همشهری آنلاین _ سروش جنابی : در روزنامه کاغذ اخبار، صفحه اول به اخبار کشورهای شرقی و صفحه دوم به اخبار ممالک غربی اختصاص داشت. اما اینکه چطور و توسط چه شخصی این تحول مهم در ایران و تهران رخ داد، روی دیگر موضوع است که مهرشاد کاظمی و محمد بیطرفان، تهران‌پژوه، در بیست و ششمین نشست مرکز تهران‌پژوهی همشهری با موضوع بررسی ۱۵۰سال مطبوعات تهران از سال (۱۲۵۰ تا ۱۳۵۰) آن را مرور کردند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
مهرشاد کاظمی، تهران پژوه در این باره می‌گوید: «عباس میرزا، فرزند فتحعلی شاه، گروه‌های دانشجویی را در چند نوبت به خارج فرستاد تا با علم‌های نوین و پدیده‌های نوظهور غرب آشنا شوند. میرزا صالح شیرازی از جمله دانشجویانی بود که از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفت. میرزاصالح در مدتی که در انگلیس بود، زبان انگلیسی و فرانسه و لاتین را یاد گرفت و پس از بازگشت مترجم عباس میرزا شد.
او همچنین در فرنگ صنعت چاپ و نشر را فرا گرفت و دستگاه چاپی را به ایران (تبریز) آورد. اما پس از مدتی به تهران آمد و وارد خدمت دولتی شد و درست در همین زمان، یعنی دوره محمدشاه قاجار، نخستین روزنامه را در ایران راه‌اندازی کرد. میرزا صالح شیرازی در این باره گفته است «بنده را یقین این شد که رفتن به ایران جزم است، با خود اندیشه نمودم که به‌جز تحصیل اگر توانم چیزی از این ولا به ایران برم که به کار دولت علیه آید شاید خوب باشد و مدت‌ها بود که خیال بردن چاپ و صنعت باسمه در سر من افتاده بود، چند روزی بعد از آن به لندن رفته عالیجاه قولونل خان را دیده کیفیت را به او حالی کردم».
در آن دوران کشورهای غربی به روزنامه، کاغذ اخبار می‌گفتند به همین خاطر در ابتدای عصر قاجار، میرزاصالح روزنامه خود را «کاغذ اخبار» می‌نامید و آن را در چاپخانه میرزا اسدالله تبریزی چاپ می‌کرد. به اعتقاد محققان تاریخ مطبوعات ایران، نخستین شماره روزنامه میرزاصالح در تاریخ دوشنبه ۱۱اردیبهشت ۱۲۱۶ منتشر شده است.»
همچنین گوئل کهن در کتابی تحت عنوان «شکل‌گیری تحول در ایران و نقش میرزاصالح» می‌نویسد. میرزا «برای ایجاد یک نظام نوین ارتباطی بین دولت و ملّت (به‌زعم خود) دانش فراگرفته در غرب در زمینه روزنامه‌نگاری و چاپ را به خدمت جامعه و کشور می‌آورد. انتشار روزنامه در ایران که خود گامی بسیار مثبت و یکی از مظاهر تمدن غرب به شمار می‌آمد، به‌واسطه شرایط تاریخی موجود و حکومت مطلقه، نمی‌توانست جز از طریق دولتی و به زبان ساده‌تر، جز در چارچوب مصالح و خواسته‌های رژیم حاکم شکل گیرد اما در واقع، اولین ثمره تلاش‌های پیگیر میرزاصالح برای ترویج افکار آزادیخواهانه، انتشار نخستین روزنامه فارسی در ایران بود. این روزنامه را باید یکی از اساسی‌ترین پایه‌های فرهنگ و تمدن جدید در ایران دانست».
متاسفانه از این روزنامه آرشیوی در ایران وجود ندارد، اما دو شماره این روزنامه را می‌توان در موزه بریتانیا دید. چون در روزنامه‌های این تاریخ اخبار مهمی مربوط به دولت انگلیس منتشر شده بود. جالب است بدانید حمید مولانا در ۱۰ مرداد ۱۳۴۷ عکس‌هایی از آن‌ها را در روزنامه کیهان منتشر کرد و علی مشیری نیز در سال ۱۳۴۵ در این باره مطالبی نوشت.
نظر شما