نامگذاری سال 1388 بهعنوان سال اصلاح الگوی مصرف، ضرورت بهکارگیری روشهای بهینه در نظام عرضه کالا یا خدمات را ضروری میسازد. مشکلات موجود در مسیر انتقال وجوه بین بانکی و عملیات خرید الکترونیکی از جمله موضوعاتی است که موجب شده تا استفاده نکردن بهینه از این روشهای نوین تجاری، هزینههای مازاد بسیاری را به نظام اقتصادی کشور تحمیل کند. بر این اساس جستوجوی راهکاری تازه برای کارآمدی هر چه بیشتر این ابزارها از جمله الزامات اصلاح الگوی مصرف در نظام بانکی و تجارت الکترونیک کشور محسوب میشود. برای انتقال وجوه بین بانکی الکترونیکی در حسابهای متمرکز بانکهای عضو شبکههای مختلف مثلا شبکه شتاب توجه به نکات زیر ضروری است:
انتقال وجوه بین بانکی
انتقال از طریق تلفن ثابت یا همراه به طریق شمارهگیری Tone بدین صورت است که از هر مکان و هر موقعیتی با شماره تلفن گویای بانک محل حساب تماس حاصل شود، بتوان پس از ورود شماره حساب و رمز ورودی که از دستگاه تولید رمز استخراج میشود به منوی شخصی وارد و به غیر از امکانات مختلف پرداخت قبوض، اقساط وام، استعلام مانده حساب، اطلاع از گردشهای مختلف، انتقال وجه میان حسابهای داخل بانک و... به سایر حسابهای متمرکز سایر بانکها نیز عملیات انتقال وجه را انجام داد.
برای تحقق این امکان مهم، ابتدا باید شماره حسابهای متمرکز بانکها از یک فرمت خاص پیروی کنند، بدین معنی که در هنگام واریز وجه به حساب متمرکز بانک دیگر، به جای انتخاب نام بانک توسط کد مربوطه، صرفاً به واسطه وارد کردن شماره حسابی که مثلاً 3رقم اول آن بیانگر نام بانک است، انتقال مستقیم وجه انجام پذیرد؛ یعنی مثلاً تمامی حسابهای متمرکز بانکها از یک فرمت 12 رقمی پیروی کنند. همچنین انتقال از طریق تارنمای اینترنتی (وب سایت) بانک مورد نظر و به کمک حساب فرضی مذکور در فوق مقدور است. انتقال از طریق پایانههای POS و به کمک حساب فرضی مذکور در فوق راهکار دیگری است. همچنین ضروری است تا همه دستگاههای POS از یک پروتکل مشترک تبعیت کنند که با این روند شاید الزامی برای فراخوان، جمعآوری و توزیع دستگاههای جدید وجود خواهد داشت.
خریدهای الکترونیکی
روشهای پیشنهادی برای انجام خریدهای الکترونیکی از طریق حسابهای متمرکز بانکهای مختلف نیز به اینگونه است که خرید از طریق تلفن ثابت یا همراه به طریق شمارهگیری Tone صورت خواهد گرفت. بر این اساس میتوان از هر مکان و موقعیتی با شماره تلفن گویای بانک محل حساب تماس برقرار کرده و پس از ورود شماره حساب و رمز ورودی که از دستگاه تولید رمز استخراج میشود به منوی شخصی وارد و به غیراز امکانات مختلف پرداخت قبوض، اقساط وام، استعلام مانده حساب، اطلاع از گردشهای مختلف، انتقال وجوه داخل و بین بانکی و... بتوان Ticket خریدی نیز آماده کرد. بدین صورت که به واسطه ورود به منوی صدور Ticket خرید، ضمن وارد کردن مبلغ خرید مورد نظر در حالات محدود به یک شماره حساب مقصد (برداشت کننده) مشخص یا بهصورت در وجه حامل، مجوز برداشت مبلغ مذکور از حساب متمرکز را صادر کنیم.
پس از تایید نهایی Ticket توسط کاربر، لازم است تا سیستم یک شماره رمز 12 رقمی بهصورت ترکیبی از 2 رمز 6 رقمی را به کاربر اعلام و SMS حاوی اطلاعات Ticket را برای شماره تلفن همراه تعریف شده ارسال کند. برای تکمیل فرایند خرید، لازم است تا فروشنده کالا یا خدمات به یکی از 3 روش تلفن، اینترنت و یا پایانههای POS به منوی حساب شخصی وارد و به واسطه انتخاب درخواست واریز Ticket به حساب شخصی متمرکز و متعاقباً ورود شماره حساب و رمز 12 رقمی مرتبط با Ticket ارائه شده، خرید را کامل کرده و وجه مورد نظر از حساب صاحب Ticket کسر و به حساب فروشنده (برداشت کننده) واریز شود.
عمر Ticket فاقد محدودیت در حساب برداشتکننده نباید از 30 روز بیشتر بوده و باید پس از 30 روز منقضی شود. اما تیکتهای محدود به حساب برداشتکننده مشخص میتوانند فاقد تاریخ انقضا باشند.پس از ورود اشتباهی بیش از 10 مرتبه رمز 12 رقمی Ticket در بازه زمانی یک ساعت، قطع ارتباط حساب درخواستکننده دریافت مبلغ Ticket، با حساب صادرکننده Ticket، به جهت کاهش احتمال نفوذ تصادفی به Ticket و افزایش امنیت عملیات، الزامی است.
ساخت Ticket خرید
برای ساخت Ticket خرید از طریق تارنمای اینترنتی (وب سایت) بانک مورد نظر باید رمز عبور پلاستیک کارت حسابهای متمرکز حتماً با رمز تلفن/ اینترنتی ورود به منوی حساب شخصی بهصورت کامل متفاوت باشد. از سوی دیگر توسعه دستگاههای مکانیزه فروش مجهز به پایانه POS در مراکز فروش مکانیزه بلیت اتوبوس، مترو، اعتبار تلفن همراه، تلفن عمومی و... ضروری است.
روش Ticket خرید در مقایسه با روشهای خرید اینترنتی موجود که صاحب حساب ملزم به ورود رمز عبور حساب شخصی است، از امنیت بسیار بالاتری برخوردار بوده و درخواستکننده دریافت وجه Ticket خرید (فروشنده)، صرفاً مجوز برداشت مبلغ تعیین شده از جانب صادرکننده Ticket (خریدار) را داشته و به هیچ عنوان امکان تغییر مبلغ را ندارد. برای پرداخت اقساط وام تسهیلات دریافتی نیز میتوان پس از ورود تلفنی یا اینترنتی به منوی شخصی حساب محل دریافت تسهیلات و ورود تیکت از قبل تنظیم شده، اقساط تسهیلات را پرداخت کرد.
همچنین در منوی مذکور میتوان بهصورت یکجا و به واسطه تنظیم قبلی و ثبت تیکتهای زمانی مشخص در وجه حساب دریافت اقساط تسهیلات، اقساط ماههای آینده را نیز با یکبار مراجعه به منو تنظیم کرد تا بهصورت خودکار و طی ماههای آینده بدون دخالت کاربر از حساب کسر و اقساط پرداخت شوند.لازم به ذکر است، در همه روشهای پیشنهادی مذکور 90 درصد مراجعه حضوری مشتریان به شعب بانکها که عمدتاً برای پرداخت قبوض و عوارض، پرداخت اقساط تسهیلات دریافتی، واریز و حواله وجوه به حسابهای سایر بانکها و... صورت میگیرد را میتوان حذف کرد و با این کار و کاهش هزینههای مختلف مبالغ کلانی را در زمینههای مصرف سوخت، اتلاف زمان، نیروی انسانی و... صرفه جویی کرد.
در رابطه با مشکل نبود سیستم رمز نگاری در ارتباطات تلفنی در مقایسه با ارتباط از طریق درگاههای اینترنت و POS و در نتیجه کاهش امنیت در استفاده از سیستم تلفنهای همراه و ثابت نیز با توجه به اینکه درصد قابل توجهی از مشتریان بانکها امکانات و اطلاعات فنی استفاده از درگاههای اینترنت و POS را ندارند، امکان استفاده از درگاه تلفن برای آنها بسیار آسانتر خواهد بود، از اینرو ضمن بهکارگیری واسط سخت افزاری امنیتی تولید رمز، پیشنهاد میشود تا راهاندازی و توسعه درگاه تلفنی به شدت مد نظر قرار گیرد. گفتنی است انجام این وظایف مهم بر عهده بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بوده و ضروری است تا سیاستگذاران این بانک هر چه سریعتر نسبت به بسترسازی و را هاندازی فوری سرویسهای بانکی مذکور با ارائه برنامههای کارشناسی و زمانبندیهای اجرای طرح، اقدام کنند.