همشهری آنلاین- حمیدرضا رسولی: نخستین سندی که در سفرنامه‌ها درباره فرش تهران آمده به دوره صفوی و سلطنت شاه صفوی مربوط می‌شود. در آن دوره تاریخی آدام اورلیوس، جهانگرد ایتالیایی، به ایران سفر می‌کند و هرگز به محدوده جفرافیایی تهران در آن سال‌ها نمی‌آید اما در شهر شماخی که امروز در جمهوری آذربایجان واقع شده تحت تأثیر شهرت و آوازه فرش تهران قرار می‌گیرد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
مهرشاد کاظمی، تهران‌پژوه با اشاره به بخشی از سفرنامه جهانگرد ایتالیایی می‌گوید: «اورلیوس در سفرنامه‌اش روایت کرده که وقتی وارد یکی از کاروانسراهای شماخین شده با یهودیانی مواجه می‌شود که فرش‌هایی از تهران آودره بودند و در آن مکان می‌فروختند. به عبارتی این نخستین سندی است که در سفرنامه‌های جهانگردان خارجی درباره فرش تهران یافت می‌شود.»
گیوم آنتوان اولیویه دومین جهانگردی است که در دوره آقا محمد خان قاجار به ایران سفر کرده و به وضوح ماجرای قالیبافی در تهران قدیم را در سفرنامه‌اش تشریح کرده. کاظمی می‌گوید: «اولویه در جریان سفر نسبتاً طولانی‌اش به ایران به تهران می‌آید و در سال ۱۷۹۷ میلادی حدود ۳ ماه در منطقه شمیران زندگی می‌کند. او در توصیف فرش دستباف تهران گفته که این فرش‌ها از تنوع رنگ بالایی برخوردارند و کیفیت خوبی دارند. جهانگرد فرانسوی گریزی هم به نمدهای اعلای سوریه می‌زند و فرش‌های تهران را با نمدهای شام مقایسه می‌کند. اولیویه اشاره می‌کند که قالی‌های غالباً با رنگ احمر(قرمز پررنگ) بافته شده و مرکز و کناره‌های این فرش‌ها نقش حاشیه دارند.»
فرش تهران بر خلاف تصور عموم در روزگار قدیم شهرت و آوازه زیادی داشته و به همین خاطر مورد اشاره نویسنده‌ها جهانگردانی قرار گرفته که از دوره صفوی پایشان به ایران باز شد. لویی دوبو، نویسنده و شرق‌شناس فرانسوی که کتاب تاریخ طبری را به زبان فرانسه ترجمه کرده، یکی دیگر از چهره‌های مشهور خارجی به شمار می‌رود که از فرش تهران تمجید کرده است. مهرشاد کاظمی درباره توصیف دوبو از فرش تهران می گوید: «لویی دوبو، کتاب دیگری به نام «تاریخ ایران» را تألیف کرده و در این کتاب، مشاهداتش در باره ماجرای قالیبافی در تهران را شرح داده است. او در این کتاب فرش تهران را معمولی توصیف کرده و نوشته که از این فرش‌ها برای تزیین خانه‌ها و تختخواب مسافران استفاده می‌شود. دوبو در عین حال تأکید می‌کند که فرش‌های تهران به اندازه فرش‌های صادراتی ایران مرغوب نیستند و به همان اندازه گران نیست. جالب است که لویی دوبو هم فرش تهران را با نقش‌هایی در مرکز و حاشیه معرفی می‌کند.»
اگر بخواهیم رد پای فرش تهران را در خاطرات خارجی‌های مشهور جست‌وجو کنیم با روایتی از ساموئل بنجامین، نخستین سفیر آمریکا در ایران که در دوره ناصرالدین شاه عازم تهران شد مواجه می‌شویم. بنجامین در خاطرات به فرش ابریشمی و نفیسی که در تالار آینه و مقابل تخت طاووس در کاخ گلستان اشاره می‌کند. او ادعا می‌کند که در بافت این فرش، دانه‌های مروارید به کار رفته و باارزش‌ترین فرشی بوده که در تهران دیده است.
نظر شما