همشهری آنلاین-مرضیه موسوی: دور تا دورش دیواری کشیده‌اند. اسکلت چند هزار ساله کشف شده در خیابان مولوی، کمی پایین‌تر از چهارراه مولوی و نرسیده به بقعه سرقبر آقا بعد از گذشت بیش از ۴ ماه هنوز هم بلاتکلیف باقی مانده است. بیشترین حدس و گمانه‌ها حول این محور می‌چرخد که قرار است پایگاه موزه‌ای در محل کشف اسکلت ساخته شود. به هر حال همه این اقدامات بعد از پایان مطالعات باستان‌شناسان روی اسکلت رخ می‌دهد و مدیران میراث فرهنگی و گردشگری تا آن زمان فرصت دارند که برای این اسکلت تاریخ‌ساز، تعیین تکلیف کنند. نکته این است که تا پایان مطالعات و کارشناسی‌ها بر این اسکلت نمی‌توان زمان دقیقی برای آن در نظر گرفت. اکنون برای نام بردن این اسکلت از حد وسط یعنی لفظ ۶ هزار ساله کمک می‌گیریم.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
تاریخ تکانی
اسکلت متعلق به زنی است که ۶ هزار سال پیش، کمی پایین‌تر از چهارراه مولوی در آشپزخانه منزلش فوت کرده است. این را از نشانه‌هایی فهمیده‌اند که در اطراف زن به دست آمده؛ سفال‌ها و ظروفی که نشان می‌دهد آن محل روزگاری مطبخ خانه‌ای بود. اصلاً همین ظروف سفالی بهانه‌ای شد برای اینکه این اسکلت دی ماه سال ۱۳۹۳ کشف شود. آن هم در مسیر کند و کاوهای شرکت آب و فاضلاب برای برطرف کردن مشکلات آبگرفتگی. پیش از این تاریخچه و دیرینگی شهر تهران را با توجه به اطلاعات به دست آمده از تپه‌های قیطریه ۳ هزار سال می‌دانستند. «محمدعلی محمدی» مدیر بافت تاریخی منطقه می‌گوید: «کشف این اسکلت ۶ هزار ساله، تاریخچه زندگی را در تهران ۳ هزار سال دیگر افزایش و آن را به ۶ هزار سال رساند. حالا مطالعات و تحقیقات درباره این موضوع انجام می‌شود تا چند و چون دقیق آن مشخص شود. حالا کارشناسان باستان‌شناسی و تاریخ‌شناسان باید در تئوری‌هایشان تغییر ایجاد کنند.»
مرگ مشکوک یک زن تهرانی
به جز سفال‌هایی که در کنار اسکلت این زن به دست آمده در اطراف آن و در کاوش‌های بعدی ظرف‌های سفالی دیگری هم کشف شده است. این موضوع نشان از زندگی جمع زیادی از آدم‌ها در این محل می‌دهد. اینکه تا چه محدوده‌ای محل سکونت چند نفر بوده و جزئیات دیگر هنوز مشخص نشده است. گروه‌های مختلف باستان‌شناسی در حال بررسی و پاسخ این سؤال‌ها هستند ولی تاکنون هیچ نتیجه قطعی را اعلام نکرده‌اند. علت مرگ زن، احتمالاً اتفاقی ناگهانی مثل فرو ریختن دیوار یا چیزی شبیه به این بوده است. چون اسکلت او درست در کنار محلی که محل پختن غذا بوده کشف شده است و بعد از رخ دادن این اتفاق تلاشی برای جابه‌جایی جسد او انجام نشده است. اما اینکه این اتفاق زلزله بوده یا خراب شدن خانه بر اثر اتفاق‌های دیگر و اینکه اساساً آیا چنین اتفاقی رخ داده یا خیر در حال مطالعه است و کسی جوابی برایش ندارد. مدیر بافت تاریخی منطقه می‌گوید: «به نظر می‌رسد هنوز تحقیقات لازم برای این کار انجام نشده و حتی اسکلت به‌طور کامل و به درستی مورد مطالعه باستان‌شناسان قرار نگرفته است.» اگر نتایج اولیه از طرف باستان‌شناسان اعلام شود گروه‌های دیگری برای بررسی بیشتر موضوع از زوایای مختلف وارد کار خواهند شد.
اسکلت در ویترین
پیشنهادهای زیادی برای به نمایش گذاشتن اسکلت ۶ هزار ساله ارائه شده است. انتقال این اسکلت و آثار کشف شده دیگر در اطراف آن به یکی از موزه‌های باستانی مثل موزه ملی ایران باستان یکی از پیشنهادها بود. جدی‌ترین پیشنهاد اعلام شده از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، ایجاد یک پایگاه موزه در محل کشف اسکلت است. «رجبعلی خسروآبادی»، مدیرکل اداره میراث فرهنگی شهر تهران می‌گوید: «در این صورت به جای آنکه این اسکلت را به موزه ببریم، می‌توانیم موزه را به میان مردم بیاوریم. اتفاقی که در طرح‌های عمرانی مانند مترو در بسیاری از کشورها مرسوم است و می‌تواند در کار شهری اقدام جدید و جذابی برای تهران باشد که هم جاذبه گردشگری و برانگیختن حس کنجکاوی را به دنبال دارد و هم تاریخ و تمدن یک منطقه را به تصویر می‌کشد.» و از طرح ساده یک دیوار و یک ورودی و ویترینی برای نمایش اسکلت در محل کشف شده می‌گوید. در نگاه اول افرادی مثل احمد مسجد جامعی عضو شورای اسلامی و رئیس سازمان زیباسازی شهر تهران و... از این ایده استقبال کرده‌اند.
هزار راه نرفته
اینکه قرار باشد پایگاه موزه‌ای در خیابان شلوغ و پر تردد مولوی ایجاد شود نیازمند ایجاد زیرساخت‌های زیادی است. نخستین موضوع، ایجاد محل استاندارد و ایمنی برای نگهداری از آثار و اشیایی است که به نظر می‌رسد تاریخ تکانی بزرگی در پیشینه تهران انجام داده‌اند. آن بخش از خیابان مولوی که اسکلت چند هزار ساله در آن کشف شده کم‌عرض است و در صورت ایجاد فضایی مثل پایگاه موزه، بخشی از خیابان هم گرفته می‌شود. یکی از اساسی‌ترین کارهایی که قبل از ایجاد پایگاه موزه باید به آن پرداخت برطرف کردن مشکل ترافیک و عبور و مرور در آنجاست. مغازه‌های عمده‌فروشی خیابان مولوی درست در حوالی محل کشف اسکلت، نمایی شلوغ و نازیبا دارند. بد نیست حالا که قرار است بخشی از هویت تاریخی شهر به نمایش گذاشته شود مشکلات این چنینی در ظاهر خیابان مولوی هم برطرف شود. نگهداری درست و اصولی از اشیای کشف شده تا زمانی که تکلیف این پایگاه موزه روشن شود هم از دیگر اقداماتی است که باید به آن توجه کرد.
احیای میدان امین‌السلطان
«احیای میدان امین‌السلطان اگر اجرایی شود، این پایگاه موزه هم می‌تواند در کنار میدان، کامل کننده فضایی تاریخی باشد. هنوز آثاری از میدان تاریخی امین السلطان در حوالی چهارراه مولوی و کمی پایین‌تر از آن باقی مانده است. احیای این مجموعه و ساخت پایگاه موزه در آن می‌تواند از جنبه‌های فرهنگی و گردشگری و بازگرداندن حیات اجتماعی به این نقطه از شهر مؤثر باشد. اگر احیای میدان در دستور کار قرار بگیرد مشکلات دیگری از جمله تغییر بافت تجاری این محل و تردد خودروها در آن هم برطرف خواهد شد.» این را مدیر بافت تاریخی منطقه می‌گوید. از نظر او ایجاد پایگاه موزه‌ای در شهر تهران آن هم برای نخستین بار می‌تواند کامل کننده فضاهای تاریخی شهر تهران باشد و در جذب گردشگر بیشتر هم بسیار مؤثر است.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشرشده در همشهری محله منطقه ۱۲ در تاریخ ۱۳۹۴/۰۱/۲۹
نظر شما