به گفته متخصصان 50درصد بیماران مبتلا به نارسایی‌های کلیوی زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که دیگر وقت دیالیز آنهاست؛ یعنی زمانی که دیگر هیچ راهی برای درمان قطعی وجود ندارد.علت اصلی ابتلا به نارسایی‌های کلیوی در کودکان و بزرگسالان متفاوت است.
در کودکان علت اصلی ابتلا به نارسایی کلیه اشکالات مادرزادی در سیستم ادراری آنهاست؛مثلاً کودکی که با یک مثانه معیوب به دنیا می‌آید یا از مثانه به کلیه دچار برگشت ادرار می‌شود و یا اینکه سیستم مثانه او دچار تنگی شده است.
تمامی این علائم بر کلیه فشار میآورد و کلیه را دچار نارسایی می‌کند. برای همین والدین باید به علائم ادراری کودک توجه کافی داشته باشند. علامت دیگری که بعد از تولد در کودکان بیشتر دیده می‌شود، عفونت ادراری است. دکتر محمد حسین طباطبایی، نفرولوژیست و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص نارسایی‌های کلیوی و نقش آنها در بروز سایر بیماری‌ها در این گفت‌وگو توضیح می‌دهند.
- علائمی که می‌توانند به والدین هشدار دهند که کودک در معرض نارسایی کلیه است، چطور خودشان را نشان می‌دهند؟
یکی از علائمی که والدین باید به آن توجه کافی داشته باشند چگونگی ادرار کردن کودکشان است. پسرها بیشتر از دختران احتمال مشکل در سیستم ادراری‌شان وجود دارد.مثلا گاهی به‌دنبال یک ختنه ساده ممکن است مجرای ادرار تنگ شود، این تنگی مجرای ادراری باعث می‌شود که ادرار کودک باریک باشد یا اینکه کودک برای ادرار کردن باید به‌خودش فشار بیاورد.
بنا‌بر‌این توجه والدین به توصیه‌های پزشک بعد از ختنه کردن کودک برای جلوگیری از تنگی مجرای ادرار بسیار مهم است چون در غیر این صورت خطر برگشت ادرار از مثانه به کلیه نیز وجود دارد.
همچنین کودکانی که در شبانه‌روز ادرارشان به‌صورت قطره‌قطره می‌آید به‌طوری که کودک با دست روی مثانه فشار میآورد که ادرارش خارج شود، نشان می‌دهد که مثانه انقباض ندارد.
عفونت ادراری و وجود یبوست نیز اغلب از سوی والدین نادیده گرفته می‌شود در حالی‌که مکانیسم‌های کنترل‌کننده ادرار و مدفوع تقریباً منشأ مشترک دارند.
- در کشور ما نارسایی کلیه بیشتر در اثر چه عواملی شایع می‌شود؟
در واقع می‌توان گفت بیماری‌های ارثی در کشور ما بیشترین نقش را در ایجاد این نارسایی‌ها دارند. مثلاً بیماری آلپورت یک بیماری ارثی است که به طرق مختلف منتقل می‌شود ولی رایج‌ترین نوع آن انتقال از طریق کروموزوم X از مادر به پسر است.
این بیماری در استان‌هایی که ازدواج فامیلی بیشتر است، شیوع بیشتری دارد و در کشور ما سومین علت ابتلای کودکان به نارسایی کلیه همین بیماری است. در ادرار این کودکان خون است و به‌طور مداوم از آن پروتئین دفع می‌شود و معمولاً در دهه دوم و سوم زندگی در این کودکان علائم نارسایی کلیه هم ظاهر می‌شود.
- و این نارسایی‌ها تا چه حد قابل درمان یا پیشگیری هستند؟
متأسفانه از این نارسایی‌ها نمی‌توان پیشگیری کرد و هیچ دارویی نیز برای درمان آن مؤثر نیست. فقط می‌توان بیماری را کنترل کرد که کودک دیرتر به مرحله نارسایی کلیه برسد.
- به‌نظر می‌رسد در فرهنگ عام ما کنترل ادرار در بچه‌ها یک امر پسندیده است. این اتفاق تا چه حد می‌تواند برای کلیه خطرناک باشد؟
این اتفاق مخصوصاً در مورد دختران بسیار خطرناک است. بسیار دیده شده که دختران به‌خصوص در مدرسه و در اماکن عمومی ادرار خود را کنترل می‌کنند. پر شدن مثانه باعث می‌شود به‌تدریج رفلکس‌های مثانه در این افراد مهار شود و فرد دیگر احساس ادرار را نداشته باشد. همین امر باعث ایجاد یبوست در کودک و برگشت ادرار از مثانه به حالب‌ها می‌شود و اگر این مشکل ادامه پیدا کند، آثار زخم روی کلیه و عفونت‌های مکرر کلیه پدیدار می‌شود.
- بیماران بیشتر با کدام یک از علائم نارسایی کلیه مراجعه می‌کنند؟
بیشترین افرادی که به ما مراجعه می‌کنند کسانی هستند که مبتلا به عفونت‌های ادراری هستند. این اختلال در واقع هشداری از وجود مشکل در کلیه‌هاست ولی اغلب خانواده‌ها بعد از اینکه عفونت ادراری درمان شد، دیگر این هشدار را جدی نمی‌گیرند. یکی از بررسی‌هایی که در این هنگام باید انجام گیرد گذاشتن سوند ادراری در مثانه و تزریق داروی رنگی به داخل مثانه است.
وقتی مثانه پر شد، سوند را بیرون می‌کشند تا فرد ادرار کند.در این هنگام در عکسبرداری مشخص می‌شود که برگشت ادرار از مثانه به کلیه‌ها وجود دارد یا نه. اکثر خانواده‌ها متأسفانه از گذاشتن سوند مخصوصاً برای دختران طفره می‌روند. ما موارد بسیاری را داشتیم که خانواده‌ها شدیداً از این کار پرهیز می‌کردند و بعد از مدتی با نارسایی‌های شدید کلیوی فرد بیمار را مجدداً ارجاع می‌دادند در حالی که اگر با نخستین عفونت ادراری از مثانه بیمار عکس گرفته می‌شد با دارو یا یک جراحی سبک به راحتی قابل درمان بود.
