بسیاری از سازمان‌های دولتی مانند جمعیت هلال‌احمر ایران مستقر در شهرهای مرزی ایران، تشکل‌های غیردولتی حامی پناهندگان افغانی و عراقی که در استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، ایلام، کردستان، قم و آذربایجان غربی مشغول فعالیت هستند و نهادهای بین‌المللی وابسته به سازمان ملل از جمله شرکت‌کنندگان این همایش 2 روزه بودند.
هریک از شرکت‌کنندگان در این سمینار پژوهشی ابتدا سعی کردند خلاصه‌ای از اقداماتی را که تاکنون برای بهتر شدن اوضاع زندگی این مهاجران قانونی و غیرقانونی انجام داده، بیان و سپس به بررسی راهکارهایی جهت اعزام آنان به شهر و دیارشان بپردازند.
نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در ایران اولین سخنران این همایش بود. کارلوس زاکاگنینی، ریاست این کمیساریا، ابتدا از شکل‌گیری این دفتر در سازمان ملل و ایران گفت: «سال 1950 بود که دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در جهت حمایت از پناهندگان و حل مشکلات آنها تاسیس شد.
تاکنون این کمیساریا توانسته 50 میلیون پناهنده را زیر چتر حمایتی خود قرار دهد. اما افتتاح این دفتر در ایران بر می‌گردد به دوران جنگ عراق در خلیج‌فارس یعنی در سال 1984 که به‌دنبال آن شاهد هجوم گسترده‌ای از مردم عراق به سمت شهرهای مرزی ایران واقع در استان‌های ایلام، کردستان، خوزستان و کرمانشاه بودیم.
بعد از پایان جنگ ایران و عراق، مسئله افغانستان پیش آمد که با شروع برنامه بازگشت مهاجران افغان از شهرهای ایران به کشورشان، حضور و فعالیت‌های ما نیز به‌خصوص در آن شهرهایی که از آنها نام بردم، گسترش پیدا کرد.»
زاکاگنینی در ادامه نوع ارائه کمک‌های حمایتی سازمان متبوعش را به ایران در این خصوص اینگونه تبیین کرد: «اولویت اصلی ما در این خصوص با شهرهایی است که بیشترین تعداد این مهاجران را در خود پذیرا هستند.
کارهایی که ما نیز انجام می‌دهیم بیشتر در زمینه ایجاد امکاناتی برای سامان‌ها و ادارات دولتی و غیردولتی این استان‌هاست که بتواند شرایط بهتری را برای تحصیل و آموزش کودکان مهاجر افغانی و عراقی فراهم کرده و زمینه برخورداری از بهداشت و رفاه مناسب را نیز برای زنان سرپرست خانوار ایجاد کنند.
برنامه‌های آموزش مهارت‌های زندگی و آموزش مهارت‌های حرفه‌آموزی برای پناهندگان و همین‌طور افرادی‌که به نوعی با این مهاجران در ارتباطند از جمله همسران، مددکاران و... نیز از جمله برنامه‌های ماست. تاکنون نیز توانستیم چیزی بالغ بر 2 میلیون نفر را تحت‌پوشش خود قرار دهیم. تاسیس و راه‌اندازی مراکز آموزشی و بهداشتی در این استانها نیز از دیگر فعالیت‌های ما در این‌باره است.»
کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و جمعیت هلال‌احمر ایران نیز از دیگر مدعوینی بود که به بیان اهداف تشکل موردنظرش از شرکت در این همایش پرداخت. نماینده این کمیته دکتر توکل ضمن اشاره به فعالیت‌های جمعیت هلال‌احمر در طول این سال‌ها، گفت: از آنجا که وظیفه کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تسکین آلام جمعیت غیرنظامی متاثر از جنگ و درگیری‌های مسلحانه است، بازدید از اماکن نگهداری پناهندگان و ارائه خدمات درمانی و بهداشتی افاغنه و عراقی‌های ساکن در شهرها و استان‌های مرزی کشور از جمله سنندج، بانه، مهاباد و... وظیفه این کمیته است.
همچنین این نمایندگی با همکاری دفتر نمایندگی بین‌المللی صلیب سرخ از سازمان ملل و اداره جستجوی هلال‌احمر اقدام به برقراری مجدد رابطه اعضای خانواده‌های افغانی ساکن در ایران و افغانستان می‌کند. به‌عنوان مثال تاکنون بیش از 5 هزار نفر از پناهندگان عراقی و افغانی توانسته‌اند از این طریق به خانه‌هایشان برگردند.»
انجمن تنظیم خانواده نیز سازمان مردم‌نهادی است که از سال 74 تاکنون فعالیت‌های خود را در زمینه تامین بهداشت و حقوق باروری جامعه با توجه به سندی که ایران در کنفرانس توسعه هزاره آن را به امضا رساند، آغاز کرده است.
نماینده این انجمن با بررسی وضعیت زنان مهاجر و بهداشت آنان در استان‌هایی نظیر سیستان و بلوچستان گفت: بسیاری از زنان عراقی و افغانی به‌دلیل همان نگاه سنتی مردان به زنان از داشتن ابتدایی‌ترین حقوق شهروندی محرومند.
انجمن تلاش کرد تا زنان بومی این مناطق نیز بتوانند با بدیهی‌ترین شاخص بهداشتی و حقوق‌شان در این‌خصوص آشنا شوند. هم‌اکنون بسیاری از این زنان که در این استانها زندگی می‌کنند آموزش‌های لازم را درخصوص بهداشت، حقوق باروری، سقط جنین، مقابله و برخورد با انواع بیماری‌های عفونی از جمله HIV و هپاتیت دیده‌اند.
نماینده انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده نیز آخرین سخنران این نشست بود.مشکلات بهداشت روانی مهاجران و پناهندگان، راهکارها. برنامه‌ریزی و سازماندهی خدمات مربوط به ارتقای بهداشت روانی و رفاه آنها. بررسی وضعیت حقوق تابعیت کودکان متولد شده از مادران ایرانی و پدران افغانی و یا عراقی که اغلب هم از بومیان همان منطقه مورد سکونت مهاجران هستند محور بحث‌های این تشکل غیردولتی بود.
از آنجا که کودکان بیشترین تاثیر را از محیط پیرامون خود می‌گیرند، بررسی تاثیر مستقیم و غیرمستقیم مهاجرت‌های اجباری بر روی کودکان و نوجوانان افغانی و عراقی که در بسیاری موارد یکی از والدین آنها ایرانی هستند و یا در غیر این‌حالت، به‌دلیل ارتباط آنها با بسیاری از کودکان و نوجوانان کشور در کوچه و محله و مدرسه و.... موضوع بحث این انجمن بود.
مریم السادات گلدوزیان در این‌باره گفت: «طبیعی است وجود بیش از 300 هزار پناهنده عراقی در استان‌های جنوبی و غربی کشور مشکلات زیادی را برای مردمان این منطقه به‌وجود بیاورد، بنابراین ما سعی کردیم با هدف جلب توجه جهانی به‌وضعیت نگران‌کننده زنان و کودکان آواره و پناهنده به اوضاع این قشر عظیم در حوزه‌های مختلفی چون سلامت جسمی و روانی، بهداشتی، آموزش و تحصیلات و... سر و سامان دهیم.
الان حدود ده‌ها هزار کودک ایرانی - افغانی یا ایرانی - عراقی مثل سایر کودکان ایرانی در حال تحصیلند و از وضعیت یکسانی نسبت به دیگر همسالان خود برخوردارند. اما ناگفته پیداست تا رسیدن به جایگاهی شایسته و در خور کشور عزیزمان ایران، همچنان باید تلاش کنیم. زیرا هرقدر بیشتر به‌وضعیت این پناهندگان رسیدگی شود به همان اندازه زنان و کودکان ایرانی ساکن در این مناطق از آسایش و رفاه بیشتری برخوردار خواهند بود.
همشهری استانها
