25 اسفند امسال چنانکه خود فردوسی در پایان شاهنامه آورده است، درست هزار سال از پایان سرایش این شاهکار حماسی می‌گذرد. فردوسی در انتهای شاهنامه گفته است: «سرآمد کنون قصه یزد‌گرد/ به ماه سپندارمذ روز ارد/ ز هجرت شده پنج هشتاد بار/ که گفتم من این نامه شاهوار».
به گفته دبیر کل بنیاد فردوسی،مبنای پایان‌بخش شاهنامه، پایان پادشاهی یزد‌گرد و پیروزی مسلمانان بر ایرانیان است. از طرفی «سپندارمذ» همان اسفند است و ایرانیان باستان، ٢٥ هر ماه را روز «ارد» می‌گفتند. بنابراین پایان سرایش شاهنامه ٢٥ اسفند سال ٤٠٠ هجری قمری، برابر با ٣٨٨ هجری خورشیدی است؛ یعنی درست هزار سال پیش.
این مناسبت سبب شده است بنیاد فردوسی- که تقریبا تنها مرجع فعال در این حوزه است- برنامه‌های مختلفی را تدارک ببیند که در این بین، پیشنهاد ثبت در یونسکو در راس قرار می‌گیرد، هرچند که معمولا این اتفاق، بیش از آنکه تحرکات داخلی را افزایش دهد، رفع مسئولیت مزمن را به‌دنبال می‌آورد.
به هر روی قرار است طرح ثبت جهانی هزاره شاهنامه در سی‌امین کنفرانس دوسالانه یونسکو که با حضور ١٩٢ کشور عضو در مهر و آبان امسال برگزار می‌شود، رسما اعلام شود.
اما در ایران، طرح جالبی مطرح شده است که براساس آن شهرکی به نام شاهنامه در روستای پاژ، زادگاه فردوسی احداث خواهد شد. این شهرک با هدف جذب گردشگر راه‌اندازی می‌شود و آن طور که یاسر موحدفرد می‌گوید سومین ضلع از مثلث فرهنگی خراسان بزرگ را شکل می‌دهد.
به نوشته فارس، به موجب این طرح بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) یک رأس این مثلث است، شهر طوس و آرامگاه فردوسی رأس دیگر و روستای پاژ به‌عنوان قطب گردشگری فرهنگی، رأس سوم خواهد بود.
موحدفرد می‌گوید: در این طرح بر پایه اساسنامه بنیاد فردوسی می‌توان فرهنگسرای فردوسی در طوس، بوستان اساطیر شاهنامه، کتابخانه، مرکز اسناد و دانشگاه فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی را راه‌اندازی کرد و در روستای پاژ شهرک شاهنامه را برای جذب گردشگران داخلی و خارجی به‌ویژه گردشگران آسیای میانه ایجاد کرد. ظاهرا در شهرک شاهنامه، برای کودکان و نوجوانان، پویانمایی‌ها و تندیس‌هایی از اساطیر شاهنامه پیش‌بینی شده است که اگر یک وقتی راه افتاد، چیزی شبیه دیزنی‌لند اجنبی‌ها را تداعی می‌کند.
از این طرح‌ها، یکی هم به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مربوط می‌شود که موحدفرد درباره‌اش می‌گوید: طرح موزه و گنجینه شاهنامه فردوسی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری داده شده و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، دستور مؤکد داده است که این کار انجام شود، ولی از آن زمان، اقدامی نشده است. حتی برای این طرح، مکان‌یابی هم شده، اما طرح همچنان از سال گذشته مسکوت مانده است.
موحدفرد درباره طرح احیای آرامگاه فردوسی نیز به ایسنا می‌افزاید: در سال ٧٥، رهبرمعظم انقلاب در دیدار از مجموعه آرامگاه فردوسی، تأکید کردند که با توجه به شخصیت فرهنگی فردوسی، آرامگاه او باید احیا شود و دولت را موظف کردند که تلاش‌های مؤثر و مناسبی را برای بازسازی شهر تاریخی توس انجام دهد.
در سال ٧٨ با دستور سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهوری وقت به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، شورایی برای احیای مجموعه فرهنگی - تاریخی توس به تصویب رسید که بسیاری از نهاد‌ها مسئولیت مستقیم یافتند در این طرح ملی مشارکت داشته باشند. از آن سال، کارهایی در حد گمانه‌زنی انجام شد، اما کار درخوری انجام نشده است.
به همه این طرح‌ها، خیلی طرح‌های دیگر را نیز باید اضافه کرد؛ از جمله تدوین دانشنامه جهانی شاهنامه، نصب تندیس شخصیت‌های شاهنامه، تدوین نگاره‌های شاهنامه در 3هزار بیت انتخابی و انتشار آلبوم موسیقی با ابیاتی از شاهنامه.
اما آنچه بیش از همه به مرحله عمل رسیده و از سطح طرح فراتر رفته، طرح تندیس‌هاست که موحدفرد درباره‌اش با اعتماد به نفس بیشتری حرف می‌زند: با همکاری مؤسسه «تندیس و پیکره شهریار»، تندیس‌هایی برای مفاخر ایران، به‌ویژه برای فردوسی و اساطیر شاهنامه ساخته شده است که از جمله می‌توان به تندیس‌های رستم و اسفندیار، زال و سیمرغ، سیاوش پاک، کاوه آهنگر، هفت خوان رستم و تندیس‌های دیگری اشاره کرد.
همچنین با رایزن‌های فرهنگی ایران در کشورهای دیگر مذاکره داشتیم که امیدواریم در کشورهای دیگر نیز میدان‌هایی به نام فردوسی نامگذاری شده و اساطیر شاهنامه در آنها نصب شوند و بتوانیم تندیس‌هایی را در مقر یونسکو در پاریس نیز رونمایی کنیم.
البته قطعات موسیقی آلبوم موسیقی شاهنامه نیز توسط صادق چراغی ساخته شده و در مرحله انتخاب شعر است. دبیر کل بنیاد فردوسی همچنین امیدوار است از نگاره‌های مربوط به 3هزار بیت انتخابی شاهنامه نیز در مقر یونسکو رونمایی شود و...
امیدواری‌های دبیر کل زیاد است، اما خود او نیز می‌داند که ما از این طرح‌ها فراوان داریم و اینکه تا چه اندازه و کی از مرحله طرح به مرحله عمل می‌رسند، حکایت پر آب چشمی است. موحدفرد می‌گوید: تا زمانی که مراکز رسمی، پروژه‌های قبلی را راه‌اندازی نکنند، این طرح‌ها تنها در قالب طرح می‌مانند.
شورای فرهنگ عمومی کشور به‌عنوان متولی هماهنگ‌کننده دستگاه‌های فرهنگی کشور است که امیدواریم به‌زودی برنامه‌هایی که برای ٢٠١٠ قرار است انجام دهیم، منسجم‌تر شود. ما قطعا نباید به سالروز بزرگداشت فردوسی بسنده کنیم؛ بلکه در طول سال باید برنامه‌های فرهنگی و هنری نیز داشته باشیم.
