اما موضوعی که همواره از ابتدای انقلاب شکوهمند اسلامی مورد بحث و گمانه زنی قرار می‌گرفت، میزان ورود و اثرگذاری روحانیت (که نماد اسلام و دارای شأن ارشاد و هدایت هستند) در امور اجرایی کشور بوده است تا آنجا که بزرگانی چون شهید مطهری به آنها توصیه نمود تا از ورود به کارهای اجرایی خودداری کنند تا از این رهگذر، شأن ارشاد و راهنمایی و هدایت برای روحانیت دچار خدشه و آسیب نشود.
حجت الاسلام اسماعیل محمد زاده، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌و‌گو با همشهری جمعه، از مسیر اندیشه ورزی شهید مطهری در حوزه و دانشگاه می‌گوید:
شأن معلمی و ارشاد و هدایت
حجت الاسلام محمدزاده در بیان شأن والای معلمی و راهنمایی و ارشاد گفت: در قرآن کریم و در روایات، شأن معلم به بهترین وجه که فوق آن تصور ندارد، تبیین شده است. در سوره علق خداوند خودش را اولین معلم معرفی کرده است
البته در آیات دیگری هم شأن معلمی و راهنمایی و هدایت را برای خود قائل شده است و پس از خود این افتخار را به پیامبر عظیم الشأن(ص) نسبت داده است و او را معلم کتاب، حکمت، هادی و راهنمای بشر خوانده است.
در نهج البلاغه نیز امیرالمؤمنین(ع) شأن معلمی و راهنمایی را بسیار والا شمرده و به همین جهت خداوند و پیامبر اکرم(ص) را بدان وصف کرده است و این مهم را پس از پیامبر(ص) بر عهده امامان معصوم(ع) قرار داده است.
این استاد دانشگاه افزود: همچنین حضرت علی(ع) خطاب به کمیل در نهج البلاغه می‌فرماید که مردم سه گروهند؛ دسته اول عالمان خدامدار، دسته دوم کسانی که دانش هدایت را می‌آموزند و دسته سوم که نه عالمند و نه متعلم، افرادی بی‌هویت هستند که به هر سویی که باد وزیدن کند، روان می‌شوند.
وی در تأکید جای‌گیری این نقش‌ها در میان مردم جامعه ادامه داد: پس جامعه باید به این دو گروه اول گرایش داشته باشد؛ یعنی یا در جایگاه ارشاد و هدایت قرار گیرد و یا در جایگاه کسب دانش و علم. البته همانطور که واضح است وظیفه هدایت کننده و ارشاد دهنده، که همان شأن معلمی است، سنگین‌تر است زیرا اولاً باید بداند به کجا می‌رود و دوم اینکه اگر او اشتباه کند، مردم هم دچار اشتباه می‌شوند.
هم جنبه عبادی و هم جنبه سیاسی
حجت الاسلام محمدزاده ضمن تأکید مجدد بر اهمیت نقش ارشاد و راهنمایی و معلمی تصریح کرد: در روایات عصر غیبت، این نقش مهم، در غیاب حضرت ولی عصر(عج) بر عهده راویان حدیث یا به عبارتی فقها و علما قرار گرفته است.
در نتیجه علما و روحانیون چنانکه تاکنون با زحمت و تلاش خود این مهم را بر دوش کشیده‌اند باید نقش بی‌بدیل معلمی جامعه و راهنمایی و ارشاد مردم را به نحو احسن ایفا کنند. وی در پاسخ به اینکه آیا علما و روحانیون تاکنون در این امر موفق بوده‌اند؟
پاسخ داد: قطعاً علما و روحانیون چه در گذشته و سده‌های قبل و چه در سالیان گذشته موفق بوده‌اند که الان نام اسلام در صدر ادیان توحیدی قرار دارد، اما این تلاش روحانیون و علما، به جز زنده‌نگه داشتن مکتب و مفاهیم اسلامی و دینی، وجه دیگری در هدایت مردم در مبارزه با ستم و ظلم و طاغوت داشته است که این خود بسیار مهم و ذی‌قیمت است؛ زیرا که جنبه سیاسی و اجتماعی مردم را هم مورد توجه قرار می‌دهد.
امام جماعت مسجد میثم ادامه داد: این شأن ارشاد و راهنمایی که در علما و روحانیون متجلی شده، توانسته اسلام و دین را تا به امروز برساند و این کار به سادگی نبوده بلکه با زحمت و خون و رنج فراوان ایشان همراه بوده تا جایی که در دهه‌های گذشته بزرگانی چون آیت الله محمد تقی شیرازی مبارزه مسلحانه کردند و در آن راه شهید شدند و یا امثال آیت الله شهید مدرس که با مبارزه سیاسی خود این مهم را به انجام رساندند و یا درباره امام خمینی(ره) که تلفیقی از تمام زحمات علما و روحانیون در سده‌ها و دهه‌های گذشته بوده و ثمره‌ای بزرگ چون انقلاب شکوهمند اسلامی را در پی‌داشته است.
در نتیجه بنده معتقدم که علما، فقها و روحانیون تا به امروز به نحو احسن انجام وظیفه کرده‌اند. وی در تحلیل وضعیت نظام روحانیت در سال‌های بعد از انقلاب افزود: در سال‌های بعد از انقلاب از نظر برخی جنبه‌ها افت داشته‌ایم، ولی قسمتی از این افت نتیجه قهری و جبری برهه ابتدایی انقلاب بوده است.
مثلاً حضور مستمر علما و فقها و روحانیون در جنگ تحمیلی و آشفتگی‌های حاصل از وضعیت بحرانی کشور در آن دهه و امثال این مسائل و مشکلات در دهه آغازین انقلاب و پس از آن، باعث شد که کشور قدری در تمام جنبه‌ها دچار افت شود، اما پس از آن رشد شروع شد و البته در حوزه‌ها هم رشد نسبی بوجود آمد.
روحانیون و عرصه‌های اجرایی
حجت الاسلام محمدزاده به این سوال که با توجه به منع شهید مطهری در سخنرانی‌های خود به روحانیون از ورود به عرصه‌های اجرایی، آیا ورود به عرصه‌های اجرایی به شأن روحانیت لطمه وارد نمی‌کند، پاسخ داد: حضور روحانیون در کارهای اجرایی دو وجه دارد، یکی کارهایی که اصولاً فقط توسط روحانیون و فقها باید انجام شود، مثل قضاوت و امثال آن که لاجرم این وظیفه توسط شرع برعهده ایشان قرار گرفته است، اما وجه دیگر که شاید چندان ضرورت نداشت
ورود روحانیت به مشاغلی بود که تصدی آن با تخصص ایشان تطبیق ندارد که این موضوع قدری نگاه مردم به ایشان را دچار تردید نمود و فرمایش شهید مطهری هم قهراً ناظر به همین وجه است. اما بنده معتقدم باید نسبت به تخصص افراد چه از روحانیون و چه از دانشگاهیان و چه از سایرین دقت مضاعفی در تصدی امور داشت. باید در نظام اسلامی تخصص‌گرایی که موجب شایسته‌سالاری می‌شود، وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: البته مسائل اقتصادی دو، سه دهه گذشته هم در کشیدن روحانیون از حوزه‌ها به مشاغل دیگر و رها شدن شأن ارشاد و راهنمایی بی‌تأثیر نبوده، اما از سوی دیگر بنده به اطمینان می‌توانم بگویم که شهید مطهری به روحانیون زمان خود که در یک نظام سنتی آموزش دیده بودند را به عدم مداخله در امور اجرایی توصیه کردند، اما حوزه‌ها و روحانیون امروز با روحانیون 30 سال قبل متفاوتند.
الان در حوزه‌ها دروس و علوم روز مانند مدیریت و اقتصاد و... تدریس می‌شود و طلبه‌های امروز از طلبه‌های 30 سال قبل در برخورداری از تخصص‌های روز، در وضعیت بهتری به سر می‌برند به طور مثال اضافه شدن زبان انگلیسی به دروس پایه حوزویان خود نمونه‌ای واضح از این اتفاق است.
امثال مطهری و بهشتی
این استاد حوزه و دانشگاه در پاسخ به اینکه چرا امثال مطهری در خروجی‌های حوزه کمتر دیده می‌شود، تصریح کرد: البته بنده معتقدم الان هم امثال شهید مطهری داریم، ولی همانطور که در سال‌های قبل از انقلاب هم، در میان مردم، نخبگان روحانی و غیر روحانی کمتر مشهور بودند، الان هم وجود دارند ولی شناخته شده نیستند.
بنده الان خبر دارم که شاگردان بسیار خوبی در محضر آیت الله جوادی آملی به تحصیل مشغولند و یا مرحوم آیت الله لنکرانی طلاب و دانش‌پژوهان توانمند و نخبه‌ای را گرد آورده بودند تا در زمان مقتضی‌اش و بر طبق نیاز بروز و ظهور پیدا کنند.
حجت الاسلام محمدزاده همچنین از توجه به نیازهای مردم در موفقیت شهید مطهری یاد کرد و افزود: شهید مطهری به دلیل پرداختن به نیازهای مردم بسیار موفق بود، اما نیازهای امروز مردم هم متنوع و هم فراوان شده است به طوری که دیگر نمی‌توانیم بگوییم مردم تنها در این حوزه نیاز دارند. امروزه این نیازها آنقدر وسیع و متنوع شده است که هر گوشه‌اش را برداریم بازهم باقی است.
البته این به معنی رها کردن این وظیفه نیست، بلکه حوزه‌ها و علما و روحانیون باید تلاششان را دوچندان کنند، چرا که تلاش دشمنان اسلام هم دوچندان شده است. البته وسایل و فناوری‌ها و امکانات نوین هم به کمک آمده ولی بازهم دشمنان از آنها بیشتر بهره می‌گیرند و باید در این مسائل به یک تلاش خستگی‌ناپذیر تمسک کنیم تا بتوانیم اسلام را ترویج نماییم.
وی تأکید کرد: البته در همان زمان هم امثال شهید مطهری و شهید بهشتی کم بودند، الان هم البته کم هستند و به نظر من یکی از وظایف اصلی دستگاه‌های سیاست‌گذار در مسائل روحانیت، تکثیر و تربیت روحانیونی با شاخصه‌های امثال شهید مطهری و بهشتی است، زیرا که این نیاز امروزه بیش از همیشه احساس می‌شود، مخصوصاً در ارتباط با جوانان و موضوعات مربوط به آنها. لذا لازم است که یک تلاش گسترده و متمرکز و سازمان یافته روی این موضوع صورت گیرد.
همشهری استانها
