی از آن در سطح جهانی وجود دارد. اما درصورت گسترش استفاده از این علم، آینده دنیای پزشکی متحول می‌شود.»
بیشتر بخوانید:
چالش‌های انفورماتیک سرطان در ایران
فتاحی درباره چالش‌های موجود استفاده از این طرح در کشور گفت: «به‌کارگیری علم انفورماتیک در درمان سرطان به سرعت اینترنت بالا نیاز دارد. تحریم‌ها نیز مزید بر علت شده و موجب شد تا به داده‌های سایت‌ها دسترسی نداشته باشم، اما به هر طریقی شده، تلاش کردم تا این تحریم‌ها را دور بزنم. تهیه مواد آزمایشگاهی در کنار هزینه‌های بالای مالی هم مشکلاتی را برای ما به‌وجود آورد که البته با همه این چالش‌ها سرانجام این تحقیق به نتیجه رسید.
در قلب این علم، نیاز به ایجاد الگوریتم‌ها و پایگاه‌های داده برای کاهش حجم عظیمی از تحقیقات بالینی، ژنومیک، پروتئومیکس و داده‌های بهداشت عمومی وجود دارد. در یک سطح شخصی‌تر، انفورماتیک سلامت می‌تواند اطلاعات مراقبت‌های بهداشتی یک فرد را بین ارائه‌دهندگان مختلف جمع‌آوری، ذخیره و سریع‌تر منتشر کند.»
نظر شما