اهل سنت حدیث را بیشتر از طریق صحابه پیامبر(ص) اخذ نمودند در حالی که شیعه بیشتر از طریق ائمه و اهل بیت پیامبر(ص) احادیث را اخذ کردند. از سوی دیگر مذاهب فقهی اهل سنت دنباله رو نظرات فقهی چند تن از فقهای مدینه و عراق‌اند، لیکن فقه شیعه تابع نظرات امامان و اهل بیت(ع) است.
قرآن، سنت، اجماع و عقل و منابع فقه شیعه را تشکیل می‌دهند؛ قرآن در همین شکل و مفاد ظاهری خود حجت و شکل دهنده روح حاکم بر فقه شیعی است وحدیث، یعنی گفتار و کردار و تقریر پیامبر(ص) یا امام(ع) که باید از سوی راویان موثق و معتبر رسیده باشد.
به همین دلیل حدیثی که بوسیله یک غیر شیعی راستگو نقل شده باشد به همان اندازه معتبر و مورد عمل است که حدیثی از شیعی راستگو. راستگویی همه راویان حدیث باید به ثبوت رسیده باشد، علم رجال که درباره راویان حدیث و شرح حال آنان بحث می‌کند، متکفل این کار است.
اجماع هم یعنی وحدت نظر همه دانشمندان شیعه در یک موضوع، البته این روش به خودی خود حجت نیست، اما گاه از راه آن روش اهل بیت(ع) به اثبات می‌رسد.مراد از عقل به عنوان یک منبع برای فقه شیعی، حکم قطعی عقل سلیم انسانی است چنان که در خوبی عدالت و بدی ستم، در تعالیم اسلامی قاعده‌ای است که به مقتضای آن هر آنچه عقل بدان حکم کند، شرع نیز برابر آن حکم خواهد نمود و از این رو در این گونه موارد حکم شرعی از حکم عقلی ناشی و استنتاج خواهد شد.
احادیث رسیده از پیامبر(ص) و امامان اهل بیت(ع) که مهم‌ترین منبع فقهی شیعی است در کتاب های خاصی گردآوری شده که مشهورترین آنها که مرجع فقهاء است عبارت است از: کتاب الکافی از محمدبن یعقوب کلینی، کتاب من لایحضره الفقیه از محمد بن علی بن‌بابویه قمی(صدوق)، تهذیب الاحکام و الاستبصار از محمد بن حسن طوسی(شیخ الطائفه)، الوافی از محمد محسن فیض کاشانی، وسائل الشیعه از محمد بن حسن حر عاملی، بحار الانوار، از محمد باقر مجلسی، مستدرک الوسائل، از حسین بن محمد تقی نوری.
از این جمله، چهار کتاب نخست به عنوان «کتب اربعه» شناخته شده و در فن حدیث شیعی از اهمیتی بسیار برخوردار است. متداول‌ترین کتاب از فهرست بالا در مراجعات فقهی، کتاب وسائل الشیعه است که جامع احادیث چهار کتاب نخست (کتب اربعه) و بسیاری از کتاب‌های حدیث دیگر است و چون منحصر به روایاتی است که در مباحث فقهی رسیده است، کتاب دستی برای مراجعه هر فقیهی است.
همشهری جمعه
