سنگ‌های کلیوی بر اثر رسوب مواد کریستالی نظیر اگزالات‌کلسیم، فسفات‌کلسیم، اسید اوریک و سیستئین ایجاد می‌شوند ولی اکثر آنها (80درصد) از اگزالات‌کلسیم تشکیل می‌شوند. عواملی مانند پر کاری غده پاراتیروئید، مصرف بیش از حد شیر و ویتامین D و چاشنی‌ها (نظیر فلفل) و عوامل ژنتیک در ایجاد سنگ کلیه نقش دارند.
علت تشکیل سنگ‌کلیه: وقتی غلظت موادی در داخل یک محلول بیش از حد شود، در نهایت به حالت فوق‌اشباع درمی‌آید و به کریستال تبدیل شده و رسوب می‌کند.
عوامل خطر
سنگ کلیه در مردان شایع‌تر است که بیشتر در حدود 35 سالگی بروز می‌یابد ولی در خانم‌ها بین 30 تا 55 سالگی شایع‌تر است . در تشکیل سنگ کلیه عواملی چون نژاد و سابقه فامیلی مثبت، آب و هوای گرم، فصل تابستان (به‌علت تعریق زیاد، کاهش حجم ادرار و افزایش تولید ویتامین D به‌دلیل تماس با نور خورشید) و استرس بالا، کم‌تحرکی، مصرف کم مایعات و زندگی شهرنشینی تأثیر دارند.
رژیم غذایی پرپروتئین، پرنمک، چربی زیاد، مصرف کم‌میوه و سبزیجات تازه، مصرف زیاد ویتامین D و C و حتی داشتن شغل‌هایی مثل رانندگی و آشپزی نیز در بروز این بیماری اثر گذار هستند.
علائم تشکیل سنگ
درد‌پهلوها که شدت آن را بیشتر از درد زایمان می‌دانند (که گاهی در سنگ حالب درد به کشاله ران و اندام تناسلی هم تیر می‌کشد)، سوزش و تکرر ادرار، وجود خون در ادرار، تهوع، استفراغ، کاهش حجم ادرار (در سنگ دوطرفه حالب) و... . گاهی سنگ سیستم ادراری بدون علامت است که بسیار خطرناک بوده و می‌تواند باعث ازکارافتادن کلیه هم بشود لذا افراد در معرض خطر می‌باید به‌صورت دوره‌ای سونوگرافی شوند.
روش‌های درمان
الف- توصیه‌های عمومی: افزایش مصرف آب و مایعات. بهتر است حجم ادرار روزانه به بالای دولیتر برسد و رنگ ادرار همیشه شفاف باشد. مصرف یک الی دولیوان آب در هر ساعت و قبل از خواب توصیه می‌شود.
ب- درمان دارویی و رفع بیماری زمینه‌ای: درمان عفونت ادراری همزمان،درمان اختصاصی سنگ‌های خاص مانند محلول سیترات پتاسیم و آلوپرینول در سنگ اسیداوریکی، درمان نقرس و...
ج- درمان مداخله‌ای: سنگ‌های زیر پنج‌میلی‌متر نیاز به اقدام خاصی ندارند.
سنگ‌شکن برون‌اندامی یا ESWL: برای سنگ‌های کلیه بین پنج الی 20 میلی‌متر و سنگ‌های حالب به‌کار می‌رود. این نوع سنگ‌شکن به‌صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی است.
سنگ‌شکن درون اندامی یا TUL برای سنگ‌های حالب میانی و تحتانی به‌کار می‌رود. گاهی جنبه تشخیصی داشته یا جهت گذاشتن استنت حالبی به‌کار می‌رود. این سنگ‌شکن در اتاق عمل انجام می‌شود.
سنگ‌شکن از طریق ایجاد سوراخی در پوست یاPCNL: فقط برای سنگ‌های بزرگ کلیه یا سنگ‌هایی که به ESWL پاسخ نداده باشد که در اتاق عمل قابل انجام است.
دکتر حسین بیگ‌محمد‌لو
متخصص اورولوژی و عضو کانون پزشکان محله آگاهی(منطقه 12)
