این گروه از زنان وظیفه خود میدانند تا نیازهای زیستی خانواده را تامین کنند و البته ایجاد صلح و آرامش در خانه را نیز برعهده میگیرند.
سبک زندگی زنان خانهدار هر چند خالی از هیجان نیست اما نیازهای دیگر افراد خانواده معمولا بر تقاضای زن خانهدار که نقش مادر - همسر را بازی میکند مقدم است.
بحثهای زیادی درباره ارزش کار خانگی در اواخر دهه هفتاد در رسانهها منتشر شد که البته سه چهار سالی است که این بحثها هم به خاموشی نشسته است.
آنچه زندگی زن خانهدار را از دیگر انواع زندگیهای کشورمان جدا کردهاست موقعیت عجیبی است که زنان دارند، بهعنوان مثال اگر قرار است خانواده به یک گردش یا پیک نیک دستهجمعی بروند، عملا خانم خانه وظیفه دارد تا در تهیه لوازم و مواد خوراکی مورد نیاز در گردش فعالیت کند و به محض مستقر شدن در محل پیکنیک کار تعارف خوراکیها و یا آماده کردن ناهار یا شام را انجام دهد، در این شرایط، آیا میتوان گفت که زن خانه دار نیز اوقات مفرحی دارد؟
از سوی دیگر، وقتی تمامی برنامهریزیهای زن خانهدار براساس نیازهای دیگر افراد خانوادهاست تفریح و فراغت چه معنایی دارد؟ اصلا زنان خانهدار به وقت فراغت میاندیشند؟
تا به حال به این نکته فکر کردهاید که تعطیلات چه نقشی در برنامه زنان خانهدار دارد؟روزهای تعطیل زنان خانهدار هم دست از فعالیت میکشند؟ اگر زنان خانهدار هم بخواهند در روزهای تعطیل دست از کارهای روزمره بکشند احتمالا در خانه شاهد یک آشوب و عصیانگری خواهیم بود.
اما دیگر ویژگی زندگی زنان خانهدار این است که بازنشستگی ندارند. اگر هر کارگر، کارمند، مهندس، پزشک و.... میتواند با این تصور زندگی کند که پس از 30-20 سال کار میتواند بازنشسته شده و از مستمری بازنشستگی بهرهمند شود اما زنان خانهدار حتی نمیتوانند چنین دورانی را تصور کنند.
به 2 تعریف از اوقات فراغت دقت کنید:
1- اوقات فراغت در مقابل زمانی قرار میگیرد که فرد در الزامات اجتماعی نظام کار درگیر است. بنابراین زمانی است که بیش از هر زمان دیگر فرد میتواند بهخودش بپردازد ؛ روابط اجتماعی دلخواه و اختیاری با دیگران برقرار نماید و در آنچه از آن بهعنوان اجتماع جامعهای، اجتماع دینی، نهادهای مدنی و... یاد میشود مشارکت جوید.
2- اوقات فراغت به مجموعهای از اشتغالها گفته میشود که افراد آن را پس از آزاد شدن از الزامات شغلی، خانوادگی و اجتماعی بهمنظور استراحت، تفریح، توسعه اطلاعات، فراگیریهای مورد علاقه و مشارکت اجتماعی به کار میبرند.
حالا نگاهی به زندگی زنان خانه دار پیرامونتان بیفکنید و ببینید که کدامیک اوقات فراغت دارند؟
نتایج یک پژوهش
رویا آسیایی و مریم عباسی پژوهشی با عنوان نقش تعطیلات در اوقات فراغت زنان خانه دار انجام دادهاند.
آنها معتقدند که زنان در خانواده وظیفه برآوردن نیازهای زیستی اعضای خانواده را تقبل میکنند، در حالی که روزهای تعطیل بر پایه قراردادهای اجتماعی بنا نهاده شدهاند.
مقایسه میزان کارهای روزانه زنان خانه دار در یک روز تعطیل و یک روز غیرتعطیل، نشان میدهد که زنان خانه دار در روزهای تعطیل از میزان فراغت کمتری برخوردار هستند.
به عبارتی فراغت مردان در خانه برای زنان کار ایجاد میکند. مردان از اینرو میتوانند درون یا بیرون از خانه به فعالیتهای فراغتی بپردازند در حالیکه مسئولیت کارهای روزمره خانگی و نگهداری از بچهها بر عهده زنان است.
این مقاله همچنین به درک زنان خانه دار از اوقات فراغت و نحوه گذران آن نیز میپردازد. مقاله در کلیت خود به فضا، زمان و فعالیت یعنی 3 عامل تعیینکننده در گذران اوقات اشاره دارد.
نتایج این پژوهش که در پایگاه اطلاعرسانی انسانشناسی و فرهنگ منتشر شده نشان میدهد که این 2 پژوهشگر 3 عامل کلیدی را در فراغت در نظر گرفتهاند که عبارتند از: زمان، فعالیت و فضا.
این تحقیق به شکل میدانی با بهرهگیری از ابزار مصاحبه عمیق انجام شده است. افراد مورد مطالعه را 5 زن خانه دار 45-40 ساله تشکیل میدهند که همگی از نظر تحصیلات در سطح دیپلم و زیر دیپلم هستند. همچنین از نظر درآمد خانواده تقریبا در یک سطح قرار دارند.
نتایج این پژوهش نشان داده است که تلقی زنان خانهدار از فراغت، اوقات بیکاری است و چون بیکاری بار معنایی منفی دارد زن خانه دار ایرانی سعی میکند بیکار نباشد.
اینکه زنان خانه دار اصرار دارند وقت بیکاری ندارند قطعا به این معنی نیست که سراسر روز را مشغول انجام کارهای خانگی هستند بلکه از اطلاق این عنوان بر ساعات فراغت خود بیزارند. دیگر اینکه زنان خانهدار کمتر پیش میآید که زمان خاص و برنامهریزی شدهای را به فراغت اختصاص دهند.
دلیل این امر تیپ کار خانگی است، کار خانه از برنامه کاملا مشخصی تبعیت نمیکند و پروسهای مداوم است.
سوم اینکه نحوه گذران اوقات فراغت بستگی کامل به کار و فراغت دیگر اعضای خانواده دارد. زنان خانه دار اوقات فراغت خود را با زمان کار و فراغت همسر و فرزندانشان تنظیم میکنند.
مثلا چنانکه بچهها در حال درس خواندن باشند از تماشای تلویزیون اجتناب میکنند به عبارتی تعطیلات افراد خانه دار معمولا تابعی است از تعطیلات همسر، افراد شاغل و محصل خانواده.
دیگر اینکه برخی مواقع فعالیت فراغتی زنان خانهدار به شکلی در خدمت به اعضای خانواده و انجام کارهای خانه میگذرد. مانند مربا درست کردن و یا امانت گرفتن کتاب از کتابخانه برای فرزندان.
فراغت زنان خانهدار شکل درون خانگی دارد. درست به همان شکل که جداسازی کار و فراغت به لحاظ بعد زمانی دشوار است، بسیاری از زنان از فضای یکسانی برای کار و اوقات فراغت بهره میگیرند که عمدتا همان خانه است.
اما روزهای تعطیل
در روزهای تعطیل غالبا مشغله کاری زنان خانهدار بیشتر است. نگاهی به مصاحبهها کاملا بیانگر این است که زنان خانهدار در روزهای تعطیل مشغله بیشتری نسبت به روزهای عادی دارند. اصولا تقسیم بندی روزها به تعطیل و غیرتعطیل برای زنان خانه دار، مفهوم متفاوتی دارد؛ چراکه تیپ کار خانگی با کار بیرون از خانه متفاوت است.
به این ترتیب لازم است فعالیتهای فراغتی متناسب با زمینههای فرهنگی و نوع کار خانگی برای زنان خانه دار در نظر گرفته شود؛ چراکه زنان در هر 3 عامل زمان، فضا و فعالیت وضعیت نامساعدی برای فراغت دارند.
وقت آنها برای اوقات و فعالیتهای فراغتی محدود است، فضاهای فیزیکی و اجتماعی که زنان میتوانند در آنجا به فعالیتهای فراغتی بپردازند محدود است و در واقع گزینههای اوقات فراغت آنها دچار محدودیت است.