همشهری آنلاین؛ سرنخ: بنیاد تعاون زندانیان کشور از ۸۲ سال قبل تاسیس شده و وظیفه آن اشتغال زندانیان و کمک به معیشت آنها و خانواده‌های شان است. این بنیاد در سراسر کشور صدها کارگاه تولیدی، زمین زراعی، مجتمع پرورش دام و طیور و ... دارد که در آن هزاران نفر از زندانیان مشغول به کار هستند و از این طریق معیشت شان فراهم می‌شود. رحیم مطهرنژاد، مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان در گفتگویی اختصاصی با همشهری، جزئیاتی از فعالیت های این بنیاد در حمایت از زندانیان را بازگو کرد. آنطور که او می‌گوید فعالیت‌های این بنیاد باعث حمایت از حدود یک میلیون نفر از اعضای خانواده زندانیان در سراسر کشور می‌شود.
برای شروع درباره مهم‌ترین فعالیت های بنیاد تعاون زندانیان صحبت کنید.
بنیاد بیش از ۸۲ سال در کشور سابقه فعالیت دارد. بر اساس اساس نامه، بنیاد دو ماموریت اصلی دارد. یکی حرفه آموزی زندانیان و دیگری اشتغال آنها در دوران محکومیت است. در حوزه حرفه آموزی سالانه ۸۰ هزار نفر زندانی در ۲۰۰ رشته فنی و حرفه ای آموزش می دهیم که این کار به طور مشترک توسط سازمان زندانها، بنیاد تعاون زندانیان و سازمان فنی و حرفه ای انجام می شود.
شما و همکاران‌تان در بنیاد چه تعدادی از زندانیان را تحت پوشش قرار داده اید؟
در حال حاضر در داخل، پیرامون و بیرون از زندانها ۵۰ هزار نفر زندانی شاغل داریم که ۱۵ هزار نفر آنها اشتغال نشسته دارند و بقیه اشتغال مولد دارند. منظور از اشتغال نشسته درباره زندانیانی است که می‌خواهند بخشی از اوقات شان را با فعالیت‌هایی پر کنند. مثلا بعد از یادگیری صنایع چوبی مجسمه و ماکت های چوبی درست می‌کنند. یا مثلا با هسته خرمان تسبیح درست می‌کنند و انواع هنرهای دستی که می‌شود از طریق آنها در زندان وسیله ای تولید کرد. فعالیت این افراد را خوداشتغالی یا اشتغال نشسته می‌گوییم. باید تلاش کرد تا فعالیت این افراد را هم به سمت و سویی ببریم که محصولات شان مولد باشد و در بازار عرضه شود. مثلا به جای تسبیح، یک عصا تولید کند که کاربردی باشد. یا مثلا ظرف چوبی تولید کند که قابلیت استفاده و فروش داشته باشد. منظور از اشتغال مولد این است که این افراد محصولی را تولید می‌کنند که حتما به بازار عرضه می‌شود. مثلا محصولات کشت و صنعت ما شامل: محصولات کشاورزی، دام و طیور، آبزیان و ... دارد که زندانیانی که در اینجا کار می‌کنند، حقوق می‌گیرند و محصولات تولیدی‌شان همگی در بازار توزیع می شود. گروه سوم شامل افرادی می‌شوند که پیرامون زندانها فعالیت می‌کنند. مثل افرادی که با قرار یا به صورت رای نیم باز از زندان بیرون آمده اند و پیرامون زندان فشافویه درکشت و صنعت فعال هستند. گروه دیگری هم هستند که گروه زندانیان اعزام به کار هستند که توسط ما برای کار به بخش خصوصی معرفی می‌شوند.
اصولا کدام دسته از زندانیان شامل چنین تسهیلاتی می‌شوند و در دورانی که محکومیت‌شان را طی می‌کنند می‌توانند برای کار از زندان خارج شوند؟
در هر زندان یک شورای طبقه بندی وجود دارد که شورا بررسی می‌کند و اجازه می‌دهد زندانی در بیرون از زندان کار کند. مجموع این افراد ۵۰ هزار نفر هستند که حدود ۲۰ هزار نفر از آنها رای باز هستند و بیرون از زندان کار می‌کنند.
به زندانیان رای باز که در کارگاههای شما کار می‌کنند دستمزد هم داده می‌شود؟
همه زندانیانی که مشغول به کار هستند بر اساس کاری که انجام می‌دهند، تعداد روز و ساعتهایی که سر کار می‌آیند، دستمزد دریافت می‌کنند. اگر کارشان قابلیت شمارش داشته باشد، مثل کارگاه قالی بافی، دستمزد را به صورت رج‌مزدی به آنها پرداخت می‌کنیم. ملاک و معیارمان هم نرخ و حقوق و دستمزد اتحادیه در همان شهر و استان است.
این زندانیان آیا بیمه هم هستند؟
زندانیان بیمه عمر و حادثه می‌شوند اما از بعضی حقوق اجتماعی محروم هستند و مثلا نمی‌توانند بیمه تامین اجتماعی شوند. اگر وضعیت مالی ما خوب باشد می‌توانیم آنها را بیمه کنیم اما فعلا انجام این کار برای‌مان ممکن نیست.
بنیاد تعاون زندانیان در سراسر کشور چه تعداد مراکز اشتغال دارد؟
ما در کل کشور حدود هزار مرکز کوچک، متوسط و بزرگ برای اشتغال داریم و انواع و اقسام تولیدات شامل: صنایع دستی، پوشاک، مصنوعات فلزی، قطعه سازی، کشاورزی، دامپروری و ... را انجام می‌دهیم. این مراکز در ۲۳۰ شهر کشور فعال هستند.
چه تعداد زندانی توسط بنیاد آموزش داده شده و بکارگیری می‌شود؟
ما سالانه ۸۰ هزار زندانی را آموزش می‌دهیم و در حال حاضر حدود ۵۰ هزار نفر از آنها در مراکز ما مشغول به کار هستند.
آیا آماری در خصوص وضعیت پس از زندان افرادی که در مراکز شما آموزش دیده و مشغول به کار شده بودند دارید؟ چه تعدادی از آنها توانسته اند که بعد از آزادی کامل شاغل شوند و چه تعدادی دوباره دنیال کار خلاف رفته و دستگیر شده اند؟
طبق آمار بین ۱۵ تا ۲۰ درصد زندانیان دوباره به زندان برمی‌گردند اما بررسی های انجام شده نشان می‌دهد فقط یک تا دو درصد از افرادی که در دوره های آموزشی و اشتغال ما مشغول می‌شوند دوباره دستگیر و زندانی می‌شوند که این یک موفقیت بزرگ است. آموزش و اشتغال نقش مهمی در آینده زندانیان دارد و فردی که شغل و مهارت داشته باشد اغلب به بزهکاری برنمی‌گردد. ما هم با همه توان از آنها حمایت می‌کنیم. فعالیت‌های ما شامل حمایت از ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نفر زندانی می‌شود که اگر هر کدام عضو خانواده ای ۳ نفری باشد از حدود یک میلیون نفر حمایت کرده ایم.
کارگاهها و اراضی که درآنجا کار تولید انجام می‌شود قطعا سود و درآمد سرشاری دارند. این سود در چه محل هایی مصرف می شود؟
سود و آورده این صنایع همه متعلق به خود زندانیان است. یا در قالب حقوق و دستمزد به آنها پرداخت می‌شود یا به خانواده های‌شان به صورت بلاعوض کمک می‌شود یا به آزادی شان کمک می‌کنیم و یا به توسعه اشتغال آنها. بخشی از درآمد نیز خرج رفاه زندانیان می‌شود. مثلا به موضوع رفاه، ورزش، کارهای فرهنگی و ... کمک می‌کنیم.
مالکیت اراضی و کارگاهها متعلق به چه نهادی است؟
همه اراضی مالکیتش متعلق به دولت است که در اختیار سازمان زندانها است و ما بهره برداری می‌کنیم.
بسیاری از زندانیان بعد از آزادی از زندان به دلیل اینکه سابقه دار هستند هیچ کس حاضر نیست به آنها شغلی بدهد و در نتیجه بیکار می‌مانند و ممکن است دوباره به سراغ کار خلاف بروند. برای حمایت از این دسته از افراد آیا برنامه ای دارید؟
بنیاد تعاون برای زندانیانی تاسیس شده که دوران محکومیت شان را طی می‌کنند و ما همه توان‌مان را گذاشته ایم برای افرادی که زندانی هستند. با این حال سازمان زندانها اداره ای دارد به نام اداره امور اجتماعی و مراقبت‌های بعد از خروج. بودجه محدودی در اختیار دارد که به زندانیانی که در دوران محکومیت آموزش دیده و کار می‌کردند، وام اعطا شود تا حرفه‌ای را که در زندان یادگرفته اند در بیرون از زندان ادامه دهند. اما بودجه این اداره محدود است و باید دولت، مجلس و نهادهای عمومی و حاکمیتی باید از این اداره حمایت کنند تا زندانیان آزاد شده بیشتری بتوانند از این امکانات بهره‌مند شوند. از سوی دیگر باید کارآفرین‌ها هم به افرادی که بعد از زندان متنبه شده اند اعتماد کنند. چطور مردم اعتماد می‌کنند و زندانیان را آزاد می‌کنند، کارآفرین‌ها هم به این افراد اعتماد کنند و به این افراد شغل دهند تا چرخه جرم تکرار نشود.
فعالیت‌های بنیاد در حمایت از زندانیان چه بازخوردی داشته است؟
به شدت در کاهش آسیب‌های اجتماعی در دوران محمومیت موثر است. از سوی دیگر وقتی شرایط کار برای زندانی فراهم می‌شود او را از آسیب دور می‌کند. مثلا زندانی وقتی بعد از کار در زندان خسته می‌شود، استراحت می‌کند و به فکر کارهای دیگر نیست. از این گذشته آسیب را از هم‌بندی هایش دور می‌کند. همینطور خانواده او هم از آسیب دور می‌شوند. وقتی خانواده زندانی از آسیب دور شود، یک آسیب اجتماعی هم کمتر می‌شود.
آیا تاکنون درمورد زندانیانی که با رای باز از زندان خارج شده و مشغول به کار هستند مورد فرار هم اتفاق افتاده است؟
به هیچ عنوان. این افراد با وثیقه یا کفیل آزاد هستند و هیچ گزارشی درباره فرار این افراد نداشته ایم. از طرفی افرادی که مرتکب جرائم خشن شده اند شامل چنین تسهیلاتی نمی‌شوند و در همان بررسی اولیه در شورای طبقه بندی درخواست شان رد می‌شود.
نظر شما