داستان سرای اتابکیه و توسعه بازار | چرا سرای امیر به سرعت رونق یافت؟

همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: در زمان ساخت این سرا عنوان «جناب اتابک اعظم» برای امیرکبیر به کار می‌رفت؛ این سرا با نام سرای اتابکیه و کاروانسرای اتابکیه نیز شناخته می‌شد. در تور تهرانگردی به دنبال امیر نامدار طهران با گردشگران به این سرا می‌رویم تا با داستان ساخت این سرا بیشتر آشنا شویم. اردشیر آل‌عوض می‌گوید: «سرای امیر در میانه سال‌های مسئولیت امیرکبیر یعنی در اردیبهشت ماه سال ۱۲۲۹ به دستور وی ساخته شد.»

خواندنی های بیشتر را اینجا دنبال کنید

در کتاب تهران به روایت تاریخ در باره سرای امیرکبیر این طور آمده است: میرزاتقی خان امیرکبیر در تهران بنای تیمچه و بازاری را گذاشت که از نظر وسعت و زیبایی از نمونه‌های با ارزش معماری دوره قاجاریه به شمار می‌رود.

سال ۱۲۲۹ درست ۱۰‌ماه قبل از اینکه امیر به شهادت برسد این بازار کامل می‌شود. در زمان ساخت این سرا عنوان جناب اتابک اعظم برای امیرکبیر به‌کار می‌رفت؛ برای همین این سرا با نام سرای اتابکیه و کاروانسرای اتابکیه نیز شناخته می‌شد. با ساخت سرای امیر فرم حجره‌های بازار تهران برای همیشه تغییر کرد و به شکلی مدرن‌تر تبدیل شد. همچنین با ساخت این سرا، سنگ‌بنای ساخت سراها و تیمچه‌های متعدد دیگری نیز گذاشته شد. امیرکبیر این سرا را ساخت تا کالاهای ایرانی و تولیدات داخلی در آن فروخته شود.

در آن دوره بازار و کاروانسرای امیر رونق خیلی زیادی داشت و به یکی از مراکز مهم تجارت در تهران تبدیل شده بود. این امر دو علت داشت یکی اینکه سرا نوساز و خیلی زیبا ساخته شده بود و رغبت تجار را برای خرید حجره برمی‌انگیخت و دوم آنکه این بازار به نام یک دولتمرد خوشنام و محبوب بود و رونق آن دور از انتظار نبود. بعد از اینکه امیرکبیر به شهادت می‌رسد آقاخان نوری تصمیم می‌گیرد که برای کمرنگ کردن نام امیرکبیر سراهای دیگری توسط افراد دیگر در مجاورت سرای امیر بسازد و آن را تحت‌الشعاع قرار دهد، اما از آنجایی که امیرکبیر انسان خوشنامی بود، همچنان این مکان به نام او باقی است و کسب و کار در آن جریان دارد. این سرا یکی از بزرگ‌ترین سراهای بازار تهران محسوب می‌شود.

کنار تندیس امیرکبیر در حیاط دوم خیاطی(سرای دوم پارچه‌فروشان و خیاطان) می‌ایستیم تا عباس کلامی، مسئول تاسیسات سرای امیر، درباره تاریخچه این سرا بگوید: «این سرا در سال۱۲۶۷ ساخته شد و بعد از آن در سال‌های مختلف مرمت شد. چندین سال قبل حیاط سوم دچار آتش‌سوزی شد. بعد از مرمت و بازسازی، مالکان تصمیم گرفتند که این سرا را بازسازی کنند. از سوی دیگر در سال ۱۳۹۳ مالک خصوصی (بیوک عطایی‌فر که سهم را از بنیاد شهید خریداری کرده) تصمیم می‌گیرد که کل ملکش را به هزینه شخصی بازسازی کند. با این تصمیم ۳دالان مرمت شد. این سرا حدود حدود ۱۵ هزار و ۴۱۰ متر مساحت دارد و از ۳ دالان، ۳ حیاط و ۴ تیمچه تشکیل شده است.»